شهيد و شهادت دو واژه مقدس كه اگر هر جرياني نسبت به آن‌ها بي‌مهري داشته باشد، بايد در نيت اقدامات و ذات‌شان شك كرد. آن‌هايي كه بهترين روزهاي زندگي خود و عزيزترين دارايي‌شان را براي اين مرز و بوم دادند و امروز از آن‌ها فقط يك نماد، چند تكه استخوان و يك پلاك باقي مانده‌است؛ آثاري كه تنها دلخوشي خانواده‌هاي آن‌هاست.
در اين بين به نظر مي‌رسد برخي سعي دارند همين دلخوشي‌هاي اندك خانواده‌هاي شهدا را نيز از آن‌ها بگيرند؛ نكته‌اي كه سبب تامل شد و روز گذشته آيت‌ا...خامنه‌اي نيز به آن انتقاد كرد و اين طرحي غير از موضوع يكسان‌سازي مزار شهدا نبود. موضوع مربوط به سال‌ها قبل مي‌شود. زماني كه برخي به جان مزار شهدا افتادند و سعي كردن با هزينه‌تراشي و بهانه‌هاي واهي مقبره‌ها را از بين ببرند. در همان زمان نيز بسياري از خانواده‌هاي شهدا اعتراضاتي كردند ولي برخي به راه خود ادامه دادند.
آغاز حواشي از زمان بقايي
در يكي از واكنش‌هاي ماندگار به اين طرح كه در زمان رياست حميد‌بقايي در ميراث فرهنگي به اوج رسيد، دانشجويان دانشگاه صنعتي اميركبير در سال ۸۸ با امضاي طوماري، مخالفت خود را با طرح يكسان‌سازي قبور مطهر شهداي بهشت زهرا(س) اعلام كردند.
بسيج دانشجويي دانشگاه صنعتي اميركبير نيز در پي زمزمه‌هاي از سرگيري طرح يكسان‌سازي قبور مطهر شهدا در بهشت‌زهرا(س)، نامه‌اي را خطاب به رياست سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري وقت تنظيم كرده كه در متن آن آمده بود: «رياست سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري آقاي بقايي باسلام و احترام به دنبال اجراي طرح ساماندهي در گلزارهاي شهداي سراسر كشور و تصميم‌گيري مجريان، مبني بر شروع اجراي طرح در بهشت‌زهراي تهران و اجراي آن در قطعه ۴۴ گلزار شهدا، نگراني‌هايي از سوي خانواده‌هاي شهدا و زائرين نسبت به آسيب‌ديدن شكل و فرم مزار شهدا وجود دارد كه فقط يك مساله احساسي نيست، بلكه اين اعتراضات از طرف كساني بيان مي‌شود كه دلسوزانه و متعهدانه نگران از دست رفتن نمادها، تصاوير، شعرها و شعارهايي هستند كه شايد براي نسل اول و دوم انقلاب بر اثر تكرار عادي به نظر بيايد و اهميت چنداني نداشته باشد، اما با گذشت زمان ارزش تاريخي و فرهنگي اين آثار روشن‌تر خواهد شد. آثاري كه تنها يادگار‌هاي باقيمانده از دوران انقلاب و دفاع مقدس هستند و نمادي از ايثارهاي مومنانه ديروز براي نسل پرسشگر امروز و آينده هستند.
مزارهايي كه هر كدام از آن‌ها به تنهايي شاخص و گوياي انديشه شهيداني است كه اعتقادات و آرمان‌هاي‌شان در قالب وصايا و شعارها بر سنگ مزارشان حك شده است. همچنين تزيين حجله‌ها و انتخاب اشياي آن‌ها و شكل ظاهري سنگ مزارها نيز براساس سليقه خانواده‌ها و بازماندگان شهدا و تحت تاثير حال و هواي مومنانه و قهرمانانه آن دوره طراحي شده است. تنوع موجود در شكل ظاهري و محتواي سنگ نوشته‌هاي مزارها، نمايشگاهي هنرمندانه و موزه‌اي تاريخي به وجود آورده است كه اگر تمام امكانات بسيج شوند و همه هنرمندان جمع شوند، قادر نخواهند بود معنويتي كه فضاي فعلي به زائران القا مي‌كند را به وجود آورند.
