آمبولی را میتوان از طریق تاریخچه بیمار، معاینه بدنی و آزمایش های طبی، تشخیص دادآمبولی چیست؟
واژه آمبولی ریشه یونانی دارد که به معنای گرفتگی یا مسدود شدن می باشد. آمبولیزاسیون روشی غیر جراحی است که در درمان بعضی از بیماریها کاربرد دارد. آمبولی یک توده یا لخته است که از مکان اصلی خود کنده و جابجا شده و مسیر خون را مسدود کرده است. لخته امکان دارد با حرکت داخل رگ ها اندازه بزرگتری پیدا کند. همینطور در صورت وارد شدن به رگی با فضای کم تر، باعث مسدود شدن مسیر خون می شود. سلول ها و بافت هایی که اکسیژن و خون رسانی را از طریق این رگ دریافت می کرده اند با مسدود شدن رگ دچار مرگ می شوند.
آمبولی توده هایی است که موقع انعقاد خون تشکیل می شود. چنین لخته هایی بسته به این که کجا قرار دارند و چطور تشکیل می شوندٰ، نام های متفاوتی دارند. لخته خونی که در یک رگ خونی یا در قلب تشکیل می شود و به نقطه دیگر بدن حرکت نمی کند ترومبوس نامیده می شود. اگر لخته در رگ خونی یا قلب تشکیل شود، اما به بخش دیگر بدن حرکت کند، آمبولوس نامیده می شود.
انواع آمبولی
آمبولی بر اساس عامل ایجاد کننده، نوع مسدود کننده و محل ایجاد انواع مختلفی دارد که در ادامه به آنها پرداخته ایم:
> آمبولی مغزی:
آمبولی نوعی از سکته ی ایسکمیک است. سکته ی ایسکمیک به نوعی از سکته گفته می شود که در آن عروق مغزی مسدود می شوند. به همین دلیل به ایسکمیک، سکته انسدادی نیز گفته می شود. سکته آمبولی زمانی اتفاق میافتد که لخته خون در جایی غیر از مغز تشکیل شده و بعد از آن به مغز آمده و در عروق مغزی گیر می کند. در نتیجه ی این انسداد و عدم خونرسانی به مغز سکته رخ می دهد. لخته های خونی که منجر به سکته امبولی می شود میتواند در هرجایی تشکیل شود ولی بيش ترین جایی که این لخته ها تشکیل می شود در قلب یا قسمت بالای سینه و گردن است.
بعد از جدا شدن این لخته خون، در مسیر جریان خون حرکت نموده و به بخش های مختلف بدن می رود. لخته هنگامی که به رگ های کوچک داخل مغز برسد در آنجا گیر کرده و سبب انسداد می شود. این انسداد باعث قطع جریان خون به مغز می شود. به این انسداد ایجاد شده آمبولی می گویند. آن ها میتوانند از جنس حباب هوا، قطعه های چربی و یا پلاکت باشند. سکته مغزی میتواند به عللی مثل بسته شدن یا پاره شدن یکی از رگ های خون رسان مغز ایجاد شود. سکته ی مغزی در مردان بیشتر از زنان است.
> آمبولی آمنیوتیک:
همه آمبولی ها از خون لخته شده ساخته نشده اند. در زمان بارداری، رحم پر از مایع آمنیوتیک است، که از جنین مراقبت می کند. مایع آمنیوتیک هم میتواند آمبولی شده و به ریه های مادر برسد و سبب آمبولی آمنیوتیک ریوی شود.
> آمبولی ریوی:
آمبولی ریوی به انسداد یکی از شریان های ریوی در ریه می گویند. در اکثر موارد، لخته خون عامل انسداد است که از پاها و در موارد نادر سایر قسمت های بدن به سمت ریه حرکت می کنند. با توجه به اینکه لخته، جریان خون را به سوی ریه ها مسدود می کند، آمبولی ریه میتواند تهدید کننده جان انسان باشد. آمبولی میتواند در مغز، ریه، قلب یا دیگر مناطق بچسبد و باعث معضلات جدی شود. آمبولی میتواند در تمامی شریان های کوچک روی دهد، ولی ریه ها بطور چشمگیری مستعد این آسیب هستند، چون تمامی خون موجود در بدن، در هر بار گردش خون، از ریه ها عبور می کند.
