مردم چرا به سینما می‌روند؟

به گزارش ایسنا به نقل از روابط عمومی بنیاد سینمایی فارابی، کتاب «مردم چرا به سینما می روند؟!» (نگرشی متفاوت به سیاست گذاری سینما در ایران) نوشته دکتر داود ضامنی عصر سه‌شنبه ۲۱ آذرماه در سالن زنده یاد عباس کیارستمی بنیاد سینمایی فارابی رونمایی شد.

تابش: گفت‌وگوها منجر به ارتقای فرهنگی سینما شود

در این مراسم مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی گفت: توسعه گفتمان فرهنگی در سینمای ایران نیازمند گفت‌وگو، مباحثه و بررسی جلسات نقد و بررسی و طرح پرسش‌های نو و اساسی است. چه خوب که منتقدان، روزنامه‌نگاران، پژوهشگران و اهالی سینما با درک درست از زمانه در بستر شبکه‌های اجتماعی درباره مسائل سینما گفت‌وگو می‌کنند اما ضروری است که این پرسش‌ها و گفت‌وگوها رودررو و در فضای صمیمی درباره مسائل مهم سینمای امروز و آینده طراحی و برگزار شود.

او با بیان اینکه بنیاد سینمایی فارابی با همین رویکرد از ابتدای سال جاری جلساتی را از جمله دو جلسه با کارگردانان فیلم اولی و فیلم دومی و با حضور ریاست سازمان سینمایی تشکیل داده است، که در آن‌ها مباحثی حول مسائل سینمای ایران مطرح شد و سینماگران توانستند دغدغه‌ها و سؤالات خود را مطرح کنند، افزود: سلسله گفت‌وگوهای سینمایی حول محور "پژوهش‌ها و کتاب‌های سینمایی" در بنیاد سینمایی فارابی طراحی شده است از جمله معرفی کتاب «مردم چرا به سینما می‌روند؟» اثر دکتر  داوود ضامنی که ایشان این سوال مهم را در قالب یک پژوهش مطرح کرد و به دنبال پاسخ برای این پرسش اساسی که چرا اصولا در ایران مردم به سینما می‌روند و یا  «مردم چرا کمتر به سینما می‌روند؟»

وی شناخت فرصت‌ها و تهدیدها و ضعف‌ها و قوت‌ها در سینمای ایران را مستلزم برنامه‌ریزی برای آینده دانست و گفت: واقعیت این است وقتی با دست اندرکاران صنعت سینما در جهان و منتقدان خارجی روبرو می‌شویم درباره توفیقات و عظمت سینمای ایران صحبت‌های زیادی داریم و سینمای ایران نیز برای مردم جهان و مخاطبان خود حرف‌های بسیار دارد، اما این سینما در درون خود نیز نیازمند گفت‌وگوی بیشتری برای ارزیابی و بررسی مشکلات پیش روی خود است.

تابش در ادامه گفت: سینما یک هنر مرکب است و برای تولید یک اثر سینمایی علوم و هنرهای مختلف باید درک شود. در جشنواره امسال کودک و نوجوان اصفهان یک کارگروه تحت عنوان «علوم بین رشته‌ای» درباره سینمای کودک تشکیل شد که عمدتا دانشجویان درباه سینما و مسائل مرتبط با آن بحث و گفت‌وگو می‌کردند و این گفت‌وگوها نیازِ سینمای امروز است. باید در سینما مسائل مهم فرهنگی را در کنار مسائل اقتصادی و بین المللی و تکنولوژی‌های نوین همزمان دنبال کنیم پس ضروری است که بین دست اندرکاران سینما در بخش خصوصی، دولت، نهادهای هنری و علمی این گفت‌وگوها به طور مرتب سازماندهی و برگزار شود.

محصول سینما باید نو و متفاوت باشد تا مردم را به سینما بکشاند

در ادامه عزیزالله تاجیک اسماعیلی، داور جشنواره رشد و قائم مقام انجمن روانشناسی اجتماعی ضمن تشریح تقابل و رابطه علم و هنر و اثر متقابل این دو پدیده بر طرز تفکر انسان گفت: من به عنوان یک کاربر سینما یک نگاه تجربی و علمی از حوزه روانشناسی اجتماعی به سینما داشتم. علم و هنر از دو نقطه حرکت می کنند اما در یک نقطه مشترک به هم می‌رسند، روی اشتراکات و ابتکارات و نوآوری‌ها تکیه می‌کند. علم به هنر ویژگی خاصی می‌بخشد تا مخاطب فکرش را طیران و سیلان دهد.

