فضیلت و اعمال شب قدر

از پيامبر گرامي اسلام(ص) نيز نقل است: از خداوند به دور باد و نفرين بر كسي كه به شب قدر برسد و زنده باشد، اما آمرزيده نشود.

«انس‌بن مالك» از پيامبر(ص) نقل كرده كه فرمودند: ماه مبارك به شما رو آورده است و در اين ماه شبي است كه برتر از ‌هزار ماه است و هر كس از فيض شب قدر محروم گردد، از تمام خيرات بي‌نصيب مانده است و محروم نمي‌ماند از بركات شب قدر، مگر كسي كه خويشتن را محروم كرده است.  از امام باقر(ع) نيز درباره به وجود آمدن شب قدر نقل است كه اگر خداوند كارهاي مؤمنان را چند برابر نكند به سر حد كمال نمي‌رسند، اما از راه لطف كارهاي نيكوي آنها را چند برابر مي‌فرمايد تا كاستي‌هاي‌شان جبران شود.

بر اين اساس، راز سعادتمندشدن انسان‌ها در شب قدر، عمل اختياري صالحي است كه با عنايت خداوند، بركت يافته و چند برابر مي‌شود. از حضرت رسول(ص) نيز پيرامون شب‌زنده‌داري شب قدر نقل است كه فرمودند: كسي كه شب قدر را شب‌زنده‌داري كند، تا شب قدر آينده، عذاب دوزخ از او دور گردد. امام موسي‌بن جعفر(ع) نيز درباره شب قدر فرمودند: كسي كه در شب قدر غسل كرده و تا سپيده صبح شب‌زنده‌داري كند، گناهانش آمرزيده مي‌شود.

تمامي اين روايات بر اين مطلب دلالت دارند كه برخي مقدرات و پاداش‌ها، مانند دور شدن از عذاب دوزخ، نتيجه كار خود بندگان است و سرنوشت هر انساني در شب قدر به دست خودش رقم مي‌خورد.

در شب قدر به خواندن دعاهايي ازجمله «جوش‌كبير»، «دعاي افتتاح» و «ابوحمزه ثمالي» سفارش شده، زيرا انسان با يادآوري لطف، گذشت، كرم، رحمت و بخشش بي‌پايان خداي مهربان او را در كنار و دستگير خويش مي‌بيند و نور اميد در دلش مي‌درخشد.

 اعمال شب‌های قدر

شب نوزدهم: اين شب با عظمت آغاز شب‌هاى قدر است و شب قدر آن شبى است كه در طول سال، شبى به خوبى‏ و فضليت آن يافت نمی‌‏شود و عمل در اين شب (شب قدر) از عمل در طول‌ هزارماه بهتر است و تقدير امور ‌سال در اين شب صورت‏ می‏گيرد و فرشتگان و روح كه اعظم فرشتگان الهى است، در اين شب به اذن پروردگار به زمين فرود می‌‏آيند و به محضر امام زمان(عج) می‌‏رسند و آنچه را كه براى هر فرد مقدر شده بر آن حضرت عرضه می‏دارند. و اعمال شب‌هاى قدر بر دو نوع است: يكى اعمالى كه در هر سه شب بايد انجام داد و ديگر اعمالى كه مخصوص به هريك از شب‌هاى قدر است.

نخست: اعمالى است كه در هر سه شب بايد انجام داد و آن چند عمل است:  

نخست: غسل كردن. علامه مجلسى فرموده‏ بهتر است غسل شب قدر در هنگام غروب آفتاب انجام گيرد كه نماز شام را با غسل بخواند. دوم: دو ركعت نماز كه‏ در هر ركعت پس از سوره «حمد»، هفت‌مرتبه «توحيد» خوانده و پس از فراغت از نماز ٧٠ مرتبه بگويد، استغفراللّه و اتوب اليه. در روايت نبوى است: كه از جاى برنخيزد تا خدا او و پدر و مادرش را بيامرزد، تا آخر خبر. سوم:  قرآن مجيد را باز كند و در برابر خود گرفته و بگويد:  

اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِكِتَابِكَ الْمُنْزَلِ وَ مَا فِيهِ وَ فِيهِ اسْمُكَ الْأَكْبَرُ وَ أَسْمَاؤُكَ الْحُسْنَى وَ مَا يُخَافُ وَ يُرْجَى أَنْ تَجْعَلَنِي مِنْ عُتَقَائِكَ مِنَ النَّارِ.