متاسفانه طرحي با عنوان ساماندهي و بهسازي مزار شهدا، براي حل مشكل تنوع موجود در گلزارهاي شهدا كه در عين حال بارزترين خصيصه فرهنگي آن‌ها به شمار مي‌رود، با مديريت بنياد شهيد و امور ايثارگران و همكاري شهرداري‌هاي هر شهر و روستا و همچنين وزارت كشور از چند سال پيش آغاز و در بيشتر نقاط كشور به اجرا گذاشته شده است.
غافل از اينكه اين تنوع نه تنها مشكل نيست، بلكه كنار هم قرارگرفتن اين سليقه‌ها و تنوع موجود در طراحي قبور گلزار شهدا، معرف ريشه‌هاي عميق فرهنگي دفاع و جهاد و شهادت، در آحاد مردم به خصوص خانواده‌هاي معزز شهداست و تبديل آن‌ها به يك نماد واحد حتي اگر به منظور زيباسازي و با معماري اسلامي و ايراني تزيين و طراحي شده باشد، نمي‌تواند گوياي شور و عشق و عرفان دل‌هايي باشد كه در فضاي معنوي و حماسي آن برهه از تاريخ كشور با اعتقاد عميق خود، اين تابلوهاي زيبا را ترسيم كرده‌اند.
اكنون با توجه به ارزش تاريخي فرهنگي گلزار شهدا و اقدام مصرانه بنياد شهيد و شهرداري تهران جهت تخريب اين فضا به منظور اجراي طرح بازسازي و يكسان‌سازي مزارها، بايد پرسيد حفظ اين آثار ارزشمند برعهده كدام نهاد مسئول است؟
امر به معروف مسئولان
امضا كنندگان نوشته بودند كه در پي اعتراضات و نگراني‌هاي ابزار شده نسبت به اجراي اين طرح، توجه به ذكر چند نكته ضروري است:
۱ـ تنوع در شكل ظاهري مزارها، نماد مردمي بودن دفاع است و انهدام اين تنوع و يكسان‌سازي آن‌ها تداعي‌كننده اجبار و زور و عدم رضايت خانواده‌ها در اعزام نيروهاي مردمي و تشابه آن با قبور كشته‌شدگان جنگ‌هاي جهاني در ساير كشورهاست.
۲ـ گلزار شهدا نمايشگاهي از تفكرات، انگيزه‌ها و اعتقادات بازيگران و كارگردانان اصلي قضيه‌اي به نام دفاع مقدس است. شكل ظاهري حجله‌ها و محتواي سنگ نوشته‌ها نمايانگر حضور طبقه‌هاي اجتماعي متفاوت در جنگ، طرز تفكر و وابستگي‌هاي فرهنگي و قومي آن‌ها و همچنين منبع ارزشمندي براي مطالعات فرهنگي و مردم‌شناسي پژوهشگران علوم اجتماعي و شناخت واقعيت‌هاي انقلاب و جنگ است.
۳ـ جا دارد از مسئولان سازمان ميراث فرهنگي پرسيده شود آيا يك اثر فقط با گذشت زمان ارزش تاريخي پيدا مي‌كند و آيا ارزش تاريخي آثاري كه نقش موثري در انتقال پيام انقلاب و دفاع مقدس به نسل‌هاي آينده خواهد داشت، كمتر از آثار به‌جا مانده از دوران پادشاهان گذشته است؟ در حالي كه درباره نقش‌ها و نمادهاي بر جاي مانده بر روي اشياء، ظروف، كوزه‌هاي قديمي و حتي سنگ قبور باستاني مطالعات گوناگون انجام شده و هزينه زيادي صرف مرمت و حفظ آن‌ها مي‌شود.
۴ـ با توجه به اينكه تاكنون محافظت از اين فضاي فرهنگي و زيارتي به باد و باران سپرده شده و حتي بسياري از اين مجموعه فضاهاي فرهنگي كه ميراث فرهنگي انقلاب اسلامي براي نسل‌هاي آتي محسوب مي‌شوند، توسط اقدامات عجولانه و غيرفرهنگي برخي دستگاه‌ها دچار يكسان‌سازي (بخوانيد تخريب) شده است؛ آيا وقت آن نرسيده كه براي حفظ و مرمت و نگهداري اين آثار ارزشمند تاريخي و در عين حال مقدس و فرهنگي اين كشور اقدام جدي بشود و از نابودي و تخريب آن‌ها جلوگيري شود؟
۵ ـ ماندگار كردن قبور با استفاده از مصالح بهتر، يكي از اهداف اين طرح اعلام شده است، در صورتي كه عقل سليم حكم مي‌كند در حالي كه بسياري از اين مزارها سالم و بدون فرسودگي هستند، نسبت به حفظ و مرمت آن‌ها اقدام شود نه تخريب و بازسازي آن‌ها.
۶ـ البته ساخت موزه جنگ و دفاع مقدس امر شايسته و بايسته‌اي است، ولي نه به منظور نگهداري حجله‌ها، عكس‌ها و اشياي موجود در آن‌ها و شايد سنگ مزارها. چرا كه تاثير‌گذاري فرهنگي و معنوي اين عكس‌ها و نمادها در يك مكان زيارتي به صورت يك موزه طبيعي بسيار بيشتر از قراردادن آن‌ها در يك موزه تاريخي (حتي در مجاورت گلزار شهدا) است.
۷ـ محور طرح ساماندهي، ايجاد زيبايي ظاهري براساس نظم و يكسان‌سازي است. در حالي كه نمي‌توان زيبايي و ارزش يك مكان تاريخي، فرهنگي و زيارتي را فقط با معيارهاي ظاهري و فيزيكي سنجيد.
۸ـ متاسفانه غلبه نگرش مدرنيستي بر ديدگاه‌هاي معماري ايراني و اسلامي و اولويت نداشتن جنبه‌هاي فرهنگي اصيل و ريشه‌هاي مذهبي و معنوي با توجه به پيشينه قوي معماري و فرهنگ ما كه در تك تك آثار فرهنگي گذشته مملكت ما مشهود است (كه به يونيفرم‌سازي مي‌انجامد) باعث شده تا در يك نگرش سطحي و متاثر از فرهنگ مدرن، طرح يكسان‌سازي مزار شهدا به اجرا در آيد كه با اندكي دقت در موارد اجرا شده اين طرح، مي‌توان به عمق فاجعه فرهنگي رخ داده پي برد.
(جهت تقريب به ذهن مي‌توان به اين مثال متوسل شد كه دستگاهي به بهانه نامنظم بودن بقاياي تخت جشميد آن را تخريب كرده و سپس با استفاده از مصالح و معماري جديد به ساختن يك تخت جمشيد منظم اقدام كند.) بنابراين با توجه به اهميت موضوع و نگراني‌ها و واكنش‌هاي اقشار فرهيخته، دانشگاهي، فرهنگي و مذهبي جامعه در برابر اين طرح شتاب‌زده، از جنابعالي انتظار مي‌رود اقدامات لازم را جهت ثبت گلزارهاي شهداي سراسر كشور به عنوان ميراث فرهنگي انقلاب اسلامي به منظور حفاظت اين اماكن از گزند تخريب جاهلانه و فرسايش آن‌ها مبذول كنيد.
تشريح معضلات يك اقدام
اين رويه بدون توجه ادامه يافت و در ادامه سال ۸۹ بهروز ساقي، جانباز و كارشناس مسائل فرهنگي در گفت‌وگو با فارس با اشاره به اينكه طرح يكسان‌سازي قبور شهدا از زمان مديريت حسين دهقان(يكي از روساي بنياد شهيد) مطرح شده، اظهار داشت كه اين طرح در بهشت زهراي تهران كه محل انس خانواده شهدا با فرزندان‌شان است و انس عجيبي به چنين فضايي دارند، مناسب به نظر نمي‌رسد.
وي تصريح كرد: البته اين طرح در روستاها و شهرهاي كوچكي كه مزار شهدا از شكل و شمايل مناسبي برخوردار نيستند، مفيد به نظر مي‌رسد ولي باز هم بايد دقت داشت كه اين طرح در زمينه‌هاي هنري، معماري و مذهبي كارشناسي شده باشد تا به عنوان زيارتگاه‌هاي كشور مطرح شود. اين جانباز تصريح كرد كه بعضي از اين شهدا كرامت‌هايي دارند كه مزارشان به عنوان زيارتگاه مردم درآمده، به همين خاطر بايد توجه داشت كه بر اثر يكسان‌سازي قبور شهدا، اين مزارها در نظر مردم گم مي‌شود.
ساقي با اشاره به سرمايه‌گذاري‌هاي فرهنگي در كنار مزار شهدا گفت كه بايد براي جذب جوانان به چنين فضاهايي از كارهاي سطحي پرهيز كرد و با توليد كارهاي هنري تاثيرگذار در كنار مزار شهدا در راستاي ترويج فرهنگ ايثار و شهادت گام برداشت. وي تاكيد كرد كه به جاي اينكه تنها به پول خرج كردن فكر كنيم، اگر مقداري ذوق و دغدغه داشته باشيم، طرح‌هاي تاثيرگذارتري وجود دارد كه خانواده شهدا نيز از آن‌ها استقبال خواهند كرد. اين كارشناس مسائل فرهنگي در خصوص رضايت خانواده شهدا براي اجراي اين طرح...
... خاطرنشان كرد كه بر فرض كه اگر اكثريت خانواده‌هاي شهدا نيز به اجراي اين طرح رضايت دهند بازهم نظر اقليت خانواده شهدا شرط است و بايد رضايت آن‌ها نيز براي انجام چنين كاري مدنظر قرار گيرد.
احياي طرح حاشيه‌ساز
ماجرا در گوشه و كنار ايران ادامه داشت و صداي خانواده شهدا نيز به هيچ كجا نمي‌رسيد تا اينكه در سال ۹۵ دوباره اعتراضات اوج گرفت. در تابستان آن سال مسعود ملکی برادر دوشهید و مخالف طرح همسان‌سازی قبور شهدا در گفت‌وگويي جنجالي خبرداد كه طیف عظیمی از اساتید در تقبیح این طرح ۱۰ سال پیش در گفت‌وگویی نظرات خود را بیان کرده‌اند ولی چون متولیان این طرح یا از سواد کافی بهره‌مند نیستند یا در پیشبرد اهداف ناصحیح خود عناد دارند، دوباره این موضوع را به جریان انداخته‌اند.
وی مزار شهدا را علاوه بر جایگاهی مقدس و زیارتی برای مردم، موزه دفاع مقدس نامید و اظهار داشت كه مزار شهدا یکی از مهمترین و اصلی‌ترین نقاطی است که می‌توان در آن سن، دغدغه‌های دینی و وصایای شهدا را در آنجا دید.چنین مزاری برای شهدا پیش از همسان‌سازی در سراسر دنیا برای شهدا و باقیماندگان از جنگ بی‌سابقه است. از جنبه دیگری که می‌توان به این طرح انتقاد داشت، بی سروسامانی خانواده‌های شهدا پس از اجرای همسان‌سازی است؛ چرا که مادران و همسران شهدا جای خالی عزیزان‌شان را با این مزارها و تزيین آن‌ها پر کرده‌اند و به نوعی به خود آرامش داده‌اند.
براي مثال مادری که فرزندش با لب تشنه به شهادت رسیده، به یاد لب عطشان حسین(ع) حوضچه‌ای کنار مزار فرزندش بنا کرده یا شهیدی که به یاد سالار شهیدان تنها خواسته مزارش با خاک پوشیده شود و هیچ سنگی مزارش را نپوشاند، اسطوره‌های دفاع مقدس و زیرورو‌کننده دل‌ها هستند. ملکی ادامه داد كه حالا با اجرای این طرح چیزی جز تلی از خاک برای شهدا باقی نمی‌ماند و همه یادها و وصایای این عزیزان که شاید با حضور بر سر مزارشان تحولی بر دل‌های آگاه ایجاد می‌شد، کمرنگ می‌شود.
امروز با این طرح همسان سازی، گلزار شهدای همدان همچون مسیحیان در دنیا شده است؛ با احترامی که به شهدا و مردگان مسیحی قائل هستیم ولی هویت دینی و انقلابی شهدای ما با الگوهای رفتاری که مدیران انتخاب کردند برای مزار شهدا فرق دارد. این برادر شهید تاکید کرد كه انقلاب اسلامی در تقابل با فرهنگ غرب از بحرانهای مدرنیته و یکسان‌سازی ناگزیر است و طرح همسان‌سازی مزار شهدا نیز در همان راستای هماهنگ‌سازی دهکده جهانی باید دید که چندوقت است این اتفاق درون کشورمان صورت گرفته و البته بخش دیگری نیز در سایه بی‌تدبیری مدیران سایه گسترانده که باید به این مهم رسیدگی شود.
رخصت از خانواده شهدا
بعد از اين اظهارات و در روزهايي كه به هفته دفاع مقدس نزديك مي شديم، بهمن كارگر ريیس بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس در اظهاراتي به اين اقدامات واكنش نشان داد و در پاسخ به سوال خبرنگاری در خصوص موضع بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس در خصوص طرح یکسان‌سازی قبور شهدا، گفت:«این طرح توسط بنیاد شهید وامور ایثارگران طراحی شده و تاکید ما بر این است که هر اقدامی که در خصوص یکسان‌سازی قبور شهدا انجام می شود فقط باید با موافقت و رضایت خانواده های معظم شهدا باشد».