او درباره آنچه که باعث تشویق و ترغیب افراد به فیلم دیدن و سینما رفتن می‌کند، بیان کرد: محصول سینما باید نو و متفاوت باشد تا مردم را به سینما بکشاند و کار هنرمند هم این است تا موضوعات تکراری را با بیانی نو ارائه کند. نوآوری ویژگی اساسی تمامی هنرهاست. سینما از نظر شناختی با فعال کردن حس کنجکاوی انسان او را به درک مفاهیم عمیق‌تر زندگی وادار می‌کند.

وی افزود: اگر محصول هنری مثل فیلم تولید شود، آزادی عملی برای ادراک مخاطب ایجاد می‌شود که بر ذهن مخاطب تاثیر گذار خواهد بود. این دو خصوصیت  آزادی عمل و کنجکاوی هستند.

تاجیک اسماعیلی گفت: دو خصوصیت روان شناختی به هم پیوند می‌خورد؛ یکی هویت و شناخت و دیگری صفت ذاتی انسان با عنوان خودمختاری و آزادی عمل؛ اینکه انسان احساس کند رهاتر از محیط پیرامون عمل کند و آنطور که می‌خواهد فکر و عمل کند. همین ویژگی یکی دیگر از مسائل روان شناختی انسان را فعال می‌کند که در یکی دو دهه اخیر در مباحث علمی به آن خیلی توجه می شود و آن پیوند عاطفه و شناخت است.

داور جشنواره رشد با بیان اینکه پیوند بین عاطفه و شناخت در انسان با هنر محقق می‌شود گفت: فیلم و سینما را باید در رویکردهای هنری و گفتمان‌های اجتماعی دید، چون جامعه با تکیه بر این دو گفتمان می توانند خلاقیت و نوآوری کنند، افکار خود را بسط دهند و برداشت‌های جدیدی به دست آوردند و در معرض گفت‌وگوی فکری در موقعیت‌های دیگر  قرار دهند. این راهی است برای دستیابی به اشتراکات فکری و ارتباطات روانی در انسانها که دور از ذهن نیست و مولفه‌های بسیاری برای رونق سینما داریم.

 ریشه‌های سینما در اتمسفر ادبی شکل می گیرد

امیرحسین علم الهدی مدیراجرایی و دبیرشورای سیاستگذاری سینمای «هنر و تجربه» نیز در سخنانی درخواست برگزاری نشست‌های تخصصی در بخش «هنر و تجربه» توسط بنیاد سینمایی فارابی را مطرح کرد و در ادامه گفت: اعتقاد دارم مردمانی که می‌خواهند موفق شوند، چاره‌ای جز متعهد بودن به علم ریاضی ندارند، در غیر این صورت بخشی از کار به نحو احسن پیش نخواهد رفت.

او ضمن تشریح آمار و اطلاعات سینمای جهان در چند سال گذشته افزود: در سال ۲۰۱۶ بالغ بر هفت میلیارد و پانصد میلیون بلیط فروخته شد، که حدود شش میلیارد و چهارصد میلیون بلیط آن مربوط به ۱۰ کشور صاحب سینمای جهان  است و در این میان هند با دو میلیارد و پانصد میلیون، آمریکا با یک میلیارد و چهارصد میلیون و کشور چین به ترتیب بیشترین سهم را در فروش بلیط داشته‌اند. سال ۹۵ که بهترین سال سینمایی کشورمان بود حدود ۲۶ میلیون بلیط فروخته شد و امسال با توجه به جمع بندی صورت گرفته متاسفانه فروش بلیط حداکثر ۱۹ میلیون خواهد بود که ممکن است سرمایه‌گذاری‌هایی انجام شده در سینما را با چالش مواجه کند.

وی با اشاره به اینکه کشور ما در سال ۲۰۱۶ در میان ۸۰ کشور صاحب سالن سینما در رتبه ۵۰ قرار گرفت، ادامه داد:  سینمای ایران در سال ۹۲ به میزان ۷ میلیون (که پایین‌ترین میزان فروش بلیط بود)، سال ۹۳ به میزان ۱۲ میلیون و در سال ۹۴ به میزان  ۱۴ میلیون بلیط فروخته شد.

علم الهدی با اشاره به اینکه در دنیا بیش از ۶۰ هزار سالن سینما وجود دارد گفت: چین با ۴۳ هزار سالن سینما و آمریکا با ۴۰ هزار سالن بیشترین سالن سینما را در اختیار دارند و کشورمان نیز دارای ۴۲۰ سالن سینما است، اظهار داشت: در آمارهای بین المللی، سرانه سینما به ازای هر ۱۰ هزار نفر یک سالن سینما تعریف می‌شود که همچنان ایسلند با جمعیتی بالغ بر ۴۵۰ هزار نفر و ۴۵۰ سالن سینما توانسته به این شاخص دست پیدا کند. ایران با حدود سرانه ۲۰۰ هزار صندلی برای هر ۱۰ هزار نفر در میان ۸۰ کشور صاحب سینما در رتبه ۶۵ قرار دارد.

مدیر اجرایی و دبیرشورای سیاستگذاری سینمای «هنر و تجربه» ضمن اشاره به اینکه ایران در حوزه تولید فیلم وضعیت مناسبی دارد بیان کرد: در ایران سالانه حدود ۱۲۰ تولید فیلم می‌شود که در این بخش جزو ۳۰ کشور جهان محسوب می‌شویم، هند با ۲۰۰۰ فیلم، آمریکا و چین به ترتیب بالاترین جایگاه را در تولید فیلم دارند. همچنین طبق آخرین سرشماری سازمان آمار و اطلاعات کشورحدود هشتاد میلیون نفر در ایران زندگی می‌کنند که از این میان حدود ۲۴ میلیون نفر روستا نشین و حدود ۵۶ میلیون نفر شهر نشین هستند و از ۱۱۸۰ شهری که در ایران است حدود ۷۸ شهر صاحب سالن سینما هستند.

وی افزود: اگر از منظر شهرنشینی به این موضوع نگاه کنیم متوجه می‌شویم حدود ۳۰ میلیون نفر شهر نشین – در کلان شهرها - به سینما دسترسی دارند. از این تعداد به جز شهر تهران که طی چند سال گذشته سالن‌های قابل توجه و پیشرفته‌ای در آن ساخته شده  ۷۰ درصد افراد در سالن‌هایی که طی دهه‌های گذشته ساخته شده‌اند و مربوط به نسل اول سینما می‌شوند، فیلم می بینند.

علم الهدی اظهار امیدواری کرد: در سال آینده بتوان با تمهیداتی که دولت و فعالان سینمایی می‌اندیشند به یک آمار قابل توجهی دست پیدا کرد چرا که در حوزه سینما باید روبه گسترش حرکت کنیم. برگشت به دو دهه گذشته نوید خوبی برای سرمایه‌گذارها و فیلمسازها نیست.

او با اشاره به اینکه همه مشکلات سینما را در داخل سینما نمی‌توان برطرف کرد، گفت: ریشه‌های سینما در اتمسفر ادبی شکل می‌گیرد، فیلم خوب بستگی به ادبیات خوب، کرسی‌های آزاد اندیشی و فلسفه دارد.

وی اظهار داشت: همچنان اعتقاد دارم اگر می‌خواهیم به توسعه سینما دست پیدا کنیم باید اجازه دهیم فیلم‌های خارجی با رعایت شئونات اسلامی در سینماهای کشور به نمایش دربیاید تا بتوانیم کمبود سالن‌های سینمایی را از این امکان برطرف کنیم. می‌توانیم حدود ۱۵۰ فیلم خارجی را در سال نمایش بدهیم. همچنین برای اینکه بخش خصوصی بتواند در سینما حضور مستمر داشته باشد، باید به مکانیزم‌هایی که کشورهای توسعه یافته دست پیدا کرده اند دسترسی داشته باشیم و به واسطه توسعه متوازن همه مراحل را به نحو احسن پیش ببریم.