خداى از تو درخواست مى‏كنم به حق كتاب نازل‌شده‏ات و آنچه در آن است و در آن است نام بزرگترت و نام‌هاى نيكوترت‏ و آنچه بيم‏انگيز است و اميدبخش، اين‌كه مرا از آزادشدگان از آتش دوزخ قرار دهى.

سپس هر حاجت كه دارد بخواهد.

اللَّهُمَّ بِحَقِّ هَذَا الْقُرْآنِ وَ بِحَقِّ مَنْ أَرْسَلْتَهُ بِهِ وَ بِحَقِّ كُلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فِيهِ وَ بِحَقِّكَ عَلَيْهِمْ فَلا أَحَدَ أَعْرَفُ بِحَقِّكَ مِنْكَ

خدايا به حق اين قرآن و به حق كسى‏كه آن را بر او فرستادى و به حق‏ هر مؤمنى كه او را در قرآن ستودى و به حق خود بر آنان، پس احدى شناساتر از تو به حق تو نيست.

سپس ١٠مرتبه بگويد:  

بِكَ يَا اللَّهُ (به‌ذاتت اى‌خدا)....،و ١٠مرتبه بِمُحَمَّدٍ (به حق محمّد)....،و ١٠مرتبه بِعَلِيٍّ  (به حق على)،و ١٠مرتبه بِفَاطِمَةَ (به حق فاطمه)....،و ١٠مرتبه بِالْحَسَنِ (به حق حسن)...،و ١٠مرتبه بِالْحُسَيْنِ (به حق حسين‏).....،و ١٠مرتبه  بِعَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ (به حق على بن‌الحسين)....،و ١٠مرتبه بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ (به حق محمّد بن على).....،و ١٠مرتبه  بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (به حق جعفر بن محمّد)......،و ١٠مرتبه بِمُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ (به حق موسى بن جعفر).....، و ١٠مرتبه بِعَلِيِّ بْنِ مُوسَى (به حق على بن موسى).....،و ١٠مرتبه بِمُحَمَّدِبْنِ عَلِيٍّ (به حق محمدبن على).....، ١٠مرتبه  بِعَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ (به حق على بن محمّد )....،و  ١٠مرتبه بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ (به حق حسين بن على).....،و ١٠مرتبه  بِالْحُجَّةِ (به حق حجّت).

پس هر حاجتى كه دارى از خدا بخواه

پنجم: حضرت سيدالشهدا عليه‌السلام‏ را زيارت كند. در روايت آمده: هنگامى كه شب قدر مى‏شود، منادى از آسمان هفتم از پشت عرش ندا سر می‌دهد كه خدا هر كه را به زيارت مزار امام‌حسين(ع) آمده، آمرزيد.

 ششم: اين شب‌ها (شب‌های قدر) را احيا بدارد، روايت شده هر كه شب‏ قدر را احيا بدارد، گناهانش آمرزيده مى‏شود، هرچند به شماره ستارگان آسمان و سنگينى كوه‌ها و پيمانه درياها باشد.