نارضايتي خانواده معظم شهدا
پيش از اين حواشي ابوالفضل قناعتي، عضو هيات رييسه شوراي شهر تهران چهارم از اعتراض جمعي از خانواده‌هاي شهدا در پي طرح ساماندهي قبور شهدا خبر داد. وي با بيان اينكه در پي طرح ساماندهي قبور شهدا جمعي از خانواده شهدا نسبت به اين ساماندهي اعتراض داشتند، گفت: خانواده شهدا معتقد هستند كه بايد قبر فرزندان‌شان به حالت قديمي باقي بماند. وي با بيان اينكه مديريت سازمان بهشت زهرا(س) در نظر دارد در طرح ساماندهي قبور شهدا نسبت به يكسان‌سازي قبور اقدام كند، افزود: در بررسي‌هاي اوليه مشخص شده كه اين ساماندهي مصوبه شورا ندارد و به هرحال نظر خانواده شهدا درخصوص قبور فرزندان‌شان بسيار مهم است و بايد جلساتي با مسئولان سازمان بهشت‌زهرا(س) در اين خصوص گذاشته شود.
بروشورهاي خودجوش
با اينكه مسئولان وظيفه بررسي اين موضوع را كه دغدغه خانواده شهدا شده بود برگردن يكديگر مي‌انداختند، عده‌اي خودجوش به مبارزه با اين طرح و آزار خانواده شهدا پرداختند. در همين راستا( در يك پنج شنبه‌اي كه زمان سرزدن به قبور شهداست) در گلزار شهدای بهشت زهرا (س) بروشورهایی توزیع شد که وضعیت گلزار های شهدا را قبل و بعد از ساماندهی به قیاس گذاشته بود. این بروشورها که مشخص نبود از چه سازمانی توزیع شده بود به شکلی بسیار زیبا وضعیت گلزار‌های شهدا را قبل از طرحی موسوم به ساماندهی که حال و هوای معنوی مزار شهدا را تخریب کرده است، نشان می داد و پس از آن نگاهی به مزار های شهدای ساماندهی شده داشت که چگونه روح و کالبد معنوی گلزار های شهدا از آن خارج شده است.
تشريح يك ماموريت
در آن سال خبرگزاري ايكنا با علی اکبری، مسئول خانه شهید بهشت زهرا(س) گفت‌وگویی انجام داد. وی براي برخي اقدامات انجام شده به سخنان مقام معظم رهبری استناد کرد که فرموده‌اند «مناسب‌سازی شود و دسترسی آسان میسر شود» و گفت: برخی افراد مغرض به خانواده شهدا می‌گویند که سنگ مزار شهیدان این قطعه تعویض می‌شود؛ در حالی که چنین اتفاقی نیفتاده است و همان سنگی که پیش از این روی سنگ مزار قرار گرفته بود، دوباره نصب می‌شود، با هر رنگ و شکل و اندازه‌ای که بود و فقط سنگ مزارهای آن قطعه به منظور راحتی عبور و مرور والدین شهدا که کهنسال شده‌اند، همسطح می‌شود.
اکبری در پاسخ به اینکه پیش از این در قطعه ۴۴ اقدامی مبنی بر مناسب‌سازی صورت گرفت و همین موضوع سبب ایجاد ابهاماتی برای خانواده شهدا شده است، اظهار کرد: در قطعه ۴۴ گلزار شهدا که طرح یکسان‌سازی طی سال ۸۶ ـ ۸۷ انجام شد، به این صورت که اکنون در قطعه ۲۴ انجام می‌شود نبوده است.
در قطعه ۴۴ بحث یکسان‌سازی مطرح بود و می‌توان گفت که هم ویترین و هم سنگ مزار شهدا حذف شد، ولی اتفاقی که در قطعه ۲۴ می‌افتد، این گونه نیست و موضوع فقط همسطح‌سازی است. وی تاکید کرد: تعدادی از مزارهای قطعه ۲۴ بهشت زهرا(س) همسطح‌سازی شده است و برای انجام این اقدام، پیش از شروع کار با خانواده شهدایی که در این بخش قرار گرفته‌اند، تماس گرفته و درباره کاری که قرار بود انجام شود، توضیحاتی داده شد.