وی در پایان ضمن انتقاد به کسانی که نمایش فیلم‌های خارجی را مناسب نمی‌دانند گفت: طرفداران فیلم‌های خارجی عمدتا صاحب ماشین ایرانی هستند و مخالفان فیلم‌های خارجی ماشین‌های خارجی دارند که این تضاد سینمای ایران است.

 قبل از اندیشیدن به سینما باید به تفکر مدرن فکر کرد

محمدعلی نجفی، تهیه‌کننده، کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس درباره ذات هنری سینما و ارتباط بین هنر هفتم و فلسفه مطالبی ایراد کرد و گفت: سینما هنری متکثر است که ریشه در مدرنیته دارد. درست است که هر فرد در سالن سینما در یک نشست جمعی فیلم را تماشا می‌کند اما از لحظه‌ای که چراغ‌های سالن سینما خاموش می‌شود تماشاگر محکوم به تماشای نگرش کارگردان فیلم درباره زندگی است و در یک جمع به یک نگرش شخصی می‌رسد.

بحث فیلم دیدن و تماشای فیلم در سینما دو چیز کاملا جدا از هم هستند. اگر مخاطب در سالن سینما فیلم ببیند در این اتمسفر جمعی دچار ذهنیتی خاص می‌شود. نفس سینما با مخاطبان کاری را می‌کند که فلسفه با خواننده انجام می‌دهد. قبل از اندیشیدن به سینما باید به تفکر مدرن فکر کرد. مسئولان باید بدانند که اگر قرار است ما به سینما فکر کنیم پیش از آن باید به مدیریت آن فکر کنیم.

رفتن به سینما با وجود سهل‌تر شدن تماشای فیلم در منزل برایم سوال شد

داوود ضامنی نویسنده کتاب «مردم چرا به سینما می روند؟» نیز در این مراسم اظهار داشت: خوشحالم از این که این آیین رونمایی بهانه‌ای شد تا چند گفت‌وگوی مهم در سینما شکل بگیرد. من نمی‌توانم خود را مولف این کتاب بدانم؛ چرا که مولف این کتاب کسانی هستند که گفت‌وگوها با آنها در کتاب شکل گرفت.

او افزود: نتیجه بررسی‌های من نشان می‌داد که تحقیقات کشوری به بررسی دلایل سینما نرفتن مردم معطوف می‌شد و همیشه سخن‌ها در این خصوص بود، اما برای من این سوال شکل می‌گرفت که با ارتقای سطح تکنولوژی و اینکه تماشا فیلم در منزل خیلی سهل‌تر از دیدن فیلم در سینما است، چگونه باز هم افرادی هستند که در سینما فیلم می‌بینند و این گونه بود که این موضوع برایم جالب شد. ابتدا به نظرم رسید که در گام اول با برخی از متخصصان این حوزه به گفت‌وگو بنشینم تا دیدگاه کارشناسان مورد بررسی قرار بگیرد. من در حدود یک سال توانستم ۲۳ گفت‌وگو را شکل بدهم و به این موضوع از منظرهای مختلف پرداخته شد.

وی تاکید کرد: پرسشنامه‌ای هم استخراج شد که حدود ۱۰۴۴ نفر از کسانی که به سینما می‌روند به آن پاسخ دادند. در ادامه فکر ساخت مدلی شکل گرفت که در آن همه مولفه‌هایی که به چرایی سینما رفتن مردم می‌پردازد شکل بگیرد. کتابی که امشب رونمایی می‌شود در واقع ۸ گفت‌وگو از آن ۲۳ گفت‌وگو را در خود جای داده است.

وی یادآور شد: این کتاب سه بار ویرایش شد و توسط انتشارات سوره مهر به چاپ رسید. جلد دوم این کتاب به دیدگاه شهروندان معطوف می‌شود که سعی کردم با رویکرد پدیدار شناسی آن چه که در سینما برای آنها رخ می‌دهد را کشف کنم. در پایان از همه کسانی که در شکل‌گیری این کتاب به من کمک می کردند تشکر و این کتاب را به مادرم تقدیم می‌کنم.

در این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمود دعایی، دکتر عزیزالله تاجیک اسماعیلی، محمدعلی نجفی، امیرحسین علم‌الهدی مدیر گروه سینمای هنر و تجربه، علیرضا تابش مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی و نویسنده اثر حضور داشتند.