زنانی که دنیا را ساختند

روزنامه شرق نوشت: کیت موس نویسنده و تاریخ‌پژوه انگلیسی در کتاب جدیدش داستان هزار نفر از این شخصیت‌های خارق‌العاده گمشده در تاریخ را تعریف می‌کند. او مطلبی برای گاردین نوشته و این سؤال را مطرح کرده که چه کسانی با چه شرایطی در تاریخ ماندگار می‌شوند و از این رو یادی از چند زنی که در طول تاریخ فراموش شده‌اند، برده است. او به هزاران سال پیش و درون تاریخ رفته اما نکته این است که شرایط زنان هرچند تغییرات بسیاری کرده است اما درگیر مسائل کوچک و بزرگی هستیم. وقتی اخبار چند روز گذشته در رسانه‌های رسمی جهان را مرور کنیم، در می‌یابیم زنان حتی برای سفررفتن در کشورهای پیشرفته بعد از طلاق نیازمند کمک و همدلی هستند یا اینکه چقدر برای اثبات خود در دانشگاه‌ها به تلاش مضاعف نیازمندند.

در این مطالب نویسنده بر این باور است که «دستاوردها و کمک‌های زنان به طور معمول نادیده گرفته شده، نادیده گرفته می‌شود یا به اشتباه به مردان نسبت داده شده است». او مقاله خود را با این سؤالات شروع می‌کند: «تاریخ چیست؟ چه کسی تصمیم می‌گیرد که چه افرادی سزاوار به‌یادماندن، تمجید یا سرزنش هستند و چه کسانی باید فراموش شوند؟ چرا برخی اسناد حفظ می‌شوند، گرامی می‌مانند و برخی دیگر گم می‌شوند یا اجازه داده می‌شود در سکوت محو شوند؟ زنان و مردان جهان را با هم ساخته‌اند، پس چرا دستاوردها و مشارکت‌های زنان به‌طور معمول نادیده گرفته می‌شوند، یا نادیده گرفته شده‌اند، یا به اشتباه نسبت داده می‌شوند؟». او به «اثر ماتیلدا» اشاره می‌کند و می‌نویسد: «ماتیلدا جوسلین گیج رساله‌ای نوشت و در آن به سرکوب عمدی و لغو فعالیت دانشمندان زن در تحقیقات و همچنین اعطای اعتبار کار علمی آنها به همتایان مرد اشاره کرده بود. مارگارت دبلیو راسیتر، مورخ علمی ایالات متحده که این عبارت را در سال ۱۹۹۳ ابداع کرد» این نویسنده معتقد است: «تعداد کمی از مورخان مرد حاضر به نوشتن در مورد دانشمندان زن یا دستاوردهای آنها بوده‌اند، به همین دلیل حتی اگر یک زن در طول زندگی خود کار قابل مشاهده‌ای انجام داده باشد، کار او به سرعت ناپدید می‌شود. همچنین بسیاری بر این باورند که گاه به گاه یک زن منحصر‌به‌فرد یا خارق العاده وجود دارد؛ بنابراین بله، این داستان و روند حذف ادامه دارد». از نظر این پژوهشگر «اگرچه این درست است که ژان آرک وجود داشت، اما او یک گرگ تنها بود. یا، اگرچه همه نام ماری کوری، دانشمند برجسته لهستانی-فرانسوی را شنیده‌اند و او فوق‌العاده بود: اولین پروفسور فیزیک زن در دانشگاه سوربن، اولین زنی که برنده جایزه نوبل شد، اولین کسی که دو بار برنده نوبل شد. و تنها کسی که در دو علم مختلف، فیزیک و شیمی برنده شد، تصوری که از او داده می‌شود این است که کوری یک دانشمند زن نادر در دنیای مردانه بود. اما در مورد گرتی کوری، که به انقلابی در درمان دیابت کمک کرد، یا ریتا لوی مونتالچینی، عصب‌شناس ایتالیایی، یا کارولین هرشل، آلمانی‌ای که کاشف ستاره دنباله‌دار بود، یا به اصطلاح «ماری کوری چینی»، چین شیونگ وو، چه می‌گوییم. یا کارولین هاسلت، مهندس برق انگلیسی، یکی از اعضای مؤسس و دبیر اول انجمن مهندسی زنان؟» کیت موس همچنین بر «تغییر پایدار، برابری واقعی بین زنان و مردان، در بیان داستان همه کسانی است که سهمی داشته‌اند، نه فقط چند نفری که به عنوان چهره‌های برجسته انتخاب شده‌اند» تأکید دارد و معتقد است باید با یادآوردن از «ملکه‌های جنگجو و انقلابیون آرام» توصیف کنیم که چگونه زنان هم جهان را ساخته‌اند و برای بازگرداندن برخی از زنان گمشده تاریخ تلاش شود. او در مطلب گاردین نام تعدادی از آنها را می‌آورد که به برخی از آنان اشاره می‌شود. مثلا آیا می‌دانستید اولین نویسنده تاریخ، زن است؟ کاهن اعظم معبد اینانا، یکی از قدرتمندترین کاهنان بین‌النهرین که با عشق، جنگ، جنسیت و قدرت سیاسی مرتبط بود. در حفاری‌های سال‌های ۱۹۲۲ و ۱۹۳۴ یک صفحه حکاکی‌شده از جنس سنگ و همچنین کاشی‌های سفالی با اشعار منسوب به او پیدا شد. نوشته‌های او شامل مجموعه‌ای از ۴۲ سرود معبد، سه شعر بلند برای اینانا و سه شعر برای خدای ماه است. اگر زنان نتوانند بنویسند و از فرصتی برای گفتن داستان‌های خود با صدای خود محروم شوند، نیمی از داستان ما انسان‌ها از بین می‌رود.