 هفتم: صد ركعت نماز بجا آورد كه فضليت بسيار دارد و بهتر آن است كه در هر ركعت پس از سوره «حمد»، ١٠‏مرتبه «توحيد» بخواند. هشتم: اين دعا را بخواند،

اللَّهُمَّ إِنِّي أَمْسَيْتُ لَكَ عَبْدا دَاخِرا لا أَمْلِكُ لِنَفْسِي نَفْعا وَ لا ضَرّا وَ لا أَصْرِفُ عَنْهَ

 سُوءا أَشْهَدُ بِذَلِكَ عَلَى نَفْسِي وَ أَعْتَرِفُ لَكَ بِضَعْفِ قُوَّتِي وَ قِلَّةِ حِيلَتِي فَصَلِّ عَلَى

 مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْجِزْ لِي مَا وَعَدْتَنِي وَ جَمِيعَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ مِنَ الْمَغْفِرَةِ

 فِي هَذِهِ اللَّيْلَةِ وَ أَتْمِمْ عَلَيَّ مَا آتَيْتَنِي فَإِنِّي عَبْدُكَ الْمِسْكِينُ الْمُسْتَكِينُ الضَّعِيفُ

 الْفَقِيرُ الْمَهِينُ اللَّهُمَّ لا تَجْعَلْنِي نَاسِيا لِذِكْرِكَ فِيمَا أَوْلَيْتَنِي وَ لا [غَافِلا] لِإِحْسَانِكَ

 فِيمَا أَعْطَيْتَنِي وَ لا آيِسا مِنْ إِجَابَتِكَ وَ إِنْ أَبْطَأَتْ عَنِّي فِي سَرَّاءَ [كُنْتُ‏] أَوْ ضَرَّاءَ أَوْ

 شِدَّةٍ أَوْ رَخَاءٍ أَوْ عَافِيَةٍ أَوْ بَلاءٍ أَوْ بُؤْسٍ أَوْ نَعْمَاءَ إِنَّكَ سَمِيعُ الدُّعَاءِ

خدايا شام كردم درحالیکه براى تو تنها بنده كوچك و خوارى هستم كه براى خويش سود و زيانى را به دست ندارم و نمى‏توانم از خود پيشامد بدى را بازگردانم، به اين امر بر خويش گواهى مى‏دهم و در پيشگاهت به ناتوانى و كمى چاره‏ام اعتراف مى‏كنم، خدايا بر محمد و خاندان محمد درود فرست و آنچه را به من و همه مردان و زنان مؤمن، از آمرزش در اين شب وعده دادى وفا كن و آنچه را به من عنايت فرموده‏اى كامل‌ساز كه من بنده بيچاره، درمانده، ناتوان، تهيدست خوار توام. خدايا مرا فراموش‌كننده‏ ذكرت قرار مده، در آنچه سزاوار آنم فرمودى و نه فراموش‌كننده احسانت، در آنچه عطايم نمودى و نه نااميد از اجابتت، گرچه مدت زمانى طولانى گردد، چه در خوشى يا ناخوشى، يا سختى، يا آسانى، يا عافيت، يا بلا، يا تنگدستى، يا در نعمت‏ همانا تو شنونده دعايى.

اين دعا را كفعمى از امام زين‌العابدين عليه‌السلام روايت كرده كه در شب‌های قدر، در حال قيام و قعود و ركوع و سجود مى‏خواندند، و علامه مجلسى فرموده: بهترين اعمال در اين شب‌ها، درخواست آمرزش و دعاست، براى‏ حوايج دنيا و آخرت خود و پدر و مادر و خويشان و برادران و خواهران مؤمن، چه آنان‏كه زنده‏اند و چه آنان‏ كه از دنيا رفته‏اند و خواندن اذكار و صلوات بر محمد و آل محمد عليهم السلام به هر اندازه كه بتواند و در بعضى از روايات وارد شده: دعاى‏ جوشن كبير را در اين سه شب بخواند. فقير گويد: كه دعاى جوشن كبير را در بخش‌هاى پيش آورده‏ام. روايت شده كه خدمت‏ رسول خدا صلى الله‌عليه وآله عرض شد: اگر شب قدر را يافتم، از خداى خود چه بخواهم؟ فرمود:  عافيت. دوم: اعمال مخصوص هر يك از اين شب‌هاست.