گیلن بارهسندرم گیلن باره چیست؟
سندرم گیلن باره یک بیماری نادر، خطرناک و خود ایمنی است که می تواند هر قسمتی از سیستم عصبی خارج از مغز و نخاع را درگیر کند، به طور کلی گیلن باره سیستم عصبی محیطی را تحت تاثیر قرار می دهد. در این بیماری سیستم ایمنی به گروه خاصی از سلول های خودی حمله می کند تا آنها را از بین ببرد.
غلاف میلین پروتئینی است که اطراف قسمتی از سلول های عصبی را می پوشاند و به انتقال پیام در این سلول های نازک و طولانی کمک می کند، در گیلن باره سلول های ایمنی به این غلاف و خود سلول های عصبی حمله می کنند، در نتیجه آسیبی که به اعصاب وارد می شود ارسال اطلاعاتی حسی مانند لمس به نخاع و مغز دچار اختلال می شود، در نتیجه فرد دچار بی حسی می شود، از طرفی مغز و نخاع نمی تواند سیگنال ها را به بدن منتقل کند و عضلات دچار ضعف خواهند شد. در صورتی که فرد احساس سوزن سوزن شدن بی دلیل دارد باید در نزدیک ترین زمان به پزشک مراجعه کند.
گیلن باره چند روز بعد از عفونت دستگاه تنفسی یا دستگاه گوارش ممکن است ایجاد شود، جراحی یا واکسیناسیون هم به ندرت گیلن باره را تحریک کرده اند.
سلول های عصبی در سندروم گیلن بارهفاکتورهای خطر سندروم گیلن باره:
علاوه بر مواردی که اشاره شد برخی از عوامل نیز می توانند خطر ابتلا به گیلن باره را افزایش دهند، برخی از این عوامل شامل؛ عفونت ناشی از باکتری کامپیلوباکتر که معمولا در مرغ نیمه پر وجود دارد احتمال ایجاد این سندرم را افزایش می دهد. در ادامه به برخی از فاکتورهای ایجاد کننده گیلن باره اشاره می شود:
- ویروس زیکا
- هپاتیت آ، بی، سی و ای
- ویروس اچ آی وی
- تروما
- ویروس اپشتین بار
- مایکوپلاسما پنومونیه
- لنفوم هاجکین
- ویروس کووید ۱۹
- ویروس آنفولانزا
- سیتومگالوویروس
- در موارد نادر واکسیناسیون آنفولانزا و یا واکسیناسیون های کودکان
- واکسیناسیون کووید ۱۹
فاکتورهای ویروسی ایجاد کننده گیلن بارهعلائم و نشانه های گیلن باره:
این سندرم معمولا با علائمی مانند گزگز کردن و ضعف پاها آغاز و سپس به بازوها گسترش می یابد. در حدود ده درصد از افراد مبتلا علائم از صورت و یا بازوها شروع می شود. در صورتی که بیماری پیشرفت کند و فرد بدون درمان بماند؛ ضعف عضلانی به فلج تبدیل می شود. به طورکلی می توان گفت سندرم گیلن باره شامل علائم زیر می باشد:
- احساس سوزن سوزن شدن یا خارش در انگشتان دست، انگشتان پا، مچ پا یا مچ دست
- راه رفتن ناپایدار یا ضعف در راه رفتن و بالارفتن از پله
- دو بینی و عدم توانایی در حرکت دادن چشم ها
- مشکل عملکرد مثانه یا عملکرد روده ها
- ضربان قلب سریع
- مشکلات تنفسی
- فشار خون بالا یا پایین
- وجود ضعف در پاها که به قسمت ها بالاتنه گسترش پیدا می کند
- مشکلاتی در حرکت دادن صورت، گفتار، جویدن یا بلعیدن
- درد و گرفتگی های شدید که غالبا در شب ایجاد می شوند.
