نکاتی درباره بازیابی سلامت کبد که باید بدانید

کبد اندام بزرگی است که در قسمت بالا سمت راست شکم قرار دارد. کبد وظایف مختلفی را بر عهده دارد که برای حفظ سلامت انسان اهمیت دارد.

از جمله وظایف کبد می توان به موارد زیر اشاره کرد:

سم زدایی. کبد در تجزیه داروها، الکل، و دیگر مواد مضر برای پاک سازی آن ها از خون نقش دارد.

تولید صفرا. کبد ماده ای به نام صفرا تولید می کند که به گوارش چربی ها و جذب ویتامین های موجود در غذاهای مصرفی شما کمک می کند.

ذخیره انرژی. کبد (Liver) میتواند گلوکز اضافه را به شکل گلیکوژن ذخیره کند که در زمان نیاز به انرژی اضافه دوباره به گلوکز تبدیل می شود.

بعضی مواد و شرایط میتوانند به کبد آسیب رسانده و بطور بالقوه باعث زخم شدن آن شوند. بافت زخمی میتواند جایگزین بافت سالم کبد شود. این به معنای آن است که کبد برای انجام وظایف خود باید سخت تر کار کند.

در مراحل اولیه، امکان دارد بهبود آسیب دیدگی کبد امکان پذیر باشد. در حقیقت ، چندین روش وجود دارند که میتوانند به استراحت کبد و پيش‌گيري از آسیب دائمی کمک کنند.

چه چیزی میتواند باعث آسیب کبدی شود؟

الکل عامل اصلی آسیب کبدی است. مصرف بیش از حد الکل به آنزیم های کبدی اجازه تجزیه مؤثر این ماده را نمی دهد. الکل و محصولات جانبی آن میتوانند به سلول های کبد آسیب رسانده و به افزایش التهاب در این اندام منجر شود. همچنین، الکل میتواند تجزیه چربی ها را مهار کند که به انباشت چربی در کبد (کبد چرب) منجر می شود.

الکل تنها عاملی نیست که میتواند به آسیب کبدی منجر شود. دیگر دلایل بالقوه آسیب کبدی عبارتند از:

- عفونت هایی که کبد را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند، مثل هپاتیت A، هپاتیت B، و هپاتیت C

- بیماری های خودایمنی مانند هپاتیت خودایمنی و کلانژیت صفراوی اولیه

- انباشت چربی اضافه در کبد که میتواند بی ارتباط با مصرف الکل باشد (بیماری کبد چرب غیر الکلی)

- بعضی انواع داروها یا مکمل ها از جمله استامینوفن، برخی آنتی بیوتیک ها و افدرا

- بیماری های ژنتیکی مانند هموکروماتوز و بیماری ویلسون

- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی صنعتی

- سرطان کبد یا سرطانی که در بخشی دیگر از بدن آغاز شده و به کبد سرایت می کند

نشانه های اولیه آسیب کبدی چه چیزهای هستند؟

مراحل اولیه آسیب کبدی ممکن است بدون هیچ علایمی باشند. هنگامی که علائم ظاهر میشوند امکان دارد شامل موارد زیر شوند:

- درد یا تورم در قسمت بالا سمت راست شکم

- بی اشتهایی

- کاهش وزن بی دلیل 

- خستگی (Fatigue)

- حالت تهوع یا استفراغ

تشخیص علایم اولیه آسیب کبدی اهمیت دارد تا اقدامات لازم در راستای بهبود سلامت آن و پيش‌گيري از آسیب بیشتر انجام شوند.

چه کاری میتوانید برای استراحت و ترمیم کبد انجام دهید؟

خوش بختانه، بعضی اقدامات را میتوانید برای بهبود سلامت کبد خود یا پیشگیری از آسیب دیدگی آن انجام دهید.

توجه به مصرف الکل

مصرف الکل می تواند به کبد استرس وارد کرده و به آسیب دیدگی آن منجر شود. با ترک الکل یا حداقل محدود کردن مصرف آن میتوانید به استراحت و بهبود شرایط کبد کمک کنید.

مصرف بیش از حد الکل در بلند مدت میتواند به آسیب کبدی مداوم منجر شود که میتواند در نهایت به سیروز منجر شود. آسیب ناشی از سیروز کبدی برگشت ناپذیر است.

نظارت بر داروها و مکمل های مصرفی

بعضی انواع داروها و مکمل ها میتوانند فشار بیشتری بر کبد وارد کنند که من جمله میتوان به موارد زیر اشاره نمود:

- استامینوفن

- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن، ناپروکسن و آسپرین

- آنتی بیوتیک آموکسی سیلین کلاوولانات

- استاتین ها که داروهای مورد استفاده برای درمان کلسترول بالا هستند

- فنی توئین که نوعی دارو برای بیماری صرع  (epilepsy) است

- آزاتیوپرین که یک داروی سرکوب کننده سیستم ایمنی است

- مکمل های گیاهی مانند افدرا، کاوا و کوهوش سیاه

شما میتوانید استرس وارده به کبد را تنها با مصرف این داروها یا مکمل ها در هنگامی که به واقع به آن ها نیاز دارید، کاهش دهید.

