وضعیت پرندگان در معرض انقراض بحرانی است

بارها گفته شده که زنگ خطر مسائل زیست محیطی کشور در زمینه‌های مختلف به صدا در آمده است. این امر را می‌توان درموارد متعدد همچون آب، هوا، خاک، کشاورزی، وضعیت قنات‌ها و.... مشاهده کرد. در این بین انسان‌های سودجو به حیوانات هم رحم نکرده و هر لحظه بیم صید و شکار گونه‌های در معرض انقراض وجود دارد. برای مثال با بررسی وضعیت حیوانات در کشور باید تاکید کرد که یوز ایرانی در معرض انقراض است. همچنین درنای سیبری، خروس گلی شکم سیاه، غاز پیشانی سفید کوچک، پلیکان خاکستری و... نیز جزو گونه‌های در معرض خطر هستند. در این شرایط بالابان نیز به عنوان بزرگ‌ترین شاهین ایرانی در خطر انقراض جهانی قرار دارد.

هرچند وضعیت آن همچون یوز ایرانی و درنای سیبری نیست. همچنین کرکس کوچک، اردک سرسفید و... جزو گونه‌های در معرض خطر هستند که باید در حفظ و نگهداری آنها کوشید. این در حالی است که در یک دهه اخیر در هیچ جای دنیا ایرانشاه خالدار(یک گونه از پرندگان) مشاهده نشده است. با این تفاسیر باید گفت که این گونه منقرض شده است.

ریشه اصلی صید بی‌رویه، قاچاق حیوانات و حیوان آزاری، نبود فرهنگ است. سازمان حفاظت محیط زیست از طریق محیط‌‌ بانان از مناطق چهارگانه حفاظت می‌کنند. هرچند پرندگان متعلق به یک محیط زیست نیستند و به تمامی مناطق پرواز می‌کنند. گرچه اغلب پرندگان به دلیل حضور پرندگان مهاجر به مناطق محافظت شده می‌روند. در این شرایط به دلیل حضور گسترده پرندگان نمی‌تواند تمامی مناطق را پوشش داد. همین مساله باعث می‌شود تا هر ساله تعداد قابل توجهی از پرندگان صید و قاچاق شوند.

وضعیت پرندگان در معرض انقراض بحرانی است

یک پرنده شناس درباره وضعیت بحرانی پرندگان در معرض انقراض به خبرنگار «آرمان» می‌گوید: در کشور ما برخی از پرندگان شکاری در روز پرواز کرده و مورد علاقه شیوخ عرب هستند. در این میان پرندگان بزرگ جثه همچون بحری، بالابان و... به کشورهای حاشیه خلیج فارس صادر می‌شوند. در حالی که در چند سال اخیر پرنده بالابان یک پرنده عادی با وضعیت معمول بود، اما هم اکنون جزو گونه‌های در خطر است. عباس عاشوری می‌افزاید: ‌با این تفاسیر اگر فکری برای این پرندگان نشود، در آینده نزدیک منقرض می‌شوند.

به گفته او دو گونه بالابان و بحری مورد علاقه عرب‌ها هستند. این پرندگان برای محیط زیست از اهمیت ویژه‌ ای برخوردارند، چون در بالای زنجیره غذایی قرار داشته و بسیاری از گونه‌های بیمار پرندگان را دفن می‌کنند. این کارشناس محیط زیست بالابان و بحری را بخشی از محیط زیست می‌داند و می‌افزاید:‌ بی‌شک حذف این پرندگان یا کاهش جمعیت آنها بر زندگی سایر گونه‌ها تاثیرگذار است. عاشوری درباره شکار پرندگان تاکید می‌کند: استفاده از پرندگان شکاری یک رسم و آیین در کشورهای حاشیه خلیج فارس محسوب می‌شود. برای مثال آنها برای اینکه جایگاه خانواده خود را نشان دهند، به دامادشان این پرندگان را هدیه می‌دهند. برای مثال وقتی این هدیه بالابان باشد، به معنای ارزش و جایگاه خانوادگی آنهاست.

