با ۸ مورد از صنایع دستی قم، آشنا شوید

صنایع دستی استان قم مانند سایر مناطق کشور از پیشینه و قدمت دیرینه ای برخوردار هستند

صنایع دستی قم

قدمت صنایع دستی قم مانند سایر مناطق کشور، دیرینه است. استان قم به منظور رونق فعالیت کشاورزی و دامداری، امکانات کمتری داشته است؛ به این دلیل که موقعیت جغرافیایی کویری دارد. بنابراین روستاییان این استان به تولید صنایع دستی برای امرار معاش خود میپردازند. هم اکنون حوزه صنایع دستی از مهم ترین بخش های مولد اقتصادی در سطح استان به شمار می رود.

همچنین مسافران داخلی و خارجی زیادی در طول سال به شهر قم سفر می کنند. از جاذبه های گردشگری شهر مذهبی قم می توان به صنایع دستی اشاره کرد که بازار پررونقی دارد. برخی از صنایع دستی های مهم استان قم، شامل قالی دستبافت، خراطی چوب، منبت کاری، معرق کاری، کاشی و سفال، سنگتراشی ، خرمهره سازی، تراش سنگ های قیمتی و انگشتر سازی می باشد.

>> خرمهره از معروفترین صنایع دستی قم:

خرمهره از معروف ترین صنایع دستی قم به شمار میرود که حدود پنج هزار سال، قدمت دارد و درواقع مربوط به دوره هخامنشیان و اشکانیان و همزمان با ساخت کوره های ذوب مس می باشد. منبع تولید خرمهره از نظر باستان شناسان، ایران است. شاهزاده های ایرانی، این صنایع دستی با ارزش را به مصر فرستادند.

به سنگ آبی رنگ یا فیروزه ای، خرمهره می گویند که چشم زخم را رفع می کند و انرژی های منفی را رفع میکند. همین طور از نظر روانشناسی، رنگ آبی ملایم، خیلی ارامش بخش است. این رنگ در برخی مواقع برای زیبایی و استفاده در صنایع دستی از جمله منسوجات بکار می رود.

یکی از صنایع دستی قم خرمهره است که سابقه ساخت آن به پنج هزار سال قبل برمیگردد

گل مخصوص آماده شده را به منظور تولید خرمهره به شکل های گوناگونی در می آورند و این ماده را میپزند. جنس این گل ویژه از سیلیس( سنگ چخماق، ریگ سفید) میباشد که امروزه برای چسبندگی به آن از سریش استفاده می کنند ولی در گذشته از کتیرا استفاده می کردند. مدت زمانی که باید برای پخت این گل در کوره های با درجه حرارت حدود ۱۰۰۰ درجه سانتیگراد اختصاص دهید؛ حدود ۹ ساعت می باشد.

>> انگشتر سازی قم:

قطب تولید انگشتر نقره دست ساز ایران، بازار انگشتر قم میباشد که دارای ۱۰۰۰ کارگاه انگشتر سازی و ۱۲۰۰ هنرمند انگشتر ساز است. این هنرمندان در رشته هایی فعالیت می کنند که از آن ها می توان به نقره سازی، قلم زنی، جواهرنگاری و مخراج کاری، گوهر تراشی( دامله و فست) و حکاکی نگین اشاره کرد. انگشتر سازی قم در مقایسه با انگشتر سازی سایر شهرها مانند مشهد، از نظر دست ساز بودن با هم تفاوت دارند.

در شهر قم، تمام مراحل ساخت انگشتر توسط استاد انگشتر ساز با ابزارهای دستی و با ذوق و سلیقه اش انجام میشود درحالیکه این انگشتر در سایر شهرها مانند مشهد به صورت سری سازی و یا ریختگری تولید میشود و سرعت ساخت محصولات با چنین فرآیندی بالا رفته ولی کیفیت و ظرافتش کاهش می یابد. تعداد محدودی واحد در قم نیز انگشتر ریختگری تولید می کنند ولی این تعداد هنرمند سازنده انگشتر دست ساز در هیچ شهری از ایران وجود ندارد. استان قم، پس از مشهد از نظر حجم تولید انگشتر در رتبه دوم کشور قرار دارد. از عمده تولیدکنندگان جواهرات نقره کشور می توان به شهرهای مشهد، قم، اصفهان، تهران و یزد در ایران اشاره کرد.

>> قالی دستباف از نفیس ترین صنایع دستی قم:

فرش های دستباف به عنوان مهمترین صنایع دستی قم با قدمتی طولانی محسوب میشود. هنرمندان قمی، فعالیت چشمگیری در حوزه قالی بافی داشته اند. لذا برخی از قالی بافان از سراسر کشور ، به این استان مهاجرت کرده اند. عشایر و روستاییان قم در زمان های گذشته به این حرفه می پرداختند. امروزه مردان و زنان با سلیقه قمی به انجام اموری همچون بافت قالی های دستباف، قالی های گل ابریشم، کرک و تمام ابریشم در کارگاه های تولیدی خانگی و کارگاه های شهر مشغول هستند و در اقتصاد خانواده، نقش مهمی را ایفا می کنند. البته اکثر زنان در قم به عنوان بافندگان فرش ابریشم شناخته میشوند.

