بهزاد لایقی در گفت‌وگو با ایسنا، در پاسخ به این پرسش که از منظر هواشناختی، بخش‌های مختلف دریای خزر دارای چه اقلیمی است؟ اظهارکرد: از لحاظ بارش، بیشترین میزان بارش سالانه در سواحل جنوب دریای خزر یعنی سواحل ایران اتفاق می‌افتد و کمترین مقدار بارش در سواحل شرقی این دریا یعنی ترکمنستان و قزاقستان رخ می‌دهد. به لحاظ دمایی هم بیشترین مقدار دما مربوط به سواحل شرقی دریای خزر و کمترین دما در شمال دریای خزر در سواحل روسیه است، به گونه‌ای که در بخش شمالی دریای خزر یخبندان رخ می‌دهد و تردد شناورها در این منطقه با استفاده از یدک‌کش‌های مجهزبه یخ‌شکن انجام می‌شود.
وی ادامه داد: از نظر طبقه‌بندی اقلیمی سواحل ایران همچنین کشور آذربایجان دارای آب و هوای معتدل مدیترانه‌ای، بخش شرقی آن آب و هوای گرم و نیمه خشک و بخش شمالی آن دارای آب و هوای سرد و خشک است. وجود بیابان بزرگ قره‌قوم و خلیج قره بغاز در مجاورت دریای خزر موجب بالا بردن میزان تبخیر در بخش شرقی دریای خزر همچنین یکی از عوامل طبیعی کاهش تراز آب در دریای خزر است.
تراز آب دریای خزر طی ۵۰ سال گذشته
مدیر کل مرکز علوم جوی و اقیانوسی سازمان هواشناسی در مورد روند نوسانات تراز دریای خزر گفت: در دهه ۴۰ و ۵۰ شمسی، تراز آب دریای خزر به دلیل افزایش مصرف آب رودخانه ولگا افت نسبتا زیادی داشت به‌طوری که کمترین مقدار تراز آب در سال ۱۳۵۶ ثبت شد. پس از این سال روند افزایش تراز آب دریای خزر اتفاق افتاد که افزایش بارش نقش مهمی در این وضعیت ایفا می‌کرد و این وضعیت تا سال ۱۳۷۴ ادامه داشت. پس از این سال مجددا تراز آب دریای خزر رو به کاهش گذاشته است و با وجود نوسانات زیاد تاکنون به‌طور کلی روند کاهشی را تجربه می‌کند.مهمترین عامل این وضعیت، کاهش بارندگی در حوضه آبریز دریای خزر و رودخانه ولگا به عنوان تامین‌کننده بیش از ۹۰ درصد آب دریای خزر است.
لایقی در ادامه در پاسخ به پرسشی مبنی بر تاثیر تغییر اقلیم بر نوسانات تراز آب دریای خزر گفت: یکی از پیامدهای تغییر اقلیم در حوضه آبریز دریای خزر، کاهش بارندگی و افزایش دما است. با توجه به این وضعیت، دبی رودخانه‌های منتهی به دریای خزر و بارش درون دریا کاهش یافته و از طرف دیگر با افزایش دما و کاهش ابرناکی، میزان تبخیر در سطح دریا بیشتر شده است. بر اساس سناریوهای تدوین شده در هیات بین‌الدول تغییر اقلیم (IPCC) میزان بارش در سال‌های آتی نیز در این منطقه کاهش می‌یابد و طبیعتا باید منتظر روند کاهشی تراز آب دریای خزر در دهه‌های آینده باشیم.
تغییر اقلیم زیست‌بوم‌های ساحلی دریای خزر را تهدید می‌کند
این کارشناس سازمان هواشتاسی ادامه داد: بیشترین تاثیرات تغییر اقلیم ناشی از کاهش تراز آب دریای خزر، در منطقه مربوط به زیست‌بوم‌های ساحلی و مناطق حفاظت‌شده و تالاب‌ها در این منطقه است. این کاهش تراز آب منجر به تخریب زیستگاه‌های فعلی و همچنین افزایش شوری و اسیدیته آب می‌شود که شرایط نامساعدی را برای آبزیان منطقه و زنجیره‌های زیستی متصل به آنها ایجاد می‌کند. با توجه به این وضعیت، راهکار مناسب را می‌توان در بهبود شرایط زیست‌بوم‌های ساحلی با انجام تغییرات و یا جابجایی زیستگاه‌های فعلی و یا راهکارهای مهندسی برای افزایش توان اقلیمی این زیستگاه‌ها جستجو کرد.
امکانات هواشناسی کشور در دریای خزر
لایقی در بخش دیگری از صحبت‌های خود درباره شبکه پایش سازمان هواشناسی در سواحل دریای خزر تصریح کرد: برای پایش وضعیت هواشناختی و اقلیمی در سواحل جنوبی دریای خزر، ۱۲ ایستگاه سینوپتیک در استان گیلان، ۱۵ ایستگاه سینوپتیک در مازندران و ۱۵ ایستگاه سینوپتیک در استان گلستان به‌صورت شبانه‌روزی اطلاعات هواشناسی مناطق ساحلی را ثبت و پردازش می‌کنند همچنین برای ردیابی طوفان‌های واقع در این منطقه دو رادار هواشناسی با برد بیش از ۲۵۰ کیلومتر در کیاشهر و امیرآباد کار پایش طوفان‌ها را به‌صورت مرتب انجام می‌دهند. علاوه بر این سه بویه هواشناسی دریایی (ابزاری که اطلاعات آب و هوایی و اقیانوسی را جمع‌آوری می‌کند) در کیاشهر، نوشهر و امیرآباد برای پایش امواج ناشی از باد در سواحل جنوبی دریای خزر مورد استفاده قرار می گیرند.
تهک دریایی برای کاربردی کردن محصولات هواشناسی
به گفته مدیر کل مرکز علوم جوی و اقیانوسی سازمان هواشناسی در حال حاضر پیش‌بینی دریایی به صورت ۱۲ ساعته، ۷۲ و ۹۶ ساعته برای آب‌های ساحلی و بخش دور از ساحل مناطق جنوبی دریای خزر برای کاربران عمومی و تخصصی نظیر شیلات و بخش صیادی، سازمان بنادر، نیروهای نظامی و انتظامی از بسترهای مختلف ارسال و مخابره می‌شود. علاوه بر این نقشه‌های پیش‌بینی امواج و میدان باد برای کل دریای خزر به صورت ۹۶ ساعته در وب‌سایت سازمان هواشناسی قرار داده می‌شود و اطلاعات آن قابل دریافت است.
لایقی در پایان اظهارکرد: برای کاربردی‌تر کردن محصولات هواشناسی دریایی، طرح توسعه هواشناسی کاربردی (تهک) دریایی نیز در این منطقه در بخش‌های صید کیلکا و پره همچنین گردشگری و ماهیان خاویاری در حال انجام است. در این طرح پس از شناسایی کامل کاربران و استخراج نیازهای آنان در بخش پیش‌بینی، محصولات جدید تهیه و در این راستا آموزش‌های لازم نیز برای کاربران در نظر گرفته می‌شود.
- 19
- 4