هنگام مصرف به دوز توصیه شده توجه داشته و از مصرف آن ها همراه با الکل پرهیز کنید.

مدیریت وزن

چاقی (Obesity) میتواند خطر بیماری کبد چرب غیر الکلی را افزایش دهد. این میتواند به آسیب دیدگی کبد و ملتهب شدن آن منجر شود که بر توانایی کبد برای انجام وظایف خود تاثیرگذار است.

حفظ وزن سالم یکی از روش های کمک به کاهش خطر ابتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی است. از جمله مواردی که میتوانید برای کاهش وزن اضافه و حفظ وزن سالم مد نظر قرار دهید میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

- تحرک بدنی

- دنبال کردن یک رژیم غذایی متعادل و سالم

- اندازه مناسب هر وعده غذایی

اگر به بیماری کبد چرب غیر الکلی مبتلا هستید، راهنمایی های پزشک میتواند به تسکین فشار وارده به کبد کمک کند. این میتواند شامل ارائه برنامه کاهش وزن تدریجی همراه با تغییراتی در رژیم غذایی (diet) باشد.

تمرکز بر یک رژیم غذایی سالم

مصرف یک رژیم غذایی دوست دار کبد روش دیگری است که می تواند به استراحت و ترمیم کبد کمک کند. این شامل موارد زیر می شود:

- مصرف منابع فیبر مانند غلات کامل و میوه ها و سبزیجات تازه به میزان کافی

- انتخاب منابع پروتئین (Protein) بدون چربی مانند غذای دریایی، مرغ بدون پوست یا حبوبات

- کاهش مصرف غذاها و نوشیدنی های سرشار از شکر، نمک یا چربی های ناسالم

- محدود کردن مصرف غذاهای فرآوری شده و انتخاب مواد غذایی کامل

- پرهیز از مصرف نرم تنان صدف دار به صورت خام یا نیم پز

- نوشیدن آب فراوان طی روز برای هیدراته نگه داشتن بدن

بعضی انواع بیماری های کبد امکان دارد نیازمند اصلاحات غذایی خاص باشند. در این زمینه با پزشک خود مشورت کنید.

پيش‌گيري از عفونت ها

هپاتیت ویروسی باعث التهاب در کبد می شود که این شرایط میتواند به آسیب کبدی منجر شود. از جمله این عفونت ها میتوان به هپاتیت های A، B، و C اشاره کرد.

هپاتیت A خود محدود کننده است، به این معنی که معمولاً خود بخود بهبود می یابد. با این وجود، هپاتیت های B و C میتوانند بطور بالقوه حالت مزمن بخود گرفته و به مرور زمان به آسیب دیدگی کبد منجر شوند.

برای کاهش خطر هپاتیت ویروسی میتوانید موارد زیر را مد نظر قرار دهید:

- دریافت واکسن (vaccine) هپاتیت A و هپاتیت B

- استفاده از کاندوم یا دیگر ابزارهای مانع هنگام رابطه جنسی

- پرهیز از به اشتراک گذاری لوازم شخصی مانند تیغ، ناخن گیر، یا مسواک

- پرهیز از استفاده مجدد از سرنگ ها

- حصول اطمینان از بکارگیری سوزن های یک بار مصرف و تجهیزات استریل هنگام خالکوبی

مراجعه منظم به پزشک

مراجعه منظم به پزشک برای سلامت کلی شما اهمیت دارد. پزشک میتواند به تشخیص هر گونه بیماری زمینه ای در مراحل اولیه و درمان آن کمک کند، قبل از اینکه به شرایطی جدّي تر یا پیچیده تبدیل شود.

همچنین، اگر متوجه نشانه های اولیه آسیب کبدی شده اید در کوتاه ترین زمان ممکن به پزشک مراجعه کنید. او میتواند شرایط شما را ارزیابی کرده و در صورت نیاز برنامه درمان لازم را برای استراحت و بهبود کبد ارائه کند.

آیا کبد میتواند خود را بازسازی کند؟

یکی از ویژگی های منحصر به فرد کبد توانایی آن در بازسازی خود است.

این به معنای آن است که بعد از آسیب دیدگی یا برداشت بافت طی یک عمل جراحی، بافت کبد میتواند دوباره رشد کند.

بازسازی کبد میتواند تحت‌تأثیر بیماری مزمن کبد قرار بگیرد. این به معنای آن است که بیماری مزمن کبد به واسطه وجود بافت زخمی و التهاب مزمن میتواند در بازسازی کبد اختلال ایجاد کنند.

بر همین اساس، بازسازی کبد در مواردی که بیماری مزمن کبد وجود دارد، حوزه ای است که مطالعه درباره آن هم چنان ادامه دارد.