به گزارش تسنیم، نیمه ماه مبارک رمضان برای هر شاعر انقلابی یادآور لحظات خوشی است که بسیاری آن را چشیده‌اند و بسیاری دیگر در آرزوی درک آن هستند. حضور رهبر معظم انقلاب میان شاعران و اهل قلم، مربوط و محدود به سال‌های اخیر نیست، ایشان به‌روایت خود شاعرانی چون اخوان ثالث و امیری فیروزکوهی، پای ثابت برخی از انجمن‌ها در مشهد و بعد در تهران بودند. دیدار شاعران با ایشان در دوره ریاست جمهوری و در زمان رهبری نیز ادامه داشت و مشغله‌ها مانع برگزاری این نوع جلسات نشده است. استمرار این نوع جلسات پیام‌های دیگری غیر از ادب‌دوستی رهبر معظم انقلاب دارد و آن اهتمام ویژه ایشان به شعر به‌عنوان یک میراث ملی و استفاده از تمامی ظرفیت‌های ادبی کشور در مقوله شعر انقلاب و متعهد است.
در دوره رهبری ایشان طبق سنتی چندساله شاعران در نیمه ماه مبارک گرد هم آمده و برخی از آنها تازه‌ترین سروده‌های خود را در محضر رهبر انقلاب قرائت کرده و در نهایت، سخنان رهبر معظم انقلاب درباره شعر و جریان‌های ادبی در کشور حسن ختام مجلس است. حال باید دید؛ این نوع جلسات از منظر اهالی شعر چه تأثیراتی در این زمینه داشته است؟ آیا نتایج این جلسات به شعرخوانی و معرفی شاعران ختم میشود یا می‌توان نتایج دیگری نیز از این جلسات دریافت کرد؟ و اگر پاسخ مثبت است، نهادهای متولی تاکنون چه اقداماتی برای عملیاتی کردن تأکیدات رهبر انقلاب در جامعه ادبی کشور کرده‌اند؟
نگاه تاریخ‌ساز به شعر
تنوع حضور شاعران از سنین مختلف و از شهرها و در سال‌های اخیر از کشورهای مختلف در جلسات نیمه رمضان چشم‌اندازی کلی از جریان شعر امروز و شعر انقلاب به دست می‌دهد که در آن می‌توان جریان‌های مختلف را دید و مورد بررسی قرار داد؛ از این رو بسیاری دیدار نیمه رمضان را به‌عنوان بزرگترین رخداد ادبی کشور در سال می‌دانند. نوع نگاه رهبر معظم انقلاب به شعر از جمله موضوعاتی است که شاعران را به شعر و توجه مسئولان به موضوعات ادبی دلگرم می‌کند؛ نگاهی که در کمتر مسئولی می‌توان یافت. در فضایی که بر اقبال و استقبال از هنرهای تصویری روز به روز بیشتر میشود، هنرهای مکتوب جای خود را کم‌کم از دست می‌دهند. در این میان، اقبال به هنرهایی مانند شعر در هیاهوی دیگر هنرها گم میشود. رهبر معظم انقلاب در چنین فضایی از شعر با عنوان «هنر ملی» و «ثروت ملی» یاد می‌کنند؛ نگاهی که تا پیش از این در مسئولان کشور حتی مسئولان فرهنگی نیز نظیرش را شاهد نبوده‌ایم.