در قالی های قم از موادی نظیر ابریشم، پشم و کرک استفاده میشود. همچنین نقوشی که نمایانگر این هنر اصیل ایرانی هستند شامل طرح های لچک ترنج، جوشقانی، شاه عباسی، شکارگاه و محرابی می باشند.

یکی از مهمترین صنایع دستی قم با قدمتی طولانی، فرش های دستباف است

از نفیس ترین صنایع دستى قم می توان فرش ابریشم دستباف را نام برد که رتبه اول را از نظر رنگ آمیزى و طرح و نقشه اصیل ایرانى و کیفیت دارد و دوستاران بسیارى در کشورهاى اروپایى دارد. بافت زیبا و ظریف فرش ابریشم استان قم، یکی از ویژگی های این فرش به شمار می رود.

>> مروار بافی از سوغات قم:

به محصولات متنوعی که با استفاده از ساقه های تازه گیاهان و ترکه تولید می شود مرواربافی می گویند. درواقع مروار به نوعی چوب تر از خانواده بید اطلاق میشود که زرد رنگ است و بعد از این که روغن جلا به آن اضافه میشود به رنگ طلایی درمی آید. تولید این محصولات به وسیله ی دست و ابزاری ساده است که در اطراف تهران، مواد اولیه آنها کاشته می شود.

برخی از این مصنوعات که از نظر شکل و ظاهر، شبیه به بامبو هستند، نظیر میز، مبل، انواع سبد، کلاهک آباژور، جای نان، جامیوه ای، حباب چراغ، تخم مرغ و سوزن و نخ می باشند.

مرواربافی از سنایع دستی قم است که با استفاده از ساقه های تازه گیاهان تولید می شود

>> معرق کاری:

از دیگر صنایع دستی قم می توان به« معرق کاری» کاشی اشاره کرد. به قطعه های تراشیده شده کاشی که نقوش مختلف را از رنگ های متفاوت تراشیده و با قرارگیری در کنار یگدیگر، قطعاتی بزرگ را بوجود آورده اند؛ معرق کاری می گویند. معمولا این نقوش از نقش های گره کشی و یا نقوش مختلف مانند گل و بوته، اسلیمی، ختایی یا خطوط مختلف بوجود می آیند و بناهای مختلف را زینت می بخشند.

معرق کاری کاشی یکی دیگر از صنایع دستی قم بشمار میرود

>> منبت کاری از صنایع دستی قم:

بیشتر فعالیت هنرمندان قمی در زمینه ی تولید، طراحی و منبت کاری اشیای تزیینی و تشریفاتی همچون منبت کاری مبل های استیل است. آن ها عمدتاً از نقوش اصیل( طرح های اسلیمی و ختایی یا گل و بوته) در هنر خود استفاده می کنند. از شهر قم به عنوان یکی از عمده ترین مراکز منبت کاری در ایران یاد میشود؛ به این دلیل که به پایتخت، نزدیک است و این هنر اصیل دارای کارگاه های فراوانی می باشد. منبت کاری بر روی چوب به صورت کنده کاری اجرا می شود ، هنر منبت کاری در ایران از سابقه ی دیرینه ای برخوردار است، نقش ها در این هنر به صورت نقش برجسته روی زمینه کار قرار می گیرند.

هنرمندان منبت کار به عنوان گروه درودگران شناخته میشوند. درودگری به فنی کهن میگویند که انسان، این هنر را از ابتدای شهرنشینی انجام میداده است. هنرمندان قمی به انجام اموری همچون طراحی منبت کاری اشیای تزیینی و تشریفاتی نظیر منبت کاری مبل های استیل مشغول هستند.

هنر منبت کاری از جمله صنایع دستی است که در ایران سابقه ی دیرینه ای دارد

>> سنگ تراشی:

از دیگر صنایع دستی قم می توان به ساخت انگشترهای زیبایی اشاره کرد که با از طریق تراش سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی به دست آمده اند و بخش زیادی از مغازه داران اطراف حرم حضرت فاطمه معصومه( س)، درآمد خود را از این راه به دست می آورند. نماد انگشتر کار شده با نگین هایی از سنگ در نزدیکی حرم مطهر و در محل عبور و مرور زائران نصب شده است.

>> هنر کاشی کاری از صنایع دستی قم:

کاشی کاری از دیگر صنایع دستی قم به شمار میرود که جایگاه، کاربرد و رونق اقتصادی خیلی خوبی دارد. این صنعت نسبت به معرق از لحاظ تولید و اجرای کار، سرعت بالاتری دارد و از رنگ های سیاه، سفید، لاجوردی، فیروزه ای، قرمز، قهوه ای، سبز، زرد، حنایی و طلائی در آن استفاده شده که با پایه پخت مختلف حدود ۱۰۰۰ تا ۱۱۵۰ درجه سانتی گراد هستند.

کاشی کاری هفت رنگ بعنوان یکی از صنایع دستی قم بشمار میرود

گردآوری: بخش فرهنگ و اندیشه سرپوش