به گزارش جهان صنعت، در سال‌های اخیر توسعه روزافزون شهر و وقوع تخریب در بافت تاریخی اصفهان، تبدیل به خطری جدی برای میراث فرهنگی این شهر شده است.
یکی از نقاطی که در بافت تاریخی اصفهان در طول سال‌های اخیر جنجال‌های زیادی درخصوص آن ایجادشده، منطقه‌ای درست در پشت مسجد شیخ‌لطف‌الله است که تخریب‌های زیادی در آن به وجود آمده است. گفته می‌شود مدیریت شهری در مقطعی قصد داشته این منطقه (گذر آقانجفی) را تبدیل به محلی برای عبور ترافیک شهری کند. با مقاومت دوستداران میراث فرهنگی و رسانه‌ای شدن موضوع، اما این مساله متوقف می‌شود. در یک ماه گذشته، اما شنیده می‌شود که قرار است بار دیگر تخریبی در منطقه کلید بخورد تا امکان دسترسی دو ساختمان به پارکینگ فراهم شود.
برای بررسی بیشتر موضوع به سراغ محمد مهدی کلانتری- پژوهشگر مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی- رفتیم. وی که سال‌هاست در قامت یک دوستدار و کنشگر میراث فرهنگی ظاهر شده و در مقابل موج تخریب بافت‌های تاریخی در شهرهای مختلف ایران ایستاده، چالش‌های امروز بافت تاریخی اصفهان را بر می‌شمارد و بر حفظ و احیای این بافت ارزشمند تاکید دارد. مشروح مصاحبه «جهان‌صنعت» با این پژوهشگر مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی در پی می‌آید.
یکی از موضوعاتی که درخصوص بافت تاریخی اصفهان مطرح است مربوط به بحث «گذر آقانجفی» است. این موضوع سال‌هاست که مطرح شده و همچنان هم فعالان میراث فرهنگی به آن می‌پردازند؛ مساله و چالش ایجادشده در این مورد از کجا شروع شد؟
یک گذر به فاصله ۵۰ متری از میدان نقش‌جهان و میدان شیخ‌لطف‌الله در حال احداث بود که در سال ۱۳۹۷ با ایجاد پویش و نامه‌نگاری با وزارت راه‌و‌شهرسازی و وزارت میراث فرهنگی به نوعی مانع این کار شدیم. در آن زمان آقای ایزدی معاون وزیر راه‌و‌شهرسازی بود و ایشان به دلیل مغایرت اساسی با مصوبه مربوطه که در آن ۱۶۸ شهر تاریخی تعیین محدوده شده‌اند، دستور توقف داد. به موجب مصوبه مذکور هرگونه ایجاد مسیر و تعریض معبر در بافت تاریخی ۱۶۸ شهر، مغایرت اساسی با مصوبه داشته و ممنوع است و تنها نهادی که می‌تواند درخصوص این موضوع تصمیم بگیرد، شورای‌عالی معماری و شهرسازی است.
آیا واقعا تصمیمات اخذشده درخصوص تعریض و ایجاد تغییر در بافت تاریخی این ۱۶۸ شهر از جمله اصفهان به شورای‌عالی فرستاده می‌شد؟
بیشتر این تصمیمات، نه صرفا در اصفهان بلکه در بسیاری از شهرهای دیگر به شورای‌عالی نمی‌رفت. یعنی در خیلی از شهرها کمیسیون ماده ۵ تشکیل می‌شد و خودشان مصوبه‌ای داشته و بعد شروع به تملک و تخریب(در بافت تاریخی) می‌کردند.
تملک‌ها و تخریب‌ها(در بافت تاریخی اصفهان) به نوعی از سال ۸۹ شروع شده بود؛ یعنی حتی ۵ سال قبل از مصوبه شروع به تملک و تخریب کرده بودند. در سال ۹۲ متوجه این موضوع شدم و به دکتر طالبیان که در آن مقطع تازه معاون میراث فرهنگی شده بود اطلاع دادم. وی به اصفهان رفته و با شهرداری و شورای شهر صحبت کرد و این نهادها مدعی شدند که جلوی موضوع را می‌گیرند، اما اقدامات همچنان به صورت مخفیانه ادامه داشت. به این ترتیب تا سال ۹۷ این اقدامات مخفیانه ادامه پیدا کرد.
از سال ۹۷ موضوع به لحاظ رسانه‌ای هم ابعاد وسیعی پیدا کرد که شخص شما نیز در آگاه‌سازی ایجادشده نقش موثری داشتید. این پیگیری‌ها به کجا رسید و چه دستاوردی داشت؟
در مهر ماه سال ۹۹ به دنبال پیگیری‌های رسانه‌ای انجام‌شده شورای‌عالی مصوبه‌ای داد که به موجب آن به هیچ عنوان «گذر آقانجفی» نباید احداث شود. این در حالی بود که ۷۰درصد مسیر تخریب شده و فقط ۳۰ درصد آن باقی مانده بود. به هر روی شورای‌عالی رای قاطع داد که اتومبیل نباید وارد گذر و کوچه نیز نباید تخریب شود، به این ترتیب جلوی تخریب ۱۲ پلاکی که برای احداث گذر لازم بود گرفته شد. به دنبال این قرار شد تخریب اتفاق نیفتد و مرمت شهری انجام شود.
