صنایع دستی ایلام چیست؟

تولیدات صنایع دستی در بین روستاییان، عشایر و اهالی استان ایلام رایج می باشد

صنایع دستی ایلام

 ایلام در ناحیه ی کوهستانی و نیمه گرم آن قرار گرفته است و از گذشته تاکنون، منشأ اصلی تولید و عرضه ی صنایع دستی مانند زیراندازهای سنتی بوده است. در حدود ۳۰۰ سال قبل از میلاد مسیح، این سرزمین باستانی بوجود آمده و به حیات اجتماعی اش تا ۶۴۰ سال قبل از میلاد ادامه داده است.

صنایع دستی به خاطر زندگی سنتی در ایلام، رونق یافته است و بافته های مورد توجه در این استان از زمان گذشته نظیر قالی، جاجیم، گلیم ساده و.. .  بوده است که فراوانی مواد اولیه این صنعت به خصوص پشم، از دلایل این توجه به شمار می رود.

در بین روستاییان، عشایر و اهالی استان ایلام، تولیدات صنایع دستی مرسوم شده است و از قدیمی ترین فعالیت های اقتصادی مردمان این منطقه محسوب میشد؛ زنان بعنوان بیشترین تولیدکنندگان صنایع دستی به فعالیت در زمینه های مختلفی همچون فرش، جاجیم، نمد، گلیم، نقاشی روی شیشه و سفال، لباسهای محلی، سوزن دوزی، حصیربافی و معرق کاری می پردازند که گلیم از میان آن ها محبوبیت بیشتری دارد.

>> احرامی بافی:

وسایل موردنیاز برای احرامی بافی شامل ماسوره، ماکو و دار است. خامه پشمی رنگ رزی شده نیز بعنوان مواد اولیه استفاده شده در این هنر محسوب میشود. روند انجام احرامی بافی در سه مرحله صورت می گیرید که شامل ایجاد دهانه کار، مرحله پود گذاری و مرحله دفتین زدن می باشد. یکی از کاربردهای این دست بافته برای سجاده است.

احرامی بافی از صنایع دستی ایلام میباشد که به وسایلی همچون ماسوره، ماکو و دار نیاز است

>> جاجیم بافی:

  به صنایع دستی که از پشم تابیده و رنگی بافته میشود جاجیم بافی میگویند که دو رو و نسبتاً ضخیم است و تولید آن اغلب در مناطق غرب و شمال غربی ایران مانند ایلام صورت میگیرد. از کاربردهای جاجیم می توان به استفاده در زیر انداز، رختخواب پیچ و روکرسی اشاره کرد . با استفاده از تار و پود یک سانی، نقش و رنگ های روی جاجیم حاصل میشود و میتوان از هر دو طرف آن به دلیل پرز نداشتن جاجیم استفاده کرد.

از طرح های مورد استفاده در تولید جاجیم می توان پلکانی، راه راه،   کنگره ای و چهارخانه را نام برد.

>> چیغ( چیت) بافی: 

یکی از متعلقات سیاه چادر، چیغ میباشد كه اطراف آنرا همانند حصاری در بر می گیرد. چیغ را با استفاده از مواردی می بافند که شامل الیاف گیاهی( نی) و موی بز و نخ پشمی رنگی می باشد. چیغ، نقوش هندسی دارد و امروزه در خانه های آپارتمانی از تكنیك بافت چیغ بعنوان پارتیشن استفاده می کنند. بهترین نوع این دستبافته در ایوان به صورت الوان می باشد.

چيغ از جمله متعلقات سياه چادر است كه از صنایع دستی ایلام محسوب میشود

>> بافت سیاه چادر:

زنان عشایر، بافت سیاه چادر که با نام دوار در اصطلاح محلی معروف است را در استان و با استفاده از موی بز می بافند. ‏ سیاه چادر، ویژگی هایی نظیر خواص فیزیولوژی موی بز دارد که در گرما بر خلاف بقیه مواد، منقبض و در سرما منبسط می شود و باعث میشود تا منافذ سیاه چادر در تابستان، باز شود و هوای داخل سیاه چادر خنک شود. همچنین منافذ آن در فصل زمستان، بسته میشود تا مانع از ورود سرما و باران گردد.

