هر اسپرم از سلولی به نام اسپرماتوگونی داخل بیضه ساخته میشوداسپرم چیست؟
اِسپِرم به سلول های جنسی جانور نر می گویند که در غده های جنسی تولید می شود. کلمه اسپرم برگرفته از کلمه یونانی اسپرما به معنای دانه یا بذر استاسپرم تک دسته است و برای تحرک خود فروکتوز را که در منی وجود دارد، در میتوکندری های خود می سوزاند و به انرژی تبدیل می کند. اسپرم یا اسپرماتوزوئید تنها سلولی است که در بدن مرد دارای ۲۳ کروموزوم میباشد و معادل تخمک (سلول جنسی زن) می باشد. بقیه ی سلولهای بدن انسان (چه زن چه مرد) دارای ۴۶ کروموزوم میباشد. اسپرم از سلول پیش ساز اولیه اسپرم طی ۱۲ مرحله ی تکاملی پلکانی بوجود می آید.
در انسان اسپرم در بیضه آغاز به ساخته شدن می کند و بعد از تکامل در اپیدیدیم، با منی از بدن خارج می شود. اشکال در ساخت یا آزادسازی اسپرم میتواند موجب ناباروری مردان شود. هنگامی که سلول های اسپرم ساخته میشوند، فرآیند بلوغ آنها شروع می شود که بطور میانگین ۷۲ روز طول می کشد. این مسئله نقش مهمی در قدرت باروری مردان دارد. با شناخت این که بلوغ اسپرم حدود ۷۲ روز به طول می انجامد، مردان میتوانند برای بهبود و کیفیت اسپرم، سبک مناسبی از زندگی را انتخاب نموده و شانس بیشتری در باروری داشته باشند.
مواد تشکیل دهنده اسپرم
به طور کلی مواد تشکیل دهنده اسپرم و تولید اسپرم عبارتند از:
- فلز روی
- شکر فروکتوز
- فسفات و بی کربنات (پایه)
- آب
- پروتئین
- اسید اسکوربیک (ویتامین C)
- آنزیم ها
- اسید سیتریک
تولید اسپرم متوقف نمی شود و بدن آقایان همیشه اسپرم تولید می کندعوامل مؤثر بر سلامت اسپرم در مردان
«اسپرم مردانی که هر روز فعالیت زناشویی دارند، از کیفیت بهتری بهره مند است.» این یافته، نتیجه تحقیق پژوهشگران استرالیایی است و نشان می دهد مردانی که به دلیل آسیب دیدگی اسپرم، توانایی باروری پایین تری دارند، چنانچه به مدت یک هفته، هر روز فعالیت زناشویی و انزال داشته باشند، کیفیت اسپرم شان بهبود می یابد. منظور از بهبود کیفیت اسپرم در این تحقیق، کاهش تعداد ماده های وراثتی آسیب دیده، عنوان شده است.
چه عواملی سلامت اسپرم را تهدید می کند؟
وجود سابقه عفونت پروستات (پروفسرته) یا عفونت های ناحیه تناسلی، سابقه ضربه به بیضه ها یا چرخش بیضه ها، ابتلا به واریکوسل، سابقه بلوغ زودرس یا دیررس، تماس با مواد سمی در زمان کار مانند مس، کادمیوم و جیوه، اکسید اتیلن، کلرید وینیل، مواد رادیو اکتیو و اشعه، مصرف دخانیات، قرارگیری ناحیه تناسلی در شرایطی با دمای بالا، ترمیم فتق بیضه ، بیضه نزول نکرده، داروهای مورد استفاده در درمان زخم ها یا پسوریازیس، دیابت، بیماری سیستیک فیبروزیس و آلودگی هوا و میزان سرب موجود در هوای تنفسی سلامت اسپرم را تهدید میکند.
تولید اسپرم
تولید اسپرم یکی از پیچیده ترین و طولانی ترین فرایندها در بدن است که با تخصصی شدن سلول های جنسی اولیه در دوران جنینی شروع می شود و بعد با اسپرم سازی و تمایز اسپرم در بیضه ها در دوران بلوغ ادامه پیدا می کند. تولید اسپرم زمانی انجام می شود که غده هیپوفیز، هیپوتالاموس و بیضه ها سالم باشند. هرگونه بیماری یا اختلال در عمل این محور وجود داشته باشد، نطفه ساخته نمی شود.
در صورتی که بیضه دچار اختلال باشد با وجود ترشح هورمون ها، نطفه ساخته نمی شود و در نتیجه میزان LH و FSH در خون افزایش می یابد و اگر هیپوتالاموس یا هیپوفیز دچار اختلال و بیماری باشند مقدارLH و FSH در خون تقلیل می یابد یا ممکن است وجود نداشته باشد. تولید روزانه نطفه (اسپرم) ۴۰ میلیون میباشد که با افزایش سن مقدار تولید آن کاهش می یابد. محل ذخیره نطفه ها یا اسپرم ها در اپیدیدیم (زائده ای روی بیضه) میباشد و در همین جا نطفه ها به حالت نرمال و طبیعی درمی آیند.
تاثیر شیوه زندگی آقایان روی کیفیت اسپرم شان
کیفیت اسپرم آقایان سیگاری و یا افرادی که مرتبا فست فود مصرف می کنند، معمولاً پایین تر از کیفیت اسپرم آقایان غیر سیگاری و با تغذیه سالم است. اسپرم مردان زیر چهل سال هم معمولاً بهتر و باکیفیت تر از اسپرم آقایان بالای چهل سال ارزیابی شده است.
افزایش باروری مردان با تقویت اسپرم
تغذیه و ورزش متعادل میتواند راه خوبی برای تقویت اسپرم و توانایی باروری باشد. برترین ورزش ها برای افزایش سلامت و تقویت اسپرم، ورزش های هوازی سبک مانند پیاده روی، شنا و دوچرخه سواری است.
میزان مورد نیاز اسپرم برای بارداری
زمانی که اسپرم بالغ می شود، در یک لوله بلند به نام اپیدیدیم (اپیدیدیم) ذخیره می شود که در آن منتظر هستند. شبیه موتورهای بسیار کوچک، سلول های اسپرم بالغ شکل اگزوز نامیده میشوند، که بعنوان گونه های فعال اکسیژن شناخته میشوند که میتوانند به غشاهای سلولی آسیب بزنند و بعد از یک هفته در اپیدیدیم، سلول های اسپرم شروع به مردن می کنند.
آزمایش اسپرم برای بارداری
آزمایش مایع منی یا اسپرم به بررسی تعداد اسپرم، سلامتی و میزان تحرک اسپرم مردانه می پردازد. منی مایعی دارای اسپرم است که در حین انزال مردان رها می شود. خیلی از افراد در حین این آزمایش دچار اضطراب می شوند که علت آن ترس از مثبت بودن نتیجه می باشد. معمولاً برای سنجش شکل، تعداد و تحرک اسپرم ها، آزمایش اسپرم انجام می شود. نتیجه این تست نشان می دهد که عدم باروری مرد به چه علت است.
آزمایش اسپرم برای زن و شوهرهاییست که برای فرزند دار شدن مشکل دارندروند اصلی نطفه سازی به اینگونه است که هیپوتالاموس و هیپوفیز در مغز و بیضه ها بطور منسجم با هم در تولید هورمون های مردانه و تولید نطفه سازی دخالت دارند. بیضه ها برای تحریک و ایجاد نطفه یا اسپرم احتیاج به ترشح LH و FSH از هیپوفیز دارند که ترشح این دو هورمون نیز تحت‌تأثیر ترشح GNRH از هیپوتالاموس می باشند. LHبا اثر روی سلولهای لیدیگ (LEYDIG CELL) سبب ترشح هورمون جنسی (تستوسترون) می شود و این باعث تولید نطفه (اسپرم) در بیضه و همچنین سبب صفات ثانویه در شخص می گردد.
چه زمانی باید آزمایش اسپرم صورت گیرد؟
برای بررسی یک زوج نابارور، مرد باید دو بار بلافاصله ۱ تا ۲ هفته آزمایش اسپرم بدهد و آزمایش باید ۲ یا ۳ روز پس از عمل جنسی انجام شود. در صورتیکه این فاصله طولانی‌تر شود، حجم منی زیاد خواهد بود و معمولاً حرکت نطفه ها کم می شود و آزمایش صحیح نخواهد بود. چنانچه منی در آزمایشگاه داده شود، بهتر است و درصورتی که در خانه تهیه می گردد، سریعا بمدت ۳۰ دقیقه نمونه به آزمایشگاه تحویل داده شود.
اسپرم و بیماری اولیگواسپرم
بیماری كمبود اسپرم، اولیگواسپرم نامیده می شود. این اصطلاح برای توصیف شرایطی به كار میرود که تعداد اسپرم کم تر از ۱۵ میلیون اسپرم بر میلی لیتر است. اگر در نمونه مایع منی هیچ اسپرمی وجود نداشته باشد، این بیماری آزواسپرمی نامیده می شود. در تلاش برای بچه دار شدن، تعداد اسپرم در انزال یكی از عوامل بسیار مهم به شمار می رود. بیش از یک پنجم از مردان جوان با مشكل كمبود اسپرم، یعنی کم تر از ۱۵ میلیون اسپرم در هر میلی لیتر از مایع منی، روبرو هستند.
ناباروری و اسپرم
تحرک ضعیف اسپرم به این معنی است که اسپرم بدرستی شنا نمی کند که میتواند منجر به ناباروری مردان شود. تحرک ضعیف اسپرم با عنوان آستنوزواسپرمی نیز شناخته می شود.
ظاهر اسپرم باید سفید تا مایل به خاکستری باشدفریز اسپرم انسانی در درمان ناباروری
فریز موثرترین روش نگهداری طولانی مدت اسپرم است. روشهای متعددی برای فریز – ذوب مایع منی وجود دارد که امکان دارد هر کدام آسیب هایی را به عملکرد اسپرم، حیات اسپرم و در آخر کیفیت و توانایی باروری وارد نماید. علاوه بر این که درصد حیات و تحرک اسپرم بعد از فریز – ذوب کاهش مییابد، درصد آسیب دی ان ای نیز به دلیل سطح بالای استرس اکسیداتیو فزونی مییابد. برای به حداقل رساندن این آسیب، ما باید بینش خود را در مورد روشهای گوناگون فریز، مکملهای آنتی اکسیدانت و حفظ فریز، افزایش دهیم تا بتوان غشای اسپرم را در طی فریز حفظ نمود و از طریق این درک، کارایی این روشها را بهبود بخشید. امروزه فریز اسپرم به ویژه در افراد سرطانی، گونه های جانوری در معرض انقراض، تکنیکهای کمک باروری حفظ باروری و فعالیتهای تحقیقاتی استفاده می‌شود.
گردآوری: بخش سلامت سرپوش
- 19
- 7
