زمان قضا شدن نمازهای یومیه؛ درک مفهوم و احکام مرتبط

زمان قضا شدن نمازهای یومیه

نمازهای یومیه

نماز، رکن اساسی و ستون اصلی دین مبین اسلام است. مسلمانان مکلفند در هر شبانه‌روز، پنج نوبت نماز را به جا آورند که به آن‌ها نمازهای یومیه یا نمازهای پنج‌گانه گفته می‌شود. هر یک از نمازهای یومیه، وقت فضیلت خاص خود را دارد. وقت فضیلت، زمانی است که ثواب و فضیلت نماز در آن زمان بیشتر است.

نماز صبح:

از اذان صبح تا طلوع آفتاب

نماز ظهر:

ظهر شرعی زمانی است که با قرار گرفتن شیء در زیر آفتاب؛ سایه آن در کوتاه ترین حالت خود قرار می گیرد، این سایه سپس به طرف شرق گسترده می شود. از زمانی که این سایه گسترده می شود ظهر شرقی آغاز خواهد شد. نماز ظهر باید تا قبل از اذان مغرب یا در زمستان تا زمانی که غروب آفتاب مشاهده نشده است، خوانده شود، در واقع بعد از این که خورشید غروب کند نماز شما قضا خواهد شد.

در مذهب تشیع زمان خواندن نماز ظهر و عصر باقی می ماند و فرد می تواند نمازش را به صورت همزمان با نماز عصر بخواند.

نماز عصر:

زمان به جا آوردن نماز عصر از زمانی است که بعد از شروع شدن خواندن نماز ظهر به همان اندازه از نماز ظهر گذشته باشد. شیعیان می توانند نماز عصر را بلافاصله بعد از نماز ظهر بخوانند اما اهل سنت اذان نماز عصر هم دارند. شما تا زمانی می توانید نماز عصر را ادا کنید که مغرب نشده باشد، بعد از آن نماز یومیه عصر شما قضا خواهد شد. 

نماز مغرب:

زمان نماز مغرب با غروب کامل آفتاب و از بین رفتن سرخی خورشید در آسمان شروع می شود. شما تا زمانی می توانید نماز مغرب را بخوانید که به اندازه خواندن نماز عشا تا نیمه شب وقت مانده باشد و بعد از شروع نیمه شب شرعی نماز مغرب قضا می شود؛ البته این موضوع برای شیعیان صدق می کند و اهل سنت باید نماز مغرب را تا قبل از اذان عشا بخوانند بعد از آن نماز قضا خواهد شد.

نماز عشا:

نماز عشا را می توان از زمان غروب کامل خورشید تا نیمه شب شرعی خواند، باید اشاره کرد که خواندن نماز عشا قبل از نماز مغرب اشتباه است. اگر از نیمه شب شرعی گذشته باشد، نماز عشا قضا خواهد شد. 

مسلمانان باید در حد توان، بکوشند نمازهای یومیه را در زمان قضا شدن نمازهای یومیه خود به جا آورند. زیرا نماز اول وقت، دارای فضیلت و ثواب بیشتری نسبت به نماز قضا است.

زمان قضا شدن نمازهای یومیه پنجگانه

اهمیت ادای نماز سر وقت

در احادیث و روایات اسلامی، بر اهمیت ادای نماز در زمان قضا شدن نمازهای یومیه یا همان وقت فضیلت آن تاکید فراوانی شده است. پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند:

اَحَبُّ الْاَعْمالِ اِلَى الله الصَّلاةُ لِوَقْتِها، ثُمَّ بِرُّ الْوالِدَيْنِ، ثُمَّ الْجَهادُ فى سَبيلِ الله.

دوست داشتنى ترين كارها نزد خداوند نماز اول وقت، سپس نيكى به پدر و مادر و سپس جهاد در راه خداست.

بنابراین، بر هر مسلمانی واجب است که در حد توان، بکوشد نمازهای یومیه را قبل از زمان قضا شدن نمازهای یومیه خود به جا آورد. زیرا نماز اول وقت، دارای فضیلت و ثواب بیشتری نسبت به نماز قضا است.

