آیا بنیاد مستضعفان از مالکیت کاخ‌های تهران منصرف می‌شود؟

دوباره خبرهایی هر چند متفاوت از مالکیت کاخ‌های سعدآباد و نیاوران به گوش می‌رسد، خبرهایی که نشان می‌دهد همچنان اختلاف نظرها بر سر مالکیت این ۲ بنا به قوت خود باقی است تا مراحل قانونی برای تعیین تکلیف سپری و رای دادگاه مشخص شود. با این حال تنها خبر خوب در این رابطه این است که هیچ واگذاری و یا مناقصه‌ای برای واگذاری کاخ سعدآباد انجام نشده است.

این اولین بار نیست که خانه‌ها، عمارت‌ها یا کاخ‌ها در ایران با مشکل مالکیت مواجه شده‌اند و در این میان جار و جنجال‌های اختلافات بر سر مالک نام سازمان مستضعفان یا ستاد اجرای فرمان امام (ره) شنیده نشود. این بار هم قرعه درگیری‌‌های مالکیتی به کاخ سعدآباد و نیاوران افتاده است، کاخ‌‌هایی که بعد از انقلاب اسلامی به موزه تبدیل شد و از سال ۱۳۶۰ سازمان میراث فرهنگی مالک این دو مجموعه بود. چرا که همان‌گونه که در فرمان صریح حضرت امام(ره) آمده بود امر اموال مصادره‌ای یاد شده با شورای انقلاب بوده و شورای انقلاب جمهوری اسلامی ایران در جلسه مورخ ۲۳ فروردین ۱۳۵۹ در لایحه قانونی راجع به کاخ‌های نیاوران و سعدآباد و اموال مربوط را به قرار زیر تصویب کرده بود:

«کلیه کاخ‌های نیاوران و سعدآباد با محوطه و تاسیسات آن جهت ایجاد موزه و پارک در اختیار وزارت فرهنگ و آموزش عالی قرار می‌گیرد. متعاقبا مجلس شورای اسلامی در‌ سال ۱۳۶۰ قسمتی از این لایحه را اصلاح کرده که با تایید شورای نگهبان ابلاغ شده است.» در طول این سال‌ها بنیاد مستضعفان هم سندی در دست داشت اما ادعای مالکیت نمی‌کرد.

تا اینکه در زمان قهر یازده روزه رئیس‌جمهوری دولت دهم و مشاجرات سیاسی حمید بقایی، رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری درخواست ابطال اسناد مالکیت بنیاد بر کاخ سعدآباد و نیاوران را داد و به این ترتیب اختلافاتی بین سازمان میراث فرهنگی و بنیاد مستضعفان برای مالکیت سعدآباد و نیاوران به وجود آمد با این اقدام بقایی، بنیاد مستضعفان به بهانه تجمیع اموال و املاک و با طرح دعوی در دادگاه توانست در سال ۹۳ رای دادگاه بدوی را به نفع خود کسب کند و دادگاه رای به مالکیت بنیاد مستضعفان بر این دو کاخ داد.

چطور سازمان مستضعفان مالک کاخ‌های تهران شد؟

اما چه شد که سازمان مستضعفان توانست از دادگاه رای مثبت بگیرد؟ مسئولان بنیاد مستضعفان که مدعی مالکیت بر کاخ‌های نیاوران و سعدآباد تهران هستند به سخنانی از امام خمینی(ره) استناد می‌کنند که فرموده بودند: «به دولت ابلاغ نمایید که این غنائم مربوط به دولت نیست و امرش با شورای انقلاب است و آنچه ماموران دولت به دست آورده‌اند یا می‌آورند باید تحویل بدهند». بر همین اساس بنیاد مستضعفان معتقد است که کاخ‌های سعدآباد و نیاوران نیز از جمله دارایی‌های خاندان پهلوی به شمار می‌رود و نباید تحت مالکیت دولت قرار داشته باشد.

مسئولان میراث فرهنگی اما چیز دیگری می‌گویند و مستند به قانون میراث فرهنگی، فرمان امام (ره) و بحث‌های فنی مالکیت بنیاد مستضعفان بر این دو کاخ را رد می‌کنند و آن را متعلق به میراث فرهنگی می‌دانند. براساس گفته‌های ابراهیم شقاقی لوشکانی، مدیرکل حقوقی و املاک سازمان میراث فرهنگی، بر اساس مستندات موجود کاخ‌ موزه‌های سعدآباد و نیاوران در دوران پهلوی به وزارت دربار تعلق داشته و با هزینه بیت‌المال احداث شده است بنابراین جزو اموال خاندان پهلوی به‌حساب نمی‌آید و جزو بیت‌المال و عمومی است و لذا این دو مجموعه مصداق حکم حضرت امام (ره) که فرموده بودند اموال خاندان پهلوی و اطرافیانشان در اختیار بنیاد مستضعفان قرار بگیرد، نیست چون اموال دولتی است و متعلق به مردم است.