• اگریا (اتریا) نویسنده فرانسوی که از اولین گردشگران مسیحی بود و شرح سفرش را در چهار قرن پس از میلاد نوشته بود و در قرن ۱۱ بازنویسی شد. او زنی بود که به تنهایی به قسطنطنیه، اورشلیم و بین‌النهرین سفر کرد و دوباره به خانه بازگشت.

• رابعه بلخی برای ما ایرانیان نامی آشناست. او که در قرن دهم میلادی زندگی می‌کرده است یک شاعر و شاهزاده مشهور در بلخ بود که آخرین اشعارش را برای دلداده‌اش با خون خودش بر دیوارهای مقبره‌اش نوشت. آرامگاه بلخی مکانی شناخته‌شده در بلخ است و شفابیمارستان‌ها و دانشگاه‌های زیادی به افتخار او نام‌گذاری شده است.

*خاتون نبیره چنگیز خان بود. در سال ۱۲۶۰، پدرش، کایدو خان، با عمویش، کوبلای خان درگیر شد. وقتی او به سن بلوغ رسید، مورداعتمادترین مشاور پدرش بود درحالی که او ۱۴ پسر داشت. او همچنین یک کشتی‌گیر معروف بود و اینجاست که مرز بین افسانه و واقعیت مبهم می‌شود. افسانه‌ها حکایت از آن دارند که او می‌گوید فقط با کسی ازدواج می‌کند که بتواند او را در مسابقات کشتی شکست دهد. اگر او برنده می‌شد، باید ۱۰۰ اسب به او می‌دادند به این ترتیب گله ۱۰ هزار اسبی خود را درست کرد.

او برای قرن‌ها فراموش شده بود، تا اینکه فرانسوا پتیس د لا کروا، شرق‌شناس و جهانگرد فرانسوی در اوایل قرن هجدهم، داستانی با الهام از داستان زندگی او نوشت. این داستان الهام‌بخش دیگران شد، به ویژه اپرای ۱۹۲۴ پوچینی.

• ایزابلا برد، یک طبیعت‌شناس، کاشف و نویسنده بود. او اولین زنی بود که به عضویت انجمن سلطنتی جغرافیای بریتانیا انتخاب شد. او از کوه‌های هاوایی بالا رفت، بیش از ۸۰۰ مایل از کوه‌های راکی را سوار بر اسب بالا رفت و به چین و ژاپن سفر کرد. او به تحصیل در رشته پزشکی پرداخت. در اواخر دهه ۵۰ زندگی خود، وارد هند شد. سپس از طریق ایران، اقلیم کردستان، ارمنستان و ترکیه به سفر و پژوهش‌هایش ادامه داد.

*جوزفین کاکرین: در اواخر دهه ۱۸۸۰ در شیکاگو، پس از یک میهمانی خانوادگی به سوله‌ای در باغ پشتی خود رفت و اولین ماشین ظرفشویی خودکار را طراحی کرد. حق اختراع کاکرین در ۲۸ دسامبر ۱۸۸۶ صادر شد. کاکرین تنها یکی از مخترعان زن مبتکر پیشرو زن بود. مری اندرسون آمریکایی توانست ثبت اختراع اولین برف‌پاک‌کن را در سال ۱۹۰۳ ثبت کند و ملیتا بنتز آلمانی نیز سیستم فیلتر قهوه کاغذی را در سال ۱۹۰۸ اختراع می‌کند.