وقت فضیلت نمازها

وقت فضیلت نمازی بازه از وقت نماز است که دارای فضیلت می باشد و خارج از آن زمان، فضیلت عنوان شده را ندارد، مانند نمازهای اول وقت. در ادامه به زمان فضلیت نمازهای یومیه اشاره شده است:

نماز صبح:

وقت فضیلت نماز صبح از ابتدای سپیده تا نمایان شدن سرخی از سمت مشرق می باشد. از طرفی ممکن است تا پیدا شدن، بالا آمدن، باز شدن یا روشن شدن صبح همراه باشد که در روایات مختلف به آنها اشاره شده است. 

نماز ظهر:

زمان فضیلت نماز ظهر از ابتدای ظهر تا زمانی است که سایه جدید شخص به اندازه خود فرد شود. 

نماز عصر:

زمان فضلیت نماز عصر هنگامی است که سایه شخص به چهار قدم یعنی چهار هفتم شخص برسد، البته ممکن است زمان فضیلت نماز عصر هنگامی باشد که به مقدار خواندن نماز ظهر (از ظهر) گذشته باشد. پایان زمان فضلیت نماز عصر هنگامی است که سایه شخص به اندازه دو برابر خودش شود. 

نماز مغرب:

زمان فضلیت نماز مغرب از غروب آفتاب تا از بین رفتن سرخی سمت مغرب می باشد.

نماز عشا:

 اول وقت فضیلت نماز عشا موقع ازبین‌رفتن شفق است و تا یک‌سوم شب ادامه دارد.

زمان قضا شدن همه نمازهای یومیه

اقسام نماز قضا

نماز قضا عمدی:

نماز قضا عمدی، نمازی است که فرد به اختیار و با آگاهی، آن را ترک کرده باشد. در این صورت، علاوه بر وجوب قضاء نماز، کفاره نیز بر ذمه فرد واجب می‌شود. میزان کفاره بسته به نوع نماز ترک شده متفاوت است.

نماز قضا سهوی:

نماز قضا سهوی، نمازی است که فرد به دلیل فراموشی یا جهل به وجوب نماز، آن را ترک کرده باشد. در این صورت، تنها قضاء نماز واجب است و کفاره‌ای بر ذمه فرد نمی‌باشد.

احکام وقت نماز و قضاء نمازهای یومیه

- زمانی که نمازگزار شروع به نماز خواندن می کند باید مطمئن شود که زمان اختصاصی نماز آغاز شده یا دو مرد عادل به او این موضوع را اطلاع داده باشند. 

- اگر فرد به اندازه خواندن یک رکعت نماز فرصت دارد، باید نماز خود را به نیت ادا بخواند. البته باید اشاره شود که فرد نباید از عمد تا این زمان نماز خود را به تاخیر بیندازد. 

- فردی که مسافر نیست اگر تا زمان غروب آفتاب به اندازه خواندن پنج رکعت نماز فرصت دادر، باید نماز ظهر و عصر را بخواند اما اگر فرصت کمتری داشت باید ابتدا نماز عصر را خوانده و سپس نماز ظهر را قضا کند. اگر تا نصف شب به اندازه خواندن پنج رکعت نماز وقت دارد، باید نماز مغرب و عشاء را بخواند و اگر کمتر وقت دارد، باید فقط عشا را بخواند و بعد از آن نماز مغرب را بخواند و به احتیاط واجب، نیت ادا و قضا ننماید (یعنی به نیّت مافی الذمه بخواند).

- اگر فردی در سفر باشد و به اندازه خواندن سه رکعت نماز تا غروب آفتاب زمان دارد، باید نماز ظهر و عصر را بخواند اما اگر فرصت کمتری دارد باید ابتدا نماز عصر را به جا بیاورد و سپس نماز ظهر را قضا کند. اگر تا نصف شب به اندازه خواندن چهار رکعت نماز وقت دارد، باید نماز مغرب و عشاء را بخواند و اگر کمتر وقت دارد، باید فقط عشاء را بخواند و بعد مغرب را بدون نیت ادا و قضا به جا آورد، اگر بعد از خواندن عشاء، مشخص شود که به مقدار یک رکعت یا بیشتر وقت به نصف شب مانده است، باید سریعا نماز مغرب را به نیت ادا به جا آورد.