مصطفی محدثی خراسانی، از شاعران کشور، با اشاره به همین نوع نگاه ایشان و تأثیری که بر انگیزه شاعران گذاشته داشته است، می‌گوید: معمولاً ایشان با تعابیر گوناگون هرساله تأکید می‌کنند که این حرکت نمادین، به این خاطر انجام میشود که اهمیت و نقش تاریخی شعر در شکل‌گیری تمدن و فرهنگ برای ذهن جامعه و متولیان امور فرهنگی کشور یادآوری شود. توجه و توجه دادن رهبری به مقوله شعر با این دقت و پشتکار مبتنی بر بینش تاریخی و وقوف معظم‌له بر اهمیت تاریخ‌ساز شعر است، تعابیری که تاکنون برای شعر از طرف ایشان به‌کار رفته در تاریخ نقد ادبی ما در شأن و جایگاه شعر بی‌مانند است، تعبیر هنر ملی و نیز تعبیر ثروت ملی که در دیدارهای سالیان گذشته در رابطه با شعر به‌کار بردند و تأکید داشتند که متولیان امور فرهنگی کشور و شاعران به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی و تلاش کنند که بر این ثروت روز به روز افزوده شود. تعبیر ثروت ملی برای شعر بیانگر نگاه همراه با تعظیم و تکریمی است که در افق دیدگاه رهبری نسبت به شعر وجود دارد، تعبیری که به هیچ وجه معادل آن تاکنون برای هیچ یک از سایر هنرها به کار نرفته است.
یک انتقاد جدی: چرا مسئولان برای حوزه «شعر» سیاست‌گذاری خاصی ندارند؟
با وجود اینکه نزدیک به ربع قرن از جلسات شعرخوانی در محضر ایشان می‌گذرد و رهبر انقلاب هرساله نکاتی را برای بالندگی شعر کشور تذکر می‌دهند، اما به‌گفته شاعران و کارشناسان ادبی کشور، نتیجه ملموسی بعد از این جلسات در جامعه ادبی کشور دیده نمی‌شود. این دسته از منتقدان معتقدند که تلاش‌ها برای جامه عمل پوشاندن به بیانات رهبر انقلاب بیشتر از سوی شاعران و با تلاش‌های جمعی از شاعران صورت می‌گیرد تا اینکه به‌صورت هدفمند از سوی مسئولان پیگیری شود؛ از این جهت بیشتر این تلاش‌ها به‌صورت ذوقی بوده و تنها در برهه‌ای مانند بارقه‌ای درخشیده و بعد از آن، اتفاق جریان‌سازی برای این موضوع در جامعه ادبی رخ نداده است. نوک پیکان منتقدان این موضوع به‌سمت نهادهای متولی و مسئولان است؛ مسئولانی که متولی امور فرهنگی کشور هستند، اما در خصوص شعر سیاست‌گذاری خاصی انجام نمی‌دهند. همین موضوع سبب شده تا در چند سال اخیر میان برخی از شاعران این مطالبه از مسئولان ایجاد شود که چرا دیدار نیمه رمضان به یک شب ختم میشود و ما پس از آن شاهد جریان‌سازی در حوزه ادبیات کشور نیستیم؟
حجت‌الاسلام والمسلمین جواد محمدزمانی که چند دوره مدیریت این جلسات را به‌عهده داشته است، در همین رابطه به تسنیم می‌گوید: به‌واقع وقتی تأمل می‌کنیم، می‌بینیم که درباره شعر سیاست‌گذاری‌‌های لازم انجام نمی‌شود. ادبیات احتیاج به مدیریت دارد؛ این در حالی است که هنوز انگیزه‌های لازم در مدیران ما وجود ندارد و یا اگر انگیزه هست، توان اجرایی بالا وجود ندارد. ما امروز یکی از مشکلاتمان در عرصه فرهنگ این است که مدیرانمان، مدیران کارآمدی نیستند که بتوانند فرهنگ را پیش ببرند، مثلاً در عرصه شعر احتیاج داریم که مسائل اخلاقی در شعر ظهور و بروز فراوان داشته باشد. ادبیات تعلیمی و اخلاقی در ادبیات گذشته به‌وفور وجود داشت و این موضوعات در آثار شاعرانی مانند مولانا، سنایی، سعدی و ... به‌فراوانی دیده می‌شد، این در حالی است که این رویکرد میان آثار شاعران امروز ضعیف دیده میشود.
محمدزمانی تصریح می‌کند: هنوز سیاست‌گذاری لازم برای این امر انجام نشده که شعرا تشویق شوند و برای آنها انگیزه‌ای ایجاد شود تا درباره مفاهیم اخلاقی که در قرآن و احادیث یاد شده، کار کنند. وقتی که این سیاست‌گذاری‌ها انجام نمی‌شود، شعر به‌صورت رها رشد می‌کند و این سبب میشود که گاه برخی از موضوعات شعری مانند شعر عاشقانه بر دیگر گونه‌های شعری به‌لحاظ کثرت تفوق یابد.