>> قالی بافی:

عمدتاً از ابریشم در اینگونه زیر اندازها استفاده میشد كه اغلب، بافت فرش به صورت تمام ابریشم و در برخی مواقع از كرك وابریشم با یکدیگر می باشد. وسایل موردنیاز برای بافت، نظیر دارهای فلزی عمودی و سایر ابزار نظیر دفه( دفتین)، قیچی، قلاب وچاقو است. امروزه فرشهای  گل ابریشم بارج شماره بالای ۴۰ وگلیم نقش برجسته( به عنوان اصیل ترین صنعت دستی استان) به عنوان بخش عمده ای از زیر اندازهای سنتی محسوب میشود كه در بازارهای جهان نیز اقبال خوبی دارند.

یکی از صنایع دستی ایلام، قالی بافی میباشد

>> گلیم نقش برجسته:

اصالت و تولید گلیم نقش برجسته از مهمترین و شاخص‏ترین صنعت دستی استان ایلام به شمار میرود که زمینه آن گلیم ساده و نقوش آن گره کامل قالی است و طبیعتاً بعد از این که نقوشش بافته شود؛ نسبت به زمینه برجسته تر می باشد. بافت این گونه گلیم در سایر مناطق ایران از جمله اراک، کرمانشاه و... انجام می شود ولی در استان ایلام، اصالت خاصی دارد و بافت آن در روستای زنجیره از توابع شهرستان شیروان چرداول استان ایلام برای نخستین بار شروع شده است.

>> نمد مالی:

برای تولید نمد مالی در ابتدا به پشم نیاز دارید که در ایلام وجود دارد؛ از این رو دست بافته های نمدی یکی از صنایع دستی پر فروش این منطقه محسوب میشود. تهیه ی نمد مالی به اینصورتست که ابتدا الیاف را حلاجی و لوله می کنند و سپس آن ها را می کوبند. این الیاف در هم تنیده شده باعث به وجود آمدن محصولاتی نظیر زیرانداز، کلاه نمودی و… میشود.

>> قلمزنی روی مس:

قلمزنی در اثر ضربات چكش بر قلم های مختلف به وجود می آید. پس از تهیه زیر ساخت در این هنر كه جنس آن اغلب از فلز مس است، طرح را روی بدنه كار می كشند و لذا نقش بستن آن طرح بر بدنه از طریق ضربات چكشی است كه بر روی قلم فرود می آید.

در اثرضربات چكش بر قلم های مختلف قلمزنی بوجود می آید كه از صنایع دستی ایلام میباشد

>> سفال گری:

یکی از هنرهای دارای پیشینه تاریخی، سفالگری نام دارد كه هنرمندان، انواع فرمهای سفالی را با استفاده از مواد اولیه فراوان و ارزان قیمت گل رس، به روشهای دستی و چرخ سفالگری تولید می كردند. از سال ۱۳۸۰ این هنر ارزشمند در منطقه ایلام با حمایت و نظارت مدیریت صنایع دستی رواج یافت و باعث جذب علاقه مندان بسیاری در سایر مناطق استان نظیر دره شهر و سرابله شد.

>> عبا بافی:

صنعت عبابافی، از صنایع مهم ایران به شمار می رود که از قدمت طولانی برخوردارست و در زمان گذشته به عنوان نوعی لباس، مورد استفاده قرار می گرفت و اکنون در این زمینه، تعداد کمی بافنده کار میکنند. این هنر ارزشمند به دلیل بی توجهی مردمان به آن در طول زمان، فراموش شده است.

در گذشته از صنعت عبابافی به عنوان یکی از مشاغل اکثر اهالی ایلام یاد میشد اما امروزه بخاطر عدم محبوبیت عبابافی، کارگاه های تولید آن بسته شده است. مهم ترین ماده ی اولیه ای که برای تولید عبا به آن نیاز دارید؛ پشم شتر است که امروزه بسیار کمیاب شده و به همین خاطر برای تولید آن در استان ایلام از کرک استفاده می شود.

یکی از صنایع دستی ایلام که قدمتی طولانی دارد، صنعت عبابافی می‌باشد

گردآوری: بخش فرهنگ و اندیشه سرپوش