اواسط شهریور ماه سال‌جاری با توجه به نوسان قیمت ارز و به‌دنبال آن افزایش بهای کاغذ اهالی نشر شاهد شکل‌گیری کارگروهی با عنوان ساماندهی کاغذ به همت وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی، صمت(وزارت صنعت، معدن وتجارت) و با همکاری برخی سازمان‌های قضایی و همچنین نظارتی بودند، کارگروهی که طی ماه‌های اخیر تلاش کرده کاغذ مورد نیاز ناشران را با ارز ۴هزار و ۲۰۰ تومانی به دست آنان برساند.
حالا در شرایطی که ناشران باید در فرصت باقی مانده از سال، عزم شان را برای انتشار کتاب هایشان جزم کنند، دبیر این کارگروه در گفت‌و‌گو با «ایران» اطمینان خاطر داده که با همکاری نهادها و تشکل‌های دست اندرکار، کاغذ مورد نیاز در اختیار ناشران قرار می‌گیرد تا اختلالی در برپایی دور جدید نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران ایجاد نشود.
اگر پیگیر خبرهای حوزه نشر طی یک دهه اخیر باشید از افزایش قیمتی که اواسط دهه هشتاد متوجه کاغذ شد و در عرض کمتر از چند ماه قیمت هر بند کاغذ را از حدود ۲۵ هزار تومان به نزدیک ۱۰۰ هزارتومان افزایش داد خبر دارید. افزایش قیمتی که به لطف نوسان قیمت ارز بود که البته در نهایت به حدود هشتاد و خورده‌ای هزار تومان کاهش یافت و در محدوده مشخصی ثابت ماند. این روند ادامه یافت تا ماه پایان سال ۹۶ که باز هم اهالی نشر شاهد افزایش قیمت کاغذ شدند؛ آن هم در شرایطی که زمان چندانی به برپایی نمایشگاه کتاب، به‌عنوان مهمترین ویترین نمایش و عرضه کتاب باقی نمانده بود و ناشران باید در زمان باقی مانده از سال خود را برای شرکت در این رویداد بین‌المللی حوزه کتاب آماده می‌کردند.
این بار مسأله نشر تنها به بازار سیاه کاغذ و افزایش قیمت ناگهانی آن ختم نشد بلکه ناشران و اهالی کتاب از دسترسی به کاغذ حتی با قیمت‌های آنچنانی هم نگران بودند. برهمین اساس هم کارگروه کاغذ با همکاری برخی تشکل‌ها و نهادهای اثرگذار در آن تشکیل شد که شهریورماه سال‌جاری شکلی جدی‌تر پیدا کرد و بخش عمده‌ای از هدف تشکیل آن برای نظارت بر واردات کاغذ و جلوگیری از ایجاد بازارسیاه کاغذ آن هم با ارز دولتی بود چراکه از سه ماهه نخست سال‌جاری شاهد بروز تخلفات متعددی از سوی واردکنندگان کاغذ بودیم.
همان طور که اشاره شد، ماه‌های پایانی سال، زمانی است که ناشران دست به انتشار عنوان کتاب‌هایی می‌زنندکه قصد عرضه آنها در نمایشگاه کتاب تهران را دارند، همایون امیرزاده، دبیرکارگروه ساماندهی کاغذ درباره تمهیداتی که دولت برای عرضه کاغذ مورد نیاز ناشران در این برهه زمانی اندیشیده به «ایران» گفت:«به اهالی نشر اطمینان خاطر می‌دهیم که در تهیه کاغذ مورد نیاز خود بر اساس ارز دولتی با مشکلی روبه‌رو نشوند، از همین رو طی یک هفته اخیر شاهد ورود محموله جدیدی از کاغذ بوده‌ایم که بسرعت از گمرک ترخیص شده و هم‌اکنون کار قیمت‌گذاری آن از سوی کارشناسان در حال انجام است.»
به‌گفته امیرزاده کاغذهای وارداتی جدید با همان ارز ۴هزار و ۲۰۰ تومانی وارد شده اند؛ وی ادامه داد:«ثبت درخواست ناشران برای دریافت کاغذ از طریق سامانه‌ای انجام می‌شود که به‌همین منظور راه‌اندازی شده است. با توجه به افزایش مصرف کاغذ در ماه‌های پایانی سال با هماهنگی وزارت‌های فرهنگ و ارشاد اسلامی، صمت و بانک مرکزی به‌دنبال سرعت بخشیدن به فرآیند واردات کاغذ و ترخیص سریع‌تر از گمرک هستیم، البته این تمهیدات تنها خاص ناشران نیست و ما به اهالی مطبوعات هم اطمینان می‌دهیم که مشکلی در دریافت کاغذ نخواهند داشت.»
امیرزاده تأکید کرد نهادها و تشکل‌های عضواین کارگروه در تلاش هستند تا از مصوبات خود به بهترین شکل صیانت کنند که در این بین همکاری نهادهای قضایی و بازدارنده هم نقشی مهم ایفا می‌کنند.