سیار: جلسات نیمه رمضان تأکید می‌کند که شاعر شنیدنی است
عمده فعالان ادبی در کشور معتقدند که با وجود بی‌برنامگی در حوزه ادبیات و شعر کشور، جلسات نیمه رمضان برکاتی برای حوزه شعر داشته است که از آن نباید غافل بود. محمدمهدی سیار، شاعر، حضور شاعران در محضر رهبر معظم انقلاب را به «شب قدر شاعران» توصیف می‌کند و درباره تأثیرات این جلسات بر جامعه ادبی کشور می‌گوید: شاعران همه‌ساله در ضیافت شعر، اندیشه، معنویت و صفا در حضور رهبر انقلاب و در جمع شعرا شبی به یاد ماندنی خواهند داشت، اما مهمترین اتفاقی که رخ می‌دهد، این است که شاعران در یک فرصت خوب و مفصل با تأمل و تأنی شاعرانه و عالمانه‌ای شعر خواهند شنید.
وی با بیان اینکه جلسات نیمه رمضان سبب شده تا جامعه توجه ویژه‌ای به «شعر» به‌عنوان میراث ملی داشته باشند، ادامه می‌دهد: این جلسه هم تذکر و تلنگری است برای همه ما شاعران و هم برای همه مردم که شاعر شنیدنی است و شعر را باید شنید و گوش کرد، باید با چشم خریدار متاع شعر را نگریست، البته کنار آن باید نگاه نقادانه و عالمانه نیز به شعر داشت، ضمن اینکه از شعر لذت می‌بریم، باید ذوق خود را به‌گونه‌ای پرورش دهیم که تفاوت شعر قوی و قوی‌تر را یاد گرفته و درک کنیم.
سیار تصریح می‌کند: این جلسه به‌نظر من مصداق کلمه و مفهوم اسلامی «برکت» است، اینکه یک چنین شخصیتی در سال ۳ تا ۴ ساعت را به جمع شعرا به این شکل اختصاص دهد و چندین ساعت را به شعرخوانی شاعران اختصاص دهد، آن‌قدر آثار و ثمرات برای شعر داشته که نمی‌توان تصور کرد. اگر این جلسه شعر نبود، به‌واقع وضعیت شعر ما در رسانه نزد مردم و خود شعرا چگونه بود؟ امیدوارم بتوانیم قدر بدانیم، چرا که این شب، شب قدر شاعران است.
از جمله تأثیرات جلسات سال‌های اخیر، حضور شاعرانی از دیگر کشورها در این جلسه است. شاعرانی از کشورهای فارسی‌زبان و دیگر که به‌زبان فارسی سروده‌های خود را قرائت می‌کنند. همین موضوع نشان می‌دهد که چراغ شعر فارسی هنوز در کشورهایی مانند هند که زبان فارسی در آن پیشینه‌ای دیرینه دارند، زنده و پرفروغ است، شاعرانی که امروز میراث‌دار زبان فارسی‌اند و تلاش دارند تا این میراث گرانبها را میان هیاهوهای منطقه‌ای و جهانی به دست نسل بعد برسانند، هرچند در دهه‌های گذشته از تعداد سخنوران به‌زبان فارسی در برخی از کشورها مانند هند، پاکستان و ... کاسته شده، اما تلاش برای جمع کردن این شاعران بی‌دل کنار یکدیگر و شنیدن از قند پارسی به‌لهجه‌های گوناگون حلاوتی وصف‌ناپذیر دارد.
بلرام شکلا، از پژوهشگران هندوستانی است که به‌زبان فارسی شعر می‌گوید. او سال ۹۳ در دیدار شاعران با رهبر معظم انقلاب حضور داشت و سروده‌ای را تقدیم به امام علی(ع) در این جمع خواند. شکلا درباره تجربه خود از این سفر خاطره‌انگیز و جلسه دیدار شاعران با رهبر انقلاب به تسنیم می‌گوید: من این روز را روز بسیار پرمناسبتی برای خود می‌دانم، برای اینکه به دیدار رهبر انقلاب اسلامی رفتم، رهبری که حتی پس از ۳۰ سال موفقیت انقلاب اسلامی راه ملت را نشان می‌دهد و من خیلی خوشحالم که به دیدار ایشان رفتم.
فیلمی که در ادامه منتشر شده، گفت‌وگویی است که او با خبرگزاری تسنیم انجام داده است و در اینجا از احساس خود صحبت می‌کند:
بازیابی ارتباط‌های گم‌شده جهان فارسی در یک جلسه شعر
محمد سرور رجایی، از شاعران افغانستانی، نیز معتقد است که جلسات نیمه رمضان، موجب بازسازی ارتباط‌های گم‌شده میان شاعران فارسی‌گو میشود. او در همین رابطه می‌گوید: بدون تردید حضور این همه شاعران پارسی‌گوی از کشورهای مختلف منطقه در جلسات شعرخوانی در محضر رهبر انقلاب اتفاق بسیار شگفت‌انگیزی است.کنار هم آمدن این جمعیت ادیب و شاعر، بدون تردید گره‌های کوری را که بر سر راه ما قرار می‌دهند، باز خواهد کرد؛ چرا که ما در این جلسات است که ارتباط‌های معنوی خود را بازیابی و ارتباط‌های زبانی خود را دوباره کشف می‌کنیم، حتی ارتباط‌های گم‌شده را بازسازی می‌کنیم. این اتفاقات خوشایندی است که در این سا‌ل‌ها به‌خوبی رخ می‌دهد و در اوج مهربانی شاعرانی کنار هم قرار می‌گیرند که در غیر از ماه مبارک رمضان و این دیدار رخ نخواهد داد. این جلسات یکی از اتفاقات مثبت در روند حفظ زبان فارسی، بازسازی واژه‌های گم‌شده زبان فارسی و هویت مشترک جهان فارسی ماست.
او ادامه می‌دهد: در دو سه سالی که توفیق داشتم کنار شاعران فارسی‌گوی جهان به خدمت ایشان برسم، نکته‌ها و رهنمودهای خردمندانه حضرت آقا که برای جهان پارسی نشان می‌دهند، بسیار هوشمندانه است. من به این فکر می‌کنم که چرا تا به حال کسی به این فکر نیفتاده که به این دیدار و تأثیرات آن بیندیشد و به گسترش مردمان فارسی فکر نکردند.
ابوطالب مظفری معتقد است جلسات این‌چنینی مایه حفظ هویت است
شب شاعران بی‌دل؛ جلسه‌ای برای اینکه ره گم نشود
امسال نیز مشابه سال‌های گذشته شاعران به دیدار رهبر معظم انقلاب رفتند. در دیدار امسال بنا به گفته علیرضا قزوه، مدیر دفتر آفرینش‌های ادبی حوزه هنری، بیش از ۱۲۰ شاعر حضور دارند و بیش از ۲۵ شاعر نیز سروده‌های خود را در حضور رهبر معظم انقلاب قرائت می‌کنند. جلسه امشب نیز فرصتی است مغتنم برای معرفی چهره‌ها و ظرفیت‌های جدید شعر کشور و گوش سپردن به بیانات رهبر معظم انقلاب درخصوص رسالت شعر در دوره حساس و مهم کنونی کشور و جهان. حال باید دید تا چه‌اندازه مسئولان کشور و مدیران نهادهای مرتبط در تلاش خواهند بود تا جامه عمل به این بیانات و تأکیدات پوشانده و به سیاست‌گذاری در حوزه شعر کشور بپردازند. به‌گفته شاعران، رهنمودهای رهبر انقلاب در دیدارهای اخیر، نقشه راه شعر کشور را ترسیم کرده است، اما باید دید تا چه‌اندازه همت میان مدیران برای تحقق و اجرایی کردن این نقشه وجود دارد.
- 16
- 6
