آشنایی با انواع صنایع دستی شهرکرد

متنوع ترین و بیش ترین صنایع دستی در شهرکرد قرار دارد

صنایع دستی شهرکرد

استان چهارمحال و بختیاری به دلیل اتصال به نقاط ایلات و عشایر بختیاری و قشقایی، از قالی بافی قدیمی و با اصالتی برخوردار است.

برخی از هنرهای دستی ازجمله بافت انواع قالی های محلی، گلیم، حریر بافی، کرباس بافی، جاجیم، چوقای محلی، خورجین، پشتی، سیاه چادر، سفره، ریس، نمکدان، خور، دستكش، پلاس، كلاه، کمچه دان، بافت حور و طناب، جل، نمد مالی، تخت کشی، کلاه مالی، منبت کاری، قفل سازی، خاتم کاری، صنایع فلزی و دستی مانند اسلحه سازی، ریسندگی پشم و مو، گیوه دوزی، منجوق دوزی، لچک دوزی، پولک دوزی، قفل سازی و انواع بافته های خانگی نظیر كلاه نمدی، نمد، عبا، گهواره و كوبه درب از هنرهای دستی شهرکرد به شمار می رود. برخی از صنایع رایج در میان عشایر و نواحی اطراف آنان نظیر صنعت كلیچه و كلاه و جلیقه و یا پونچه بافی می باشد.

* هورژین:

از دیگر صنایع دستی مهم عشایر بختیاری، خورجین یا “هورژین”( به گویش بختیاری) است که روی دارهای افقی بدست زنان ایلیاتی بافته می شود. به پوشش تزیینی و مناسب برای وسایل زندگی عشایر، خورجین میگویند که جنبه زیبا شناختی و تزیینی و اعتقادی قوم بختیاری در نقوش و بافت آن در هنگام کوچ و در زمان زندگی در سیاه چادر، تجلی می یابد. خورجین به عنوان صندوقچه ای محسوب میشود که در آن با اتصال بندینک هایش به یک دیگر و زدن قفل به آخرین بندینک بطور کامل بسته شده و روی چاپار، حمل می شود. هورژین در زمان کوچ کردن در گوشه ای از چادر( به هنگام اطراق) قرار می گیرد.

خورجین از صنايع دستی شهرکرد است که بدست زنان ايلياتی بافته می شود

معمولاً برای تزئین خورجین از نقوش هندسی استفاده می شود. پس از این که لبه های طرفین کیسه های خورجین را میدوزند؛ آنرا با استفاده از موی بز، شیرازه دوزی می کنند. “چرک” یا تار خورجین از نخ پنبه و پود آن در قسمت های مختلف از پشم است. چند نوع تکنیک بافت در طرح کلی آن استفاده میشود که مشابه یک قطعه کفپوش میباشد که یک قسمت آن( روی هر طرف) بافت رندی “رندی بافت” دارد و قسمت دیگرش( پشت هرطرف) بافت ساده دارد. همچنین قسمت دیگری از آن با تکنیک ” گندی بافت” مانند قالی بافته می شود و در پائین و گوشه های خورجین، این قسمت قالیباف قرار می گیرد تا مقاومت بیش تری به هنگام کوچ در ایل راهها و در برخورد با سنگ های کوهستان داشته باشد.

* هور:

یه یک کیسه ی دوطرفه که کاربرد آن برای حمل گندم و آرد و غلات دیگر و حبوبات می باشد؛ هور میگویند. هور، کمی کوچک تر از خورجین است و بطور کامل، اطراف جیب های آنرا می دوزند. گوشه یکی از لبه های آنرا بدون دوختن، باز می گذارند تا بتوانند در آن موادغذایی بگذارند. از روش های بافت مرسوم در این هنر در زمان گذشته می توان به ساده، رندی و گندی اشاره کرد ولی امروزه بافت نقش ها به روش ساده است و گندی بف( قالی بافت) در قسمت پائین طول هر طرف، بافته می شود تا دچار سابیدگی در زمان حمل و کوچ نشود. اندازه هر طرف آن ۸۰* ۶۰ سانتیمتر میباشد که ظرفیت هر دهانه حدود ۵۰ کیلوگرم است.

* نمدمالی:

تولید نمد کشور در شهرکرد رواج دارد و این صنایع دستی محبوب، زیبایی، ظرافت، استحکام و مرغوبیت مناسبی دارد. برخی از محصولات نمدی تولید شده با استفاده از نمد طبیعی( پشم گوسفند بهاره) در این استان، نظیر فرش نمدی، سجاده نمدی، کفش نمدی، تشک نمدی، کفی کفش نمدی، کلاه نمدی، جلیقه نمدی، کمربند نمدی و عرقگیر صندلی نمدی می باشد. نمدمالی به زور و بازوی مردانه نیاز دارد. فرش هایی که از نمد تولید می شوند نقش و نگار زیبایی دارند که هنر و خلاقیت استاد نمدمال را نشان میدهند و موجب انتقال حس خوب و پر از ارامش به شما میشود.

با اینکه تولید نمد در زمان گذشته در چند محصول خاص، مورد استفاده قرار میگرفت ولی این صنعت دست در سال های گذشته در محصولات متعددی به کار می رود. کارگاه های نمدمالی شهرکرد، بروجن و فارسان، اقدام به تولید انواع نمد میکنند. از شهرکرد بعنوان شهر ملی نمد یاد میشود.

نمدمالی از صنایع دستی شهرکرد می باشد که از زیبایی، استحکام و مرغوبیت مناسب برخوردار است

* چوقابافی:

تلفظ چوقابافی، چغا و چوخا است. درواقع به نوعی از لباسهای ویژه مردان بختیاری که آن را با استفاده از پشم سفید طبیعی می بافند و فاقد آستین است؛ چوقابافی میگویند.

بانوان بختیاری، این تن پوش را با مهارت و تبحر خاصی می بافند. درواقع با استفاده از دار خوابیده، این پوشش مردانه را می بافند و تکنیک بافت آن به تکنیک گلیم بافی شباهت دارد و تنها تفاوتش در اینست که خیلی ریز بافت تر است و دارای تار و پود نازکی می باشد. این نکته را در نظر داشته باشید که چوقا را می توان در کلیه فصول سال استفاده کرد.

* قالی:

استان چهارمحال و بختیاری در زمینه تولید و صادرات فرش دست بافت، جزو ۵ استان برتر قرار دارد. فرش های دست بافت این استان، از محبوبیت خاصی در کشورهای دیگر به خصوص کشورهای اروپایی برخوردار است.

قدمت بافت قالی در چهارمحال و بختیاری، طولانی است و در تمامی شهرها، روستاها و مناطق عشایری استان، مرسوم است ولی چالشتر در استان از مراکز مهم و معروف و قدیمی قالی بافی به شمار می رود.

انواع قالی در چالشتر با طرح های گوناگون بافته می شود که از آن ها می توان به خشتی، قابی، سرو و کاج، لچک و ترنج، گل مینا، یلمه شاهنامه ای، خرسک و گبه با طرح های ذهنی و سنتی اشاره کرد. قالی های طرح خشتی چالشتر در صادرات فرش دست بافت ایران، جایگاه ویژه ای دارد.

بافت قالی در شهرکرد قدمتی دیرینه دارد

* سِرمه:

یکی از دیگر صنایع دستی استان چهارمحال و بختیاری به نام سِرمه میباشد که بانوان این سرزمین، مشغول به بافت آن هستند. از هنرهای رودوزی ایرانی می توان سِرمِه دوزی را نام برد که طی آن بر روی پارچه های نفیس محکