آیا رنگ تشیع سیاه است؟

این همه رنگ سیاه در محرم از کجا آمده است؟ آیا رنگ سیاه رنگ شیعه است؟

در قرآن ۷ بار از رنگ سیاه نام برده شده و همه ۷ بار در کراهت آن سخن رفته است. از نظر روانشناسی رنگ‌ها، مشکی حزن و اندوه و افسردگی ایجاد می‌کند و می‌تواند باعث حالت تهوع شود. به همین خاطر است که در هواپیما از رنگ سیاه هیچ استفاده‌ای نمی‌شود. رنگ سیاه، نماد ظلمت است، شادی و انبساط خاطر را از بین می‌برد و زمینه خودکشی در افرادی را که در بحران‌اند، افزایش می‌دهد. این رنگ آثار روانی مخربی دارد. در یک پژوهش نشان داده شده هنگامی که یک پل که رنگش سیاه بود و خودکشی‌های بسیار روی آن انجام می‌گرفت را به رنگ سبز تغییر دادند، آمار خودکشی بر روی آن به میزان قابل توجهی کاهش یافت.

احادیث بسیاری در پرهیز از رنگ سیاه آمده است: ازجمله امام علی(ع) فرموده: لباس سیاه نپوشید که لباس فرعون است (بحارالانوار، ج۸۳: ۲۴۸). امام باقر(ع): ما در منزل لباس زرد و گلگون می‌پوشیم.

ایشان همچنین گفته‌اند: هیچ رنگی در لباس‌هایتان بهتر از سفید نیست (وسائل الشیعه، ج۳: ۹_۳۵۶). امام صادق (ع) به یکی از اصحابش که حنان نام داشت و نعلین سیاه می‌پوشید، گفت: چرا نعلین سیاه‌رنگ می‌پوشی؟ مگر نمی‌دانی سیاه برای چشم زیان دارد و... غمبار است؟ حنان پرسید: چه رنگ بپوشم؟ امام: زرد رنگ بپوش که هم چشم را روشنی می‌بخشد، هم اندوه را می‌زداید و هم به مردانگی قوام می‌دهد، به‌ویژه آنکه از پوشش‌های انبیاء نیز هست(اصول کافی:۴۶۵). ایشان همچنین گفته‌اند: رنگ سیاه، رنگ لباس دشمنان ماست. جایی دیگر: سیاه رنگ لباس دوزخیان است (وسائل الشبعه، ج۳: ۲۸۰).

حضرت رسول(ص) قبایی از سندس سبز داشتند و رنگ سبز را بسیار دوست می‌داشتند. تمایل خاص ایشان به رنگ سبز سبب شد تا سبز رنگ اسلام شناخته شود. ایشان استفاده از رنگ سیاه را ناخوش داشتند (اصول کافی، ج۶: ۴۴۹).

در مقاطع مختلف تاریخی مسجل است که مسلمانان صدر و شیعیان بعد، رنگ سفید یا سبز را برای خود برمی‌گزیده‌اند تا از دشمنان‌شان که معمولا لباس سیاه بر تن داشتند، تفکیک بشوند. به عنوان نمونه در زمان حکومت عباسیان چنین بود.

موافقان سیاه‌پوشی چنین استدلال می‌کنند که سیاه پوشیدن برای عزاداری اشکالی ندارد. پاسخ این است که در اسلام عزاداری تنها ۳ روز جایز است. چرا ما تصور می‌کنیم که تنها می‌توان با عزاداری سالگرد واقعه عاشورا را گرامی داشت؟ عزاداری آن هم در این شکل فعلی‌اش چه نقشی در زنده نگه داشتن پیام عاشورا ایفا می‌کند؟ عزاداری عاشورایی در زمانه‌ای دارای کارکرد بود که شیعیان تحت حاکمیت‌های استبدادی امکان برگزاری مراسمی در تجلیل از امام حسین(ع) را نداشتند و لاجرم از پوشش عزاداری و نماد سیاه استفاده می‌کردند.

اما اینک در ایران که این محدودیت برای یادکرد واقعه عاشورا وجود ندارد، عزاداری فاقد کارکردهای بایسته در پاسداشت و احیای پیام عاشورا در میان زندگان عزت‌طلب است. تغییر مراسم از آیین عزاداری به آیین آگاهی‌بخشی و انتقال پیام عاشورا به نسل جدید به سیاه‌پوش کردن فضای عمومی نیاز ندارد. تزریق این همه سیاهی به جان فضای عمومی و طبل‌کوبی‌های گوشخراش و آلودگی‌های صوتی و سوءاستفاده از نام حسین بزرگ برای مقاصد دنیوی مبتذل، انحراف از پیام بیدارکننده و عزت بخش عاشوراست.

نکته دیگر اینکه موافقان سیاه‌پوشی می‌گویند: مخالفان سیاه‌پوشی همان وهابیون سعودی هستند. در پاسخ باید گفت که اتفاقا این خود وهابیون هستند که رنگ سیاه را برای خود برگزیده‌اند. گروه‌هایی مثل طالبان و داعش و جبهه النصره که ریشه وهابی دارند، در رنگ سیاه غوطه می‌خورند و حتا پرچم داعش سیاه است.

نتیجه اینکه: رنگ سیاه نه رنگ اسلام است و نه رنگ تشیع. بیشترین رنگ که مورد پسند اسلام و تشیع قرار داشته؛ سفید و سبز و زرد بوده است و این انتخاب نشان‌دهنده حسن توجه این دین به روانشناسی رنگ‌ها و درنظر گرفتن تاثیر علمی رنگ‌ها بر خلقیات فرد و جمع است. سفید رنگ مساوات و سادگی و فروتنی و برابری همگانی و شفافیت و روشنی و نور و... است، در عین حالی که همه رنگ‌ها را در خود نهفته دارد و مادر رنگ‌ها به حساب می‌آید. سیاه‌پوش کردن فضای عمومی بدعتی مخرب در دین است.

بهروز مرادی