روبات‌ها جایگزین قضات می‌شوند

دولت‌ها معمولاً محل مناسبی برای آزمایش فناوری‌های جدید و نوآوری‌های حوزه‌ آی‌تی محسوب نمی‌شوند. به‌همین خاطر می‌توان گفت هوش مصنوعی که از زمان به کارگیری عملی آن در زندگی روزمره آن مدت زیادی نمی‌گذرد، جایگاه قابل ملاحظه‌ای نزد دولت‌های جهانی ندارد. ولی «اوت ولزبرگ» جوان ۲۸ ساله اهل استونی نظر شما را در این باره تغییر می‌دهد. او با تحصیلات آکادمیک در حوزه علوم داده از مدیران سرشناس این عرصه محسوب می‌شود و به این نتیجه رسیده است که با به کارگیری متفاوت هوش مصنوعی و فناوری یادگیری ماشینی، ۱.۳ میلیون ساکن این کشور کوچک واقع در منطقه بالتیک می‌توانند متمایز با همه مردم جهان خدمات مورد نیاز خود را دریافت کنند.

ولزبرگ که با همکاری دانشگاه اومئو سوئد پروژه دکترای خود را در زمینه به کارگیری اینترنت اشیا در خدمات دولتی تکمیل کرده است می‌گوید: «می‌خواهیم تا آنجا که ممکن است فناوری و نوآوری را وارد دولت کنیم».

در همین راستا دولت استونی از آگوست گذشته ولزبرگ را به‌صورت رسمی در اختیار گرفت تا پروژه جدید استفاده از هوش مصنوعی در وزارتخانه‌های مختلف این کشور با مدیریت او جلو برود و شرایط لازم برای تسهیل در خدمات‌رسانی دولتی فراهم شود و در نهایت، قضاوت در دادگاه‌ها نیز به فناوری واگذار شود.

دولت الکترونیکی استونی

بعضی افراد نگران این مسأله هستند که اگر هوش مصنوعی به‌صورت گسترده مورد استفاده قرار گیرد فرصت‌های شغلی را از بین می‌برد و این اتفاق می‌تواند روی کیفیت خدمات هم تأثیر بگذارد. ولی دولت استونی در این زمینه متفاوت فکر می‌کند و به این نتیجه رسیده است که هوش مصنوعی کمک‌های شایانی را به آنها خواهد کرد. در حال حاضر حدود ۲۲ درصد مردم استونی برای دولت این کشور کار می‌کنند که این رقم با میانگین دیگر کشورهای اروپایی برابری می‌کند و در مقابل برای امریکا گفته می‌شود که ۱۸ درصد مردم به استخدام دولت ایالات متحده درآمده‌اند.

«سیم سیکوت» رئیس سازمان توسعه اطلاعات استونی از سال ۲۰۱۷ میلادی طرح‌های آزمایشی استفاده از هوش مصنوعی در دستگاه‌های دولتی را آغاز کرد و این اتفاق تا پیش از ورود ولزبرگ به دولت این کشور صورت گرفت. سپس ولزبرگ فناوری هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی را در ۱۳ سازمان دولتی استونی مورد استفاده قرار داد و طی این اتفاق یک الگوریتم هوشمند و جامع جایگزین کارمندانی شد که با ارباب رجوع در ارتباط بودند.

این اقدام طیف گسترده‌ای از خدمات را تحت پوشش قرار داد و از پروژه‌های موفق صورت گرفته، در حوزه کشاورزی عملیاتی شد. الگوریتم هوشمند در این زمینه به بازرسان امکان داد به‌جای سرکشی به مزارع در روزهای گرم تابستان و بررسی نحوه به‌کارگیری یارانه‌های دولتی برای توسعه کسب و کار، این عملیات را به‌صورت هوشمند و از راه دور انجام دهند. در این اقدام تصاویر ماهواره‌ای که هر هفته توسط «آژانس فضایی اروپا» تهیه می‌شود مورد استفاده قرار گرفت تا «رصدخانه تارتو» با استفاده از الگوریتم یادگیری عمیق این تصاویر را به‌صورت مستمر تحلیل کند. سپس تمامی تصاویر روی یک نقشه جامع مستقر شدند و بر اساس آن مشخص شد کشاورزان طی دوره‌های زمانی مختلف یارانه‌های دولتی را چگونه در مزارع خود به‌کار گرفته‌اند.

این الگوریتم به‌گونه‌ای تعریف شده است که هر پیکسل از تصاویر ماهواره‌ای مشخص می‌کند فعالیت‌های صورت گرفته در مزارع چگونه دنبال می‌شود. این تصاویر به قدری دقیق است که می‌تواند حضور دام‌ها، هرس کردن مزارع یا قطع کردن درختان را هم مشخص کند. سیستم مذکور همچنین ارتباط هر یک از مزرعه‌داران با دولت برای فروش محصولات کشاورزی را هم مدیریت می‌کند و دو هفته پیش از فرا رسیدن زمان موعود از طریق پست الکترونیکی گزارش نهایی و تصاویر ماهواره‌ای را در اختیار کشاورز قرار می‌گیرد.