با وجود تلاش مسئولان امر همچنان نگرانی‌هایی از نحوه تهیه کاغذ میان اهالی نشر وجود دارد، رضا حاجی آبادی مدیر مسئول انتشارات «هزاره ققنوس» ضمن آنکه منکر همراهی این کارگروه برای دراختیار قرار دادن کاغذ نیست اما تأکید دارد که شرایط فعلی مستلزم همراهی مسئولان برای بهبود بازار کاغذ است، او نیز به «ایران» گفت: «به واسطه فعالیت های این کارگروه سامانه‌ای راه‌اندازی شده که از آن طریق قادر به ثبت درخواست کاغذ خود بر اساس مجوز دریافتی کتاب هایمان باشیم. متأسفانه قیمت کاغذ در بازار آزاد بیشتر از توان ناشران است، کاغذ ۷۰ گرم اندونزی ۶۰ در ۹۰آن اوایل سال‌بندی ۸۰ هزار تومان بوده هم‌اکنون میانگین ۲۴۰ تا ۲۷۰ هزار تومان عرضه می‌شود، قیمت کاغذ دولتی هم در مقایسه با ابتدای سال ۴۰-۳۰ هزار تومان افزایش داشته و به‌بندی حدود ۱۲۰ تا ۱۳۰ هزار تومان برای همین نوع کاغذ افزایش یافته است.»
به‌گفته حاجی آبادی شرایط نشر به گونه‌ای شده که هزینه‌های تمام شده انتشار کتاب ناشران را به سمت انتشار دیجیتالی کتاب کشانده، هرچند که در همین شیوه هم اگر نشر هر کتاب بدون احتساب هزینه‌های صحافی و جلد آن برابر صفحه‌ای ۱۲ تومان بوده الان به ۳۵ تومان افزایش پیدا کرده و تیتراژ کتاب‌ها هم در این شیوه از یک هزار نسخه به ۱۱۰ تا ۲۲۰ نسخه کاهش یافته است. او ادامه داد: «از طریق کارگروه کاغذ دو ماه حدود ۲۰۰ بند کاغذ دریافت کردم اما متأسفانه این میزان تنها برای ۱۰ کتاب ۱۰۰ صفحه‌ای کافی است و برای ناشران پرکار به جایی نمی‌رسد.
طی ماه‌های اخیر هرازچندی شاهد وقوع تخلفاتی در بحث فروش کاغذ بوده‌ایم، من کاری به متخلفان بزرگ یا به عبارتی سلطان‌ها ندارم، در مقام دفاع از متخلفان خرده پا هم نمی‌خواهم بربیایم، اما حرفم این است که باید توجه کرد شرایط نشر به گونه‌ای شده که برخی به ناچار به این سمت کشیده می‌شوند، شرایط نگهداری و فعالیت یک مؤسسه نشر آنقدر سرسام آور شده که واقعاً ادامه کار آن برای اغلب ناشران صرف نمی‌کند.مهمترین مشکل فعلی نشر در بحث کاغذ نحوه مدیریت بحران است که امیدوارم شاهد اتفاقات خوبی در این زمینه باشیم.»
حمیدرضاشعبانی، رئیس هیأت مدیره مؤسسه «نشر و کتابفروشی دف» هم از جمله ناشرانی است که تأکید دارد با وجود شرایطی که از نظر قیمت بر بازار آزاد کاغذ حاکم است تنها از طریق کارگروه مذکور قادر به تهیه کاغذ مصرفی خود هستند؛ او نیز به «ایران» گفت: «حدود پنج مجوز نشر کتاب گرفته‌ایم که برای نشر آنها موفق به تهیه کاغذ با ارز دولتی شده‌ایم. با توجه به افزایش کاغذ مصرفی ناشران در ماه‌های پایان سال و از سویی محدودیت‌ها در عرصه کاغذ، مسئولان این کارگروه میانگین کاغذ مصرفی ناشران بر اساس فعالیت دو سال آخر آنها را محاسبه می‌کنند و بر همان اساس کاغذ در اختیار متقاضیان می‌گذارند.»
او ادامه داد: «به گمانم نارضایتی برخی همکاران از آنجاست که میزان بیشتری از میانگین مذکور درخواست داده‌اند و موفق به دریافت کاغذ کمتری شده‌اند. ما هم ۲۵۰ بند کاغذ درخواست کرده بودیم که در نهایت ۱۵۰ بند دراختیارمان گذاشتند، البته از آنجایی که سابقه حضور در مدیریت شرایطی از این دست را داشته‌ام می‌دانم که دست اندرکاران و همکاران این کارگروه هم چاره‌ای ندارند و شرایط این گونه ایجاب می‌کند.»
او قیمت کاغذ در بازار آزاد را دوبرابر کاغذ خریداری شده با ارز دولتی می‌داند، با این حال تأکید دارد که مسئولان باید چاره‌ای بیندیشند که این نحوه اختصاص کاغذ و ارائه یارانه برای واردات و خرید آن موقت بوده و بازار کاغذ دوباره به ثباتی نسبی دست پیدا کند.چرا که در غیراین صورت ناشران از امکان برنامه‌ریزی برای فعالیت‌های پیش روی خود محروم شده و صدمه‌ای جدی متوجه بدنه نشرمان خواهد بود، او تأکید دارد ادامه روند فعالیت بازار کاغذ بر مبنای ارز دولتی مفسده برانگیز است و منجر به بروز حاشیه‌هایی می‌شود که طی ماه‌های اخیر خبرهای آنها منتشر شده است.
مریم شهبازی
- 17
- 2