پرونده مالکیت کاخ‌های تهران در انتظار دادگاه تجدید نظر و کمیسیون اصل ۴۹ با ریاست اژه‌ای

با این حال چندسالی می‌شود که این دو کاخ دارای دو سند مالکیت هستند و یک بام و دو هوایی بودن آن هر روز سبب خبرساز شدن آنها شده است. اما داغ شدن دوباره بحث مالکیت کاخ موزه‌های سعدآباد و نیاوران در حالی است که اخباری از رفع تصرف و تخلیه ۸ واحد از ۱۵ واحد یا به عبارت دیگر ۴ هکتار از اراضی کاخ موزه سعد آباد پس از ۳۰ سال در رسانه‌ها مخابره شد و بحث مالکیت کاخ‌ها را بر سر زبان‌ها انداخت. لوشکانی، مدیرکل حقوقی و املاک سازمان میراث فرهنگی درباره وضعیت مالکیت و سندهای این‌ کاخ‌ها گفته است: «اکنون سند معارض وجود دارد یعنی سازمان میراث فرهنگی سند قانونی دارد و بنیاد هم برای خودش یک سند گرفته است.

این در حالی است که سند ما باطل نشده است. پس از طی مراحل مختلف در دادگاه، اکنون پرونده به مرحله تجدید نظر و کمیسیون اصل ۴۹ قانون اساسی به ریاست حجت الاسلام محسن اژه‌ای رسیده تا در مورد مالکیت این دو مجموعه تصمیم گیری نهایی شود.» او تاکید کرده: «بخش حقوقی سازمان در حال پیگیری این موضوع در قوه قضاییه و کمیسیون مستندسازی دولت است که به امید خدا سند بنیاد مستضعفان ابطال شود. سعدآباد در اختیار میراث فرهنگی است و مالکیت آن با میراث فرهنگی است. موضوع سند معارض هم چهار پنج سال پیش اتفاق افتاده است و موضوع جدیدی نیست. این اختلاف جدیدی نیست و در دادگاه دنبال می‌شود.»

رایزنی میراث با بنیاد مستضعفان ادامه دارد

حالا پس از گذشت مدت اندکی از خبری بررسی ورود پرونده مالکیت به مرحله تجدید نظر کمیسیون اصل ۴۹ قانون اساسی دوباره کیا پارسا مدیرکاخ سعدآباد از ادامه مذاکرات با سعیدی‌کیا، رئیس بنیاد مستضعفان خبر داده است. او در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر گفته است: «تنها اختلافی بین سازمان میراث فرهنگی و بنیاد مستضعفان از چند سال پیش وجود دارد که دو بحث را مطرح می کند یکی اینکه کاخ سعدآباد دولتی است و باید به بنیاد تعلق بگیرد و یا اینکه جزو بیت المال است و باید در اختیار میراث فرهنگی باشد .

رئیس سازمان میراث فرهنگی در حال مذاکره پیرامون آن با آقای سعیدی کیا رئیس بنیاد مستضعفان است و این موضوع ختم به توافقات اولیه برای انجام این مذاکرات شده است. در این باره مباحثی مطرح است بنیاد مستضعفان ادعای مالکیت کاخ را دارد و سازمان میراث فرهنگی نیز طبق قانون این کاخ را در اختیار داشته چون اینجا کاخ موزه است.» پارسا با تاکید بر اینکه هر دو نهاد در مرحله قانونی برای تعیین تکلیف هستند تا این موضوع ختم به خیر شود،گفته: «هیچ واگذاری و یا مناقصه‌ای برای واگذاری کاخ سعدآباد انجام نشده است.»

آیا بنیاد مستضعفان از مالکیت کاخ منصرف می‌شود؟

با این حال اما به نظر نمی‌رسد که بنیاد مستضعفان به این راحتی از مالکیت کاخ‌های مهم تهران صرف نظر کند. سخنان قاسم سعیدی، معاون حقوقی بنیاد مستضعفان موید این ادعا است. او پیش از این اعلام کرده بود که «بنیاد مستضعفان قصد تجمیع املاک خود را داشت و از سازمان میراث فرهنگی به دلیل این‌که از واگذاری این دو کاخ استنکاف می‌کرد، شکایت کرد و دادخواستی را به دادگاه بدوی ارائه داد. دادگاه هم در این زمینه رای را به نفع بنیاد مستضعفان صادر کرد. مدیریت دو کاخ بر عهده سازمان میراث فرهنگی است، اما باید مشخص شود که این دو کاخ و زمین‌ها و بناهای اطرافش در مالکیت بنیاد مستضفعان است نه سازمان میراث فرهنگی!»