دولت استونی در نخستین سال راه‌اندازی سیستم یاد شده ۷۵۵ هزار دلار در هزینه‌های خود صرفه‌جویی کرد و این اتفاق بواسطه کاهش رفت و آمد بازرسان به مزارع و اجرای هرچه بهتر قوانین برای توسعه کشاورزی صورت گرفت.

در اقدام دیگر پورتال یکپارچه دولت استونی سابقه کاری تمام افراد بیکار متخصص را در اختیار گرفت و سپس سیستم یادگیری ماشینی مهارت‌های آنها را با درخواست‌های کاری اعلام شده از سوی کارفرمایان مطابقت داد. این اتفاق موجب شد ۷۲ درصد افراد مذکور بتوانند در فاصله زمانی کوتاه صاحب شغل مناسب شوند. در پروژه سوم قرار بر آن شد که، تمام کودکانی که در کشور استونی متولد می‌شوند به‌صورت خودکار از زمان تولد در یکی از مدارس محلی ثبت‌نام شوند تا هر زمان که به سن تحصیل رسیدند مشکلی برای تحصیل آنها وجود نداشته باشد و والدین نگران پیدا کردن مدرسه مناسب برای فرزندان خود نباشند. طی این پروژه تمام اطلاعات ثبت شده در بیمارستان‌های استونی به‌صورت خودکار با مدارس و مراکز آموزشی این کشور به اشتراک گذاشته شد.

دادگاه هوشمند روباتیک

استونی برای توسعه خدمات دولت الکترونیک در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری‌های فراوان انجام داد و یکی از مهم‌ترین و جالب‌ترین آنها در حوزه قضایی این کشور صورت گفت. «وزارت دادگستری استونی» چندی پیش از ولزبرگ و گروهش درخواست کرد «روبات قاضی» را طراحی کنند تا در پرونده‌های کوچک که تخلف صورت گرفته در آنها کمتر از ۸ هزار دلار محاسبه می‌شود، این روبات به‌صورت مستقل و بدون دخالت نیروی انسانی قضاوت کند. مقامات استونی امیدوارند سیستم مذکور بتواند در پرونده‌های بزرگتر به کمک قاضی دادگاه برود و با تحلیل‌های دقیق جای هیچ گونه شک و شبهه‌ای را باقی نگذارد.

این پروژه هم‌اکنون مراحل اولیه خود را پشت‌سر می‌گذارد و پیش‌بینی شده است قاضی روباتیک اواخر سال‌جاری میلادی به‌صورت آزمایشی در دادگاه‌های استونی مورد استفاده قرار گیرد. فعالیت این سیستم به گونه‌ای تعریف شده است که طی آن پرونده و سایر اطلاعات مربوط به دو طرف دعوی در این روبات بارگذاری می‌شود و سپس هوش مصنوعی تصمیمی را اتخاذ می‌کند که در نهایت می‌تواند توسط قاضی انسانی تجدید نظر شود. البته گروه توسعه دهنده همچنان در حال تکمیل جزئیات این سیستم است. ولزبرگ می‌گوید برای پیشبرد آن باید با مدیران دستگاه قضایی استونی جلسات بیشتری را برگزار کند.

به‌هر حال، استونی نخستین کشور جهان نیست که هوش مصنوعی را با قوانین خود ادغام می‌کند تا به بهترین شکل میان مردم قضاوت کند. در امریکا الگوریتم‌های هوشمند در پرونده‌های جنایی و تعیین مجازات مورد استفاده قرار می‌گیرند و این الگوریتم‌ها در برخی ایالت‌ها به‌عنوان دستیار هوشمند قاضی به کار گرفته می‌شوند.

بریتانیا نیز سیستمی را مبتنی بر هوش مصنوعی در اختیار گرفته است تا کلیه تخلفات رانندگی توسط آن بررسی شود. شرکت «اِستی اوگسبورو» در پایتخت استونی نیز روبات‌های هوشمند را برای کمک‌های حقوقی رایگان در اختیار مردم قرار می‌دهد و در شهرهای ورشو، لس‌آنجلس، لندن و... وکلا به کمک هوش مصنوعی پرونده‌های قضایی را بررسی می‌کنند. با وجود این هنوز به طور دقیق مشخص نشده است در سال‌های پیش‌رو این فناوری چگونه می‌تواند به‌طور کامل جایگزین نیروی انسانی در دستگاه قضا شود.

میثم لطفی