- بر مسلمانان مستحب است که نمازهای یومیه خود را در زمان مشخص بخوانند و سفارشات زیادی نیز در اینباره شده است. هرچه نماز به اول وقت نزدیک تر باشد فضیلت بیشتری دارد مگر اینکه تاخیر در آن از جهتی دیگر مطلوب تر باشد. به عنوان مثال صبر کند تا نماز را با جماعت بخواند. 

- ترتیب نمازهای قضا واجب نیست؛ یعنی فرد می‌تواند نمازهای قضا شده را به هر ترتیبی که می‌خواهد قضاء کند.

- اگر کسی چند نماز قضا داشته باشد، بهتر است از اولویت زمانی شروع به قضاء کند؛ یعنی ابتدا نمازهای ظهر و عصر را قضاء کند، سپس به سراغ نماز مغرب و عشاء برود و در نهایت نماز صبح را قضاء نماید.

- قضاء نمازهای یومیه بر نمازهای دیگر مقدم است؛ یعنی اگر کسی علاوه بر نمازهای یومیه، نمازهای قضای دیگری مانند نماز آیت یا نماز قضا والدین بر ذمه دارد، باید اولویت را به قضاء نمازهای یومیه بدهد.

- با وجود اینکه ادای نماز در زمان قضا شدن نمازهای یومیه فضیلت بیشتری دارد، اما قضاء نمازهای ترک شده نیز دارای فضیلت و ثواب است. 

زمان قضا شدن نمازهای یومیه و به جای آوردن آنها

قضاء نمازهای یومیه در سفر

مسافرانی که به دلیل مسافرت، امکان ادای نماز در زمان قضا شدن نمازهای یومیه را ندارند، می‌توانند نمازهای خود را به صورت شکسته یا تمام بخوانند.

نماز شکسته: در این حالت، نماز ظهر و عصر به صورت دو رکعت و نماز مغرب به صورت کامل و نماز عشاء نیز به صورت دو رکعت خوانده می‌شود.

نماز تمام: در این حالت، نمازها به صورت کامل و به همان تعداد رکعت‌های معمول خوانده می‌شود.

انتخاب بین نماز شکسته و تمام به عهده مسافر است. اما اگر مسافر بتواند بدون مشقت، نماز را به صورت تمام بخواند، بهتر است این کار را انجام دهد.

قضاء نمازهای یومیه در حالت بیماری

اگر بیماری به گونه‌ای باشد که فرد توانایی ایستادن و رکوع و سجود را داشته باشد، باید نماز را به صورت ایستاده بخواند. اما اگر بیمار قادر به ایستادن نباشد، می‌تواند نماز را به صورت نشسته یا خوابیده بخواند.

در صورتی که بیمار حتی توانایی خواندن نماز به صورت نشسته یا خوابیده را نیز نداشته باشد، باید به جای هر نماز، یک تسبیح استغفار (۱۰۰ مرتبه استغفرالله) بگوید.

قضاء نمازهای فوت شدگان

اگر مسلمانی فوت کند، نمازهای قضای او بر عهده ولی او (مانند پدر، پسر، برادر) است. ولی می‌تواند به جای قضاء نمازهای متوفی، به او صدقه بدهد یا روزه بگیرد.

زمان قضا شدن نمازهای یومیه در شرایط مختلف

سخن پایانی درباره زمان قضا شدن نمازهای یومیه

در این مقاله به بررسی زمان قضا شدن نمازهای یومیه و احکام مرتبط با آن پرداختیم. مسلمانان موظف هستند در صورت ترک نماز به هر دلیلی، نسبت به قضاء آن اقدام کنند تا از ثواب و فضیلت نماز بهره‌مند شوند.

گردآوری: بخش استفئانات سرپوش