نشانه های سندروم گیلن بارهافرادی که به سندرم گیلن باره مبتلا می شوند؛ غالبا مهمترین علائم ضعف خود را بعد از دو هفته از شروع علائم دارند. در صورتی که در انگشتان پا یا دست خود احساس گزگز خفیفی دارید که گمان می کنید گسترش نمی یابد یا بدتر نمی شود؛ حتما به پزشک مراجعه کنید.
در صورت داشتن هرکدام از این علائم یا نشانه هایی که در ادامه ذکر می شوند، سریعا به اورژانس مراجعه کنید:
- سوزن سوزن شدن که از پاها یا انگشتان شروع شده و سپس به سمت بالای بدن حرکت می کند.
- مشکلات تنفسی مانند تنگی نفس هنگام صاف خوابیدن
- ضعف یا سوزن سوزن شدن که به سرعت گسترش پیدا می کند.
- داشتن احساس خفگی هنگام قورت دادن بزاق
- سندرم گیلن باره به شدت نیاز به بستری فوری دارد، زیرا می تواند به سرعت وخیم شود به همین دلیل نیازمند درمان مناسب در اسرع وقت است، در این صورت احتمال دریافت نتیجه بهتر هم بیشتر خواهد شد.
پیش آگهی سندروم گیلن باره:
به طورکلی گیلن باره دارای سه مرحله است که شامل؛ حاد، نقاهت و بهبودی است. معمولا کودکان و افراد مبتلا به گیلن باره بهبود پیدا می کنند اما زمان آن متفاوت خواهد بود و شامل بازه زمانی کوتاه تا دوساله را شامل می شود ،گاهی نیز شاهد عود بیماری خواهیم بود.
راه های تشخیص سندرم گیلن باره:
باید اشاره کرد تشخیص گیلن باره در ابتدا دشوار خواهد بود زیرا علائم ناشی از آن به سایر اختلالات عصبی یا شرایط تاثیرگذار بر سیستم عصبی بسیار شبیه است. این اختلالات شامل بوتولیسم، مننژیت و مسمومیت با فلزات سنگین مانند سرب، جیوه و آرسنیک هستند.
پزشک در ابتدا از علائم خاص بیمار، سابقه بیماری و شرایط او سوال می کند، فرد باید از علائم غیرمعمول، هرگونه بیماری، عفونت اخیر یا قدیم خود صحبت کند. آزمایش هایی که جهت تایید نهایی گیلن باره صورت می گیرند شامل موارد زیر می باشد:
آنالیز مایع نخاعی:
همانطور که اشاره شد در این آزمایش بخشی از مایع مغزی نخاعی کمر برداشته می شود، بعد از آن برای تشخیص سطح پروتئین های آن آزمایشاتی انجام می شود، افرادی که به گیلن باره مبتلا می شوند در مایع مغزی نخاعی خود بیش از حد پروتئین دارند.
تشخیص گیلن باره با مایع مغزی نخاعیالکترومیوگرافی (EMG):
در این آزمایش عملکرد عصبی سلول ها مورد آزمایش قرار می گیرد، فعالیت الکتریکی عضلات در این آزمایش خوانده می شود تا پزشک متوجه شود ضعف عضلانی ناشی از آسیب عصبی است یا آسیب عضلانی.
آزمایش های هدایت عصبی:
گاهی ممکن است برای بررسی میزان پاسخ عصب‌ها و عضلات از پالس‌های کوچک الکتریکی استفاده شود تا سرعت هدایت عصبی مورد بررسی قرار بگیرد.
درمان سندرم گیلن باره چگونه است؟
سندرم گیلن باره یک روند التهابی مربوط به سیستم ایمنی است که خود به خود رفع می شود، اما کسی که به عنوان بیمار تشخیص داده می شود باید برای بررسی دقیق در بیمارستان بستری شود. علائم بیماری می توانند خیلی سریع بدتر شوند و در صورتی که درمانی نباشد موجب مرگ فرد شوند.