رگ هایی که خون را به ریه می رسانند به مویرگ های بسیار ریزی تبدیل می شوند. این مویرگ ها در کنار کیسه های هوایی قرار می گیرند تا گاز کربنیک خون را به داخل کیسه هوایی آزاد کرده و اکسیژن هوای درون کیسه هوایی را بخود جذب کنند. زمانی که لخته خون به این مویرگ ها می رسد، نمی توانند از آن ها عبور کنند در نتیجه مسیر جریان خون را در مویرگ های ریوی مسدود می کنند. چنانچه این انسداد کم و در برخی مویرگ ها باشد، مشکل خاصی ایجاد نمی شود. بدن انسان پس از مدتی با استفاده از برخی مواد لخته ها را حل نموده و از بین می برد و به این وسیله، مسیر جریان خون را مجدداً باز می کند.
آمبولی میتواند در تمامی شریان های کوچک روی دهد، ولی ریه ها مستعد این آسیب هستنددر صورتیکه انسداد مویرگ های وریدی به دلیل لخته خون، زیاد و شدید باشد، نه تنها خون به اندازه کافی نمی تواند اکسیژن به خودش جذب کند، بلکه نمی تواند از ریه عبور کرده و به سایر نقاط بدن برسد. انسداد مسیر جریان خون به معنای مرگ است. درمان لخته بزرگ که مخل حیات می باشد انجام جراحی و خارج کردن لخته است. در موارد متوسط از داروهایی استفاده میکنیم که توان برطرف کردن آمبولی را دارند. در موارد کوچک درمان های نگهدارنده و علامتی کاربرد دارند.
> آمبولی شبکیه چشم:
لخته های کوچک که شریان اصلی را مسدود نمی کنند، میتوانند رگهای خونی کوچکتر را که در پشت شبکیه چشم قرار دارند و وظیفه تغذیه چشم را بر عهده دارند، مسدود کنند. نتیجه این امر معمولاً کوری ناگهانی در یک چشم است که به آن آمبولی شبکیه چشم می گویند.
آمبولی سپتیک یا عفونی:
آمبولی عفونی زمانی روی می دهد که ذرات ایجاد شده توسط عفونت، وارد جریان خون شده و عروق خونی را مسدود می کنند.
> آمبولی هوا:
غواصانی که به صورت خیلی سریع از عمق آب به سطح آن میروند میتوانند دچار آمبولی هوا شوند، که ناشی از ایجاد حباب هایی است در خون ایجاد شده و میتوانند جریان خون شریانی را مسدود کنند.
> آمبولی کلسترل:
انسداد رگ ناشی از کلسترل که معمولاً به علت اسکلروز اتفاق می افتد را آمبولی کلسترل میگویند.
> آمبولی چربی:
این نوع از آمبولی بین مردم شناخته شده تر است. چنانچه چربی یا مغز استخوان به علل مختلفی مانند لیپوساکشن، جراحی یا شکستگی و تروما وارد رگ شوند و مسیر خون را مسدود نمایند به این حالت آمبولی چربی میگویند.
تشخیص آمبولی
آمبولی را میتوان از طریق تاریخچه بیمار، معاینه بدنی و آزمایش های طبی، تشخیص داد. ممکن است برای آمبولی شریانی، سونوگرافی قلبی و یا آرتریوگرافی درخواست شود. برای آمبولی ریوی، عکس برداری اشعه ایکس قفسه سینه، اسکن ریه، آنژیوگرافی ریوی، الکتروکاردیوگرافی، اندازه گیری گازهای خون شریانی و ونوگرافی یا سونوگرافی وریدی درخواست می شود.
جلوگیری و پیشگیری از آمبولی
در ازای هر دو ساعت افزایش زمان بی تحرکی، علی الخصوص در مسیرهای طولانی، خطر ایجاد ترومبوآمبولی ریه ۱۸ درصد فزونی می یابد. به همین علت توصیه می شود افراد در طول مسافرت پاهای خود را حرکت دهند، ماهیچه های ساق را منقبض کنند و حتی اگر میتوانند راه بروند. این کار سبب می شود از احتمال ایجاد ترومبوآمبولی در ورید ها کم شود. با توجه به اینکه اگر خون غلیظ باشد احتمال آمبولی بیشتر می شود، به همین علت مصرف آب و مایعات توصیه می شود، چون به کاهش غلظت خون کمک کرده، در نتیجه احتمال بروز ترومبوآمبولی ریه را تقلیل می دهد.
همیشه نمی توان از آمبولی جلوگیری کرد، ولی کارهایی وجود دارد که میتوانید برای کاهش چشمگیر خطر لخته خون انجام دهید. به طورمثال شما میتوانید:
- حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته ورزش کنید.
- در صورتیکه سیگار می کشید، برای کاهش خطر ابتلا به آمبولی سیگار کشیدن را متوقف کنید.
- رژیم غذایی سالم داشته باشید. غذاهایی با چربی کم، فیبر زیاد، من جمله غلات و میوه و سبزیجات (حداقل پنج وعده در روز) مصرف کنید.