آیا طرح پیشنهادی برای سر‌وسامان دادن به وضعیت این بخش از بافت تاریخی اصفهان و احیای آن ارائه شده است؟
بله. چند گروه به صورت عام‌المنفعه طرح‌های پیشنهادی آوردند و «نوسازی و بهسازی» شهرداری اصفهان هم طرحی ارائه کرد که در طرح «نوسازی و بهسازی» همچنان مساله باز شدن گذر و افتادن ترافیک در آن مطرح بود.
طرحی نیز ما با مشارکت برخی فعالان مطرح کردیم که به نوعی حکم دوخت و دوز شهری یا رفوی شهری داشت. در این طرح گفتیم که شهر مثل یک فرش می‌ماند که بخشی از آن از بین رفته است و قصد داریم تار‌وپودها سر جایش بازگشته و رفو شود. حتی در این طرح پیشنهاد دادیم که یکسری پلاک‌هایی نیز ایجاد شود تا سایه تخریب از بین برود. توجه داشته باشید که اگر مسیر پیاده‌راه شود، سایه گذر همچنان وجود خواهد داشت و اگر مثلا ۱۰ سال دیگر مدیریتی که نظر مساعد درخصوص بافت تاریخی ندارد سرکار بیاید سایه تهدید دوباره شکل گرفته و ممکن است خانه‌های باقیمانده تملک و تخریب‌شده و این محل تبدیل به خیابان شود. طرحی که مطرح کردیم در کمیته فنی ماده۳ شورای‌عالی رای آورد اما شهرداری اصفهان تمکین نکرد و یک هفته پس از جلسه‌ای که در وزارت راه‌و‌شهرسازی برگزار شد، خودش(شهرداری اصفهان) یک جلسه داوری هم در اصفهان برگزار کرد. در جلسه‌ای که آنها برگزار کردند، نمره‌ای که به طرح «نوسازی و بهسازی» داده بودند بیشتر بود و تصمیم گرفتند طرح «توسعه نوسازی» که با مصوبه شورای‌عالی در تعارض بود را اجرا کنند.
دو سال بعد با تغییرات مدیریتی در شهرداری نهایتا اعلام شد که تخریبی اتفاق نمی‌افتد اما خانه جدیدی نیز برای از بین بردن سایه تخریب ایجادنشده و صرفا پیاده‌راه‌سازی می‌شود.
در یک ماه اخیر، اما بار دیگر مساله ایجاد گذر و خطر ورود ترافیک شهری به بافت تاریخی اصفهان و محوطه پشت مسجد شیخ‌لطف‌الله مطرح شده است. ماجرای جنجال اخیر مطرح‌شده چیست؟
در ماه گذشته مصاحبه‌ای از رییس کمیسیون عمران، معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر اصفهان منتشر شد که در آن اعلام کردند به لطف کمیسیون ماده ۵ استان و همراهی مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان (علیرضا ایزدی) گره «گذر آقانجفی» باز شد و به زودی این گذر افتتاح می‌شود. من موضوع را از طریق یک فرد مطلع پیگیری کردم و این‌طور از صحبت‌های ایشان متوجه شدم که قرار است در حد دو پلاک تخریب انجام شود تا مسیر رفت و برگشت خودرو ایجاد شود. این‌طور شنیده می‌شود که هدف از این کار ایجاد دسترسی خودرو به پارکینگ حوزه علمیه و یک پاساژ تجاری است.
گفته می‌شود برخی اعضای هیات‌مدیره پاساژ مذکور از اعضای شورای شهر هستند. در واقع هدف ایجاد گذر، دسترسی خودروها به پارکینگ پاساژ و حوزه علمیه است. به نظر می‌رسد که صاحبان این دو ساختمان دارند به شورای شهر فشار می‌آورند و با توجه به اینکه مجوز گرفته و پارکینگ ساخته‌اند، خواستار ایجاد مسیر خودرویی برای دسترسی به پارکینگ هستند. توجه داشته باشید که ایجاد این مسیر طبیعتا برخلاف مصوبه است.
در واقع گویا می‌خواهند صرفا مسیر ورود خودرو به این دو مجتمع را فراهم کنند. تاکنون البته مسوولان امر گفته‌اند که اجازه نمی‌دهند مسیر تخریب‌شده و خودرو وارد گذر شود و باید دید چه اتفاقی می‌افتد.
نادر نینوایی
- 9
- 6