در صورتی که ابتلای فرد شدید باشد منجر به فلج کامل بدن بیمار می شوند. در صورتی که فلج به دیافراگم با عضلات قفسه سینه برسد از تنفس مناسب جلوگیری می کند که این وضعیت می تواند زندگی را تهدید کند.
هدفی که از درمان سندرم گیلن باره وجود دارد پشتیبانی از عملکردهای بدن شما مانند عملکرد ریه و کاهش شدت حمله ایمنی و بهبود سیستم عصبی است. به طورکلی درمان هایی که برای گیلن باره در نظر می گیرند شامل موارد زیر می باشد:
پلاسمافرز (تبادل پلاسما):
آنتی بادی ها توسط سیستم ایمنی بدن تولید می شوند، این پروتئین ها می توانند به باکتری‌ها، ویروس‌ها و سایر مواد مضر خارجی حمله کنند. گیلن باره زمانی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن به اشتباه آنتی بادی هایی علیه اعصاب سالم تولید کند.
از بین بردن آنتی بادی‌های حمله‌کننده به اعصاب خون هدف پلاسمافرز است. در این روش درمانی از دستگاهی برای از بین بردن خون بدن استفاده می شود. این دستگاه آنتی بادی ها را از خون خارج کرده و مجددا خون سالم را به بدن برمی گرداند.
ایمونوگلوبولین داخل وریدی (IVIG):
ایمونوگلوبولین دارای آنتی بادی های طبیعی و سالم است. از طریق دوزهای بالای ایمونوگلوبولین می توان آنتی بادی‌های ایجاد کننده سندرم گیلن باره مسدود کرد. روش پلاسمافرز و ایمونوگلوبولین داخل وریدی به یک مقدار موثر هستند، اما اینکه کدام برای بیماری بهتر است کاملا بسته به نظر پزشک است.
درمان گیلن باره با ایمونوگلوبولین تزریقیسایر درمان‌ها:
بیمارانی که به سندروم گیلن باره مبتلا می شوند به بی حرکتی دچار شده و گاهی هم درد زیادی را تحمل می کنند. برای تسکین درد بیماران و همچنین جلوگیری از لخته شدن خود برایشان داروهایی تجویز خواهد شد. از طرفی با استفاده از کاردرمانی و فیزیوتراپی به بهبود علائم بیمار کمک می شود.
در صورتی که بیماری به صورت حاد بروز کند مراقبان سلامت دست و پاها بیمار را حرکت می دهند تا انعطاف پذیر باشند، همچنین برای تقویت عضلات و بازگشت به طیفی از فعالیت‌های زندگی روزمره در برخی از امور مانند پوشیدن لباس به فرد کمک می کنند.
مراقبت های پرستاری گیلن باره:
باید توجه داشت هنوز درمانی قطعی برای سندرم گیلن باره وجود ندارد، در حیطه مراقبت از کودکان مبتلا به این سندروم مراقبت های پرستاری بسیار اساسی و کلیدی وجود دارند که شامل مواردی است که در ادامه به آنها اشاره می شود:
- جهت حمایت از عملکرد های ریوی و روند اکسیژن رسانی به میزان کافی پرستاران باید به بررسی مداوم وضعیت تنفسی و درمان های تنفسی با تهویه مکانیکی مناسب اقدام کنند.
- برای جلوگیری از اختلال عملکرد های خودکار؛ لوله گذاری الکتیو یا غیر اورژانس قبل از خستگی مفرط عضلات تنفسی صورت بگیرد.
- به منظور جلوگیری از عوارضی همچون بی حرکتی، آمبولی ریه و ترومبوز باید از داروهای ضد انعقاد، جوراب های الاستیکی بلند و پوتین های فشاردهنده مخصوص استفاده شود.