- برای کاهش خطر آمبولی، میزان مصرف نمک در رژیم غذایی خود را به ۶ گرم (۰٫۲گرم یا ۱ قاشق چایخوری) در روز محدود کنید.
- در صورت داشتن اضافه وزن یا چاقی، با استفاده از ترکیبی از ورزش منظم و رژیم غذایی کنترل شده از نظر کالری، وزن خود را تقلیل دهید.
آمبولی توده ایست که از مکان اصلی خود کنده و جابجا شده و مسیر خون را مسدود میکندعلل ایجاد آمبولی
آمبولی معمولاً در افرادی که دارای ریسک فاکتورهای آن بوده و مستعد تشکیل لخته خون هستند اتفاق می افتد. بعضی از این فاکتورها عبارتند از:
>> ترومبوز وریدی عمقی یا دی وی تی (DVT)
>> آترواسکلروزیس (تصلب شرایین در اثر بالا بودن کلسترول و رسوب آن در دیواره داخلی رگ)
>> مصرف دخانیات
>> مصرف الکل
>> بیماری های قلبی
>> مشکل گردش خون
>> پای دیابتی
>> بیماری های عروقی
>> ترومبوآمبولی
>> چاقی
>> جراحی ارتوپدی
>> فشار خون بالا
>> اختلال های خونی
>> مبتلا به سرطان
>> نوروپاتی دیابتی
>> بیماری قند
>> مصرف بعضی داروها
>> حاملگی
>> بستری بودن طولانی مدت
>> بی تحرکی مفرط
>> سن بالا
>> جهش های ژنتیکی منجر به اختلال تولید فاکتورهای خونی
برای درمان آمبولی ابتدا با استفاده از عکسبرداری آنرا مشاهده و بعد مکان اصلی آنرا تشخیص میدهنددرمان پزشکی آمبولی
در ابتدا با استفاده از عکسبرداری و یا سی تی اسکن و ام.آر.آی آمبولی مشاهده شده و مکان اصلی آن تشخیص داده می شود. بعد ناحیه مورد نظر به وسیله متخصص بی حسی موضعی شده و ایجاد زخم نسبتاً کوچک کاتتر وارد پوست می شود و به محل AVM انتقال یافته و بعد از آن کویل ها در محل مورد نظر قرار می گیرند، سپس کاتتر برداشته شده و برای جلوگیری از توقف خونریزی از فشار استفاده می شود.
درمان های متعارف برای آمبولی بسته به محل لخته و سلامت بیمار متفاوت است. بعضی از روش های درمان لخته خون عبارتند از:
* درمان آمبولی با داروهای ضد انعقادی:
در اغلب موارد، پزشک داروهای ضد انعقادی را برای درمان آمبولی تجویز می کند که به صورت عام بعنوان رقیق کننده خون شناخته می شوند. این داروها قابلیت بدن برای تشکیل لخته های جدید را کاهش میدهند در عین حال که از بزرگ تر شدن لخته های موجود جلوگیری می کنند. پزشکان معمولاً مصرف داروهای ضد انعقادی را ۵ تا ۱۰ روز اول بعد از تشخیص لخته خون، توصیه می کنند. برخی از افراد امکان دارد مصرف ضد انعقادها را هفته ها، ماه ها یا حتی سالها ادامه دهند تا از برگشت لخته ها جلوگیری کنند. از عوارض جانبی ضد انعقادها می توان به سرگیجه، کبودی، سردرد، درد معده اشاره کرد. متداولترین داروهای ضد انعقاد عبارتند از:
- هپارین
- وارفارین
- دابی گاتران
- آپیکسابان
- ریواروکسابان
* ترومبولیتیک ها دارویی برای درمان آمبولی:
ترومبولیتیک ها داروهایی هستند که آمبولی را حل می کنند. پزشک، ترومبولیتیک را به صورت وریدی تزریق می کند یا امکان دارد از کاتتر داخل رگ استفاده کند که باعث می شود دارو مستقیما به محل لخته خون برود. با این وجود ترومبولیتیک ها میتوانند خطر خونریزی را فزونی دهند. پزشکان آن ها را صرفا برای افرادی که لخته های خیلی بزرگ دارند توصیه می کنند یا افرادی که لخته هایشان با درمان ضد انعقادی حل نمی شود. این داروها همچنین گزینه خوبی برای افرادی هستند که واریس سخت و ناتوان کننده دارند.