درضمن قوش بازی برای اعراب یک نوع ورزش محسوب می‌شود، حتی در گذشته در ایران نیز قوش بازی انجام می‌شد. وقتی برخی از افراد خواستار خرید گونه‌های در معرض انقراض هستند، طبیعتا برخی از افراد نیز با عناوین مختلف با آنها همکاری می‌کنند. به گفته عاشوری زنده‌گیری حیوانات می‌تواند به اشکال آگاهانه و ناآگاهانه بروز کند. برای مثال برخی از افراد در سراسر کشور حیوانات نادر و در معرض خطر را به شیوه‌های مختلف صید و از چرخه حذف می‌کنند. او درباره چگونگی رفتار با بالابان‌ها تاکید می‌کند: بعد از شکار چشم‌های حیوان را می‌دوزند تا حیوان کمترین آسیب را به خود بزند. هرچند برخی از افراد که مبادرت به شکار حیوانات می‌کنند، مدعی هستند که حیوان را رها می‌کنند، اما در این شرایط بازگشت این حیوانات به چرخه طبیعت مناسب نیست. به بیان دیگر با این اقدام هموطنان به طور آگاهانه و ناآگاهانه تیشه به ریشه این گونه‌ها می‌زنند.

این کارشناس محیط زیست درباره قوانین اعمال شده برای جلوگیری از شکار حیوانات می‌گوید: در سال‌های اخیر جریمه‌های زنده‌گیری حیوانات افزایش یافته و سازمان حفاظت محیط زیست در اقدامی هزینه‌ها و جریمه‌های سنگین را برای هر پرنده شکاری در نظر گرفته است. هر چند اینها پرنده هستند و به‌جای ویژه‌ای تعلق ندارند. اغلب متخلفان هم در صبح‌های زود یا هنگام غروب برای شکار اقدام می‌کنند. به گفته این پرنده شناس با توجه به وسعت محیط زیست و جمعیت محیط‌بان‌ها و عاملان حفاظت هیچ یک با یکدیگر سنخیت ندارند. به عبارت دیگر تعداد محیط بانان و عاملان محیط زیستی برای مهار این آسیب محیط زیستی اندک است. عاشوری تاکید می‌کند: در هر محیطی پرندگان صید می‌شوند. بنابراین تمامی افراد نه تنها افراد فعال در محیط زیست، بلکه تمامی افراد باید در این باره همکاری کرده و افراد متخلف را به مراجع قانونی معرفی کنند، تا از همان ابتدا جلوی فعالیت آنها گرفته شود.

شکارچیان جلوتر از محیط‌بانان

سال‌هاست که سازمان محیط زیست و کارشناسان آن از کمبود محیط‌بان شکایت دارند و خواستار بودجه برای حل مشکلات آنها هستند. هرچند با تمام اقدامات انجام شده مشکلات این افراد به طور کامل برطرف نشده است. از سوی دیگر آنها از تجهیزات کافی و پیشرفته برخوردار نیستند. این روزها دشت‌های خراسان جنوبی به محلی برای فعالیت قاچاقچیان پرندگان تبدیل شده است. این در حالی است که شورای عالی سازمان حفاظت محیط زیست به دلیل وجود تهدیدهای جدی در زمینه انقراض این پرنده، برای شکار غیر قانونی هر قطعه از این پرنده حمایت شده بین‌ المللی، ۲۰۰ میلیون ریال جریمه نقدی در نظر گرفته است.

مدیر حفاظت محیط زیست زیرکوه درباره زنده‌گیری و قاچاق پرنده هوبره در خراسان جنوبی گفت: هرچند همه مسئولان و محیط‌بانان از تمام توان خود استفاده می‌کنند، اما کم و کاستی‌ها اجازه نمی‌دهد، آن طور که باید از پس شکارچیان غیرمجاز برآیند. مرتضی تقی‌زاده ادامه داد: به دلیل نداشتن تجهیزات و نیروی انسانی کافی همیشه شکارچیان مجهز یک قدم جلوتر از ما هستند، یعنی از هر دری که محیط بانان وارد می‌شوند، باز آنها ترفندی به کار برده و آن را خنثی می‌کنند. او یادآورشد: هر چند با اقدام‌های انجام شده سال گذشته قاچاق و زنده‌گیری هوبره در شهرستان کاهش یافته، اما تلاش ما این است که قاچاق هوبره به حداقل ممکن کاهش یابد و جای کار کردن برای این منظور وجود دارد. تقی‌زاده افزود: از ابتدای سال‌جاری هزار و ۴۰۰ تله زنده گیری هوبره در این شهرستان جمع آوری شده است.