برخی از اعضای خانواده شهدا که با آنان در این باره گفت‌وگو شد، اظهار کردند که این اقدام باید با حضور خود آنان صورت گیرد که همین کار نیز انجام شد. برخی نیز رضایت دادند و کار را انجام دادیم. البته یادآور می‌شوم که اگر خانواده شهیدی نسبت به این موضوع رضایت نداشته باشد، ما دست به مزار آن شهید نمی‌زنیم و اجازه خانواده شهید، شرط نخست ما برای انجام همسطح‌سازی است.
مسئول خانه شهید بهشت زهرا(س) به خاطره‌ای در این‌باره اشاره کرد و افزود: مادر شهید کوه‌نژاد راضی به همسطح کردن مزار فرزندش نبود و به همین خاطر ما هم به مزار دست نزدیم. یک روز صبح به خانه شهید می‌آمدم که دیدم مادر شهید جلوی درب نشسته است. نگران شدم و تلفنی از مسئولان پرسیدم که نکند سنگ مزار تغییر داده شده باشد. گفتند: نه. گفتم در محل حاضر شوید تا مطمئن شویم. بعد از دقایقی خبر دادند که سنگ همچنان به همان شکل قبلی است. با خیال آسوده وارد خانه شهید شدم.مادر شهید ابتدا با تشر که تا الان کجا بودی با من برخورد کرد و ادامه داد که باید سنگ مزار پسرم را هم مثل بقیه کنی! تعجب کردم. گفتم شما که راضی نبودید. گفت بعد از سال‌ها خواب پسرم را دیدم که پشتش را به من کرد.
وقتی علت را پرسیدم، پسرم گفت: من را با ندادن رضایت از دیگر شهدا جدا کردی.اکبری در ادامه سخنانش در پاسخ به اینکه چند شهید در قطعه ۲۴ به خاک سپرده شده‌اند، گفت: بیش از چهار هزار شهید در این قطعه جای گرفته‌اند. البته کسب اجازه برای همسطح‌سازی قبوری که در این قطعه جای گرفته‌اند، فقط مخصوص خانواده شهداست و دیگر قبوری که متوفیان عادی را در بر می‌گیرد شامل نمی‌شود و انجام این کار مشکلی ندارد. کسب اجازه نیز به دلیل حفظ حرمت خانواده معظم شهدا انجام می‌شود.
ما به خودمان اجازه نمی‌دهیم که بدون کسب اجازه خانواده شهدا، اقدام به همسطح‌سازی مزارها کنیم، چه برسد به حذف ویترین‌ها و تعویض سنگ مزار شهدا. اکبری از اظهارات برخی خانواده‌های شهدا مبنی بر اینکه به آنان در این باره مطلبی گفته نشده و تماسی گرفته نشده است، گفت: گلزار شهدای بهشت زهرا(س) تنها یک قطعه ندارد، بلکه ۱۴ قطعه دارد که ۳۰ هزار شهید در این قطعات جای گرفته‌اند و همسطح‌سازی تنها در قطعه ۲۴ در حال انجام بود که ۳۵ سال از قدمت آن می‌گذرد و مشکلاتی در قطعه پدید آمده بود که طرح همسطح‌سازی به همین مناسبت انجام شد.
وی درباره مشکلاتی که در این قطعه پدید آمده است به خبرنگار ایکنا گفت: مشکلاتی باعث نابسامان شدن این قطعه شده بود. برای مثال دیده می‌شد که چاله‌های بزرگی در کنار قبور ایجاد شده‌اند که در نتیجه فرسودگی بود و همین موضوع را می‌توانم به صورت مستند به شما نشان دهم و بگویم که یکی از پدران شهدا به ما اظهار کرد که عبور و مرور از چنین وضعیتی برای‌شان دشوار است و به همین دلیل نمی‌توانند در قطعه ۲۴ راه بروند و بر سر مزار فرزندشان حضور پیدا کنند.
اميد به فرمان
همان‌گونه كه مشخص است، هيچ‌كدام از مسئولان جواب مشخصي براي اين اقدام ندارند و طرح حاشيه دار همسان‌سازي قبور شهدا هيچ بازخورد مثبتي در ميان خانواده معظم شهدا و شهروندان مذهبي نداشته است. با عتابي كه روز گذشته رهبري به بانيان اين طرح داشتند، اميدواريم دست از آزار خانواده‌هاي شهدا بردارند زيرا اين بزرگواران ميراث‌داران انقلاب هستند و به اندازه كافي به دليل وضعيت جامعه و كشور آزرده خاطر هستند و نبايد كسي بيش از اين با طرح‌هاي بي‌فايده و مشكل‌ساز خون به دل اين قشر گرامي كند.
- 9
- 2