* درمان آمبولی با رومبولیسیک تحت هدایت کاتتر:
درمان ترومبولیتیک تحت هدایت کاتتر درمان غیر جراحی برای ترومبوز ورید عمقی حاد است. این درمان برای حل شدن آمبولی مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش یک لوله پلاستیکی نازک داروی حل کننده لخته را (ترومبولیتیک) بطور مستقیم به لخته وارد می کند. خطرات این روش عبارتند از:
> کبودی
> خونریزی یا تورم در ناحیه ای که لوله وارد بدن شده است
> در موارد نادر، رخ دادن خونریزی در جای دیگر بدن مثل روده یا مغز
* جراحی ترومبکتومی برای درمان آمبولی:
چنانچه آمبولی در یک ورید وجود داشته باشد، امکان دارد به جراحی ترومبکتومی احتیاج داشته باشید. جراحی ترومبکتومی زمانی صورت می گیرد که یک لخته خون در دست، پا یا دیگر اعضای بدن باشد. لخته شدن خون در داخل رگ های خونی منجر می شود جریان خون بطور کامل متوقف شود. لخته خون میتواند منجر به خیلی از مشکلات احتمالی شود، مثل:
۱. مرگ بافت
۲. از دست دادن عملکرد یک عضو شود.
۳. درد
۴. سردی دست یا پا
۵. مشکلات تنفسی
۶. بی حسی یا سوزش دست یا پا
۷. تورم
۸. درد عضلانی
۹. بزرگ شدن رگ ها (بعد از ترومبوسیت)
درمان آمبولی در طب سنتی
حدود ۱۰۰ماده در بزاق زالو وجود دارد كه هیرودین بعنوان ماده ضد انعقاد خون از آن جمله است كه لخته خون را تجزیه می كند و در نتیجه استفاده از زالو در نقاط با لخته خون كمك كننده است. زالو در درمان آمبولی ها (انسداد شریان' سرخرگ' به وسیله یك جسم متحرك كه بطور معمول یك لخته خون است) و ترومبوز (لخته خونی) عروق بدن مفید است.
پیشگیری از آمبولی با روش های گیاهی
>> پیشگیری از آمبولی با مصرف چای سبز:
ترکیب EGCG چای سبز غلظت خون را رقیق و ثابت نگه می دارد و دیواره رگ ها نرم و انعطاف پذیر، عروق باز و جریان گردش خون منظم می شود.
>> سیر، روشی برای پیشگیری از ابتلا به آمبولی:
سیر بطور گسترده ای بعنوان عامل جلوگیری کننده در درمان خیلی از بیماری های قلبی عروقی و متابولیکی، من جمله آمبولی استفاده می شود. مطالعات نشان داده اند که سیر خام کمک می کند تا از افزایش پلاک و تجمع پلاک جدید در شریان ها جلوگیری شود.
>> تاثیر زنجبیل بر پیشگیری از آمبولی:
اگر چه از این گیاه اغلب برای رفع تهوع استفاده می شود ولی رقیق کننده قوی خون هم به حساب می آید. بنابراین آمبولی، گیاهی موثر برای جلوگیری از آمبولی است.
>> جلوگیری از آمبولی با زردچوبه:
زردچوبه ادویه ای با خاصیت رقیق کنندگی خون است. ماده فعال زنجبیل کورکومین (curcumin) است که از ایجاد آمبولی جلوگیری کرده و خطر ایجاد پلاک آترواسکلروز در رگ های خونی و دیگر عوامل ایجاد کننده ترومبوز عمیق پا را تقلیل می دهد. همچنین به علت داشتن خواص ضد التهابی درد و تورم را نیز کاهش می دهد. میتوانید روزانه یکی دو بار مکمل زردچوبه یا آب آنرا بهمراه شیر یا عسل میل نمایید.
>> کاربرد خوراکی های غنی از ویتامین e در پیشگیری از آمبولی:
ویتامین E با خواص ضد انعقادی و ضد تشنج آن شناخته می شود. برای این منظور غذاهای غنی از ویتامین E باید بخشی از رژیم روزانه شما باشند. خوراکی هایی که ویتامین e بالایی دارند عبارتند از:گردو، فندق، روغن زیتون، دانه آفتابگردان، آووکادو، کلم بروکلی و اسفناج. همچنین میتوانید قرص های مکمل ویتامین e را هم برای جلوگیری از ابتلا به آمبولی مصرف کنید.
لخته های خونی که منجر به سکته آمبولی می شود میتواند در هرجایی تشکیل شود>> آب اسفناج، روشی برای جلوگیری از آمبولی:
اسفناج با ویتامین k غنی شده است. سطح کافی ویتامین k در بدن شما میتواند به جلوگیری از آمبولی کمک کند .شما میتوانید برگ های تازه ای از اسفناج را به سالاد ها، سوپ ها و حتی شیرینی ها اضافه کنید تا مقدار زیادی ویتامین را بدون مصرف کوچکترین دارویی به بدن خود برسانید.
گردآوری: بخش سلامت سرپوش
- 9
- 6