او با اشاره به اینکه هوبره از پرندگان مهاجر در گروه پرندگان آسیب پذیر طبقه بندی شده و شکار آن ممنوع است، عنوان کرد: شورای عالی حفاظت محیط زیست برای تخریب لانه، از بین بردن تخم و شکار غیرقانونی هر قطعه از این پرنده و جوجه آن جریمه نقدی در نظر گرفته است. به گزارش ایرنا، به گفته او در سال‌های گذشته پرونده‌های زیادی از شکار غیرمجاز و زنده‌گیری این پرنده در شهرستان داشته‌ایم و تعدادی از سودجویان هم در دام قانون گرفتار شدند.

دفاع از حقوق حیوانات نیازمند فرهنگسازی

در آمیزه‌های دینی در زمینه رعایت حقوق حیوانات تاکید شده است. در بسیاری از کشورها حیوان ‌آزاری یک جرم قضائی محسوب می‌شود. در حالی که حیوان ‌آزاری در ایران، جرم انگاری نشده و قوانین عام موجود هم قوانین زیست ‌محیطی( نه قوانینی در حمایت از جانوران) هستند. در سال‌های اخیر هم فعالیت‌هایی انجام شده تا حیوان‌ آزاری، جرم‌ انگاری شده و به حیطه جرائم وارد شود. با وجود بروز انواع بزه برای حیوانات انتظار می‌رود تا قوانین بازدارنده‌تر لحاظ شود. از سوی دیگر با اقدامات فرهنگی هر فرد باید خود را مدافع حقوق حیوانات دانسته و از بروز آسیب جلوگیری شود.

هما شاخص‌ترین پرنده شکاری قزوین

تخریب زیستگاه‌ها و خشکسالی‌های اخیر با کاهش جمعیت جوندگان و پرندگان قابل شکار در زیستگاه‌های پرندگان، نبود آموزش و فرهنگ‌سازی در بین جوامع محلی و عموم مردم در اهمیت و نقش پرندگان شکاری در طبیعت، نبود اطلاعات آماری، کار میدانی و پروژهای تحقیقاتی و حفاظتی به‌طور گسترده و روش‌های نوین در مناطق زیست این پرندگان، نبود مراکز نگهداری و بازپروری و درمانی مجهز در استان‌های مختلف کشور برای درمان و نگهداری پرندگان آسیب دیده و دچار سانحه شده، نگهداری غیراصولی و بدون وسایل اختصاصی و درمان‌های خودسرانه و بدون مشاوره با دامپزشک توسط مردم علاقه‌مند جلوی بازگشت آنها به طبیعت را می‌گیرد.

فرمانده یگان حفاظت اداره کل حفاظت محیط زیست استان قزوین گفت: پرندگان بخش مهمی از تنوع زیستی را تشکیل می‌دهند و در این میان پرندگان شکاری به دلیل اینکه در راس هرم غذایی قرار دارند، نقش بسزایی در کنترل جمعیت جوندگان، آفات و تعادل اکولوژیکی مناطق ایفا می‌کنند. غلامرضا جهان تیغ افزود: استان قزوین به لحاظ چین خوردگی و ناهمواری‌ها دارای زیستگاه‌های منحصر به فردی برای پرندگان شکاری است. به طوری که «هما» به عنوان شاخص‌ترین پرنده شکاری استان در کوهستان‌ها و صخره‌های مناطق الموت و طارم زیست دارد.

او به تنوع بالای پرندگان شکاری در ارتفاعات کوهستانی استان قزوین اشاره کرد و افزود: برخی از این گونه‌‌ها بومی استان قزوین است و در تعدادی از کشور‌های جهان منقرض شده‌اند. او یکی از دلایل خطر انقراض این پرندگان را شکار زنده بیان کرد و گفت: قاچاقچیان این پرندگان را به خارج از کشور منتقل می‌کنند و به فروش می‌‌رسانند.