مراقبت های پرستاری گیلن بارهبهبودی افراد مبتلا به سندرم گیلن باره:
دوره نقاهتی که برای سندروم گیلن باره در نظر می گیرند ممکن است طولانی باشد اما بیشتر افراد مبتلا بعد از ابتلا بهبود پیدا می کنند. علائم برای ۲ تا ۴ هفته قبل از تثبیت شدن معمولا بدتر می شوند. بعد از آن بهبودی می تواند از چند هفته تا چندسال طول بکشد، اما اکثر افراد د طی ۶ تا ۱۲ ماه بهبود پیدا می کنند.
در حدود ۸۰ درصد از افراد مبتلا امکان راه رفتن مستقل بعد از ۶ ماه وجود دارد و ۶۰ درصد از آنها هم قدرت عضلانی منظم خود را در مدت ۱ سال پس می گیرند.
البته باید اشاره کرد زمان بهبودی در برخی از افراد بیشتر خواهد شد، تعداد کمی از افراد مبتلا بعد از سه سال هنوز هم درگیر ضعف هستند، حدود سه درصد از افراد هم ممکن است علائم شدیدی را تجربه کنند و سال ها بعد از درمان همچنان علائمی مانند ضعف و سوزن‌سوزن شدن در بدن آنها باقی بماند.
عوارض ناشی از سندروم گیلن باره:
همانطور که اشاره شد سندروم گیلن باره بر اعصاب بیمار اثر می گذارد از آنجایی که این سندروم مسئول اعصاب، حرکات و عملکردهای بدن است و آنها را کنترل می کند، فرد مبتلا به این بیماری ممکن است عوارضی را تجربه کند که شامل موارد زیر می باشد:
مشکلات تنفسی:
ضعف یا فلج ناشی از گیلن باره می تواند به ماهیچه هایی برسد که مسئول کنترل تنفس هستند. این عارضه یک مشکل بالقوه کشنده است. بیشتر از ۲۲ درصد از افرادی که به سندروم گیلن باره مبتلا شده اند و برای معالجه به بیمارستان مراجعه می کنند در هفته اول بستری برای نفس کشیدن به‌طور موقت به دستگاه نیاز دارند.
بی حسی:
افرادی که به سندروم گیلن باره مبتلا می شوند به طور کامل بهبود پیدا می کنند یا فقط درگیر مقداری ضعف، بی حسی و گزگز هستند که در آنها باقی می ماند.
مشکلات قلب و فشار خون:
از عوارض جانبی رایج ناشی از گیلن باره می توان به نوسانات فشار خون و ریتم نامنظم قلب (آریتمی‌های قلبی) اشاره کرد.
درد:
در یک سوم از افرادی که به گیلن باره مبتلا می شوند درد عصبی شدید مشاهده می شود که ممکن است از طریق دارو کاهش یابد.
کاهش درد ناشی از گیلن بارهمشکلات روده و مثانه:
از جمله مشکلاتی که ناشی از گیلن باره هستند می توان به تنبلی روده و احتباس ادرار اشاره کرد.
لخته شدن خون:
افرادی که به دلیل ابتلا به این سندروم بی حرکت هستند ممکن است در معرض خطر لخته شدن خون قرار بگیرند. تا زمانی که بمیار نتواند به صورتی مستقل راه بروند ممکن است تجویز داروهای ضدانعقادی و پوشیدن جوراب های ساپورتی توصیه شود.
زخم:
بی تحرک بودن فرد می تواند احتمال زخم بستر را افزایش دهد، در صورتی که فرد به صورت مکرر حرکت کند می تواند از این مشکل جلوگیری کند.
علائم ناشی از سندورم گیلن باره به مقدار قابل توجهی می تواند خطر ایجاد عوارض جدی را در طولانی مدت افزایش دهد، از طرفی عوارضی مانند سندرم دیسترس تنفسی و حملات قلبی که منجر به مرگ می شوند به ندرت ممکن است رخ دهند.
گردآوری: بخش سلامت سرپوش
- 9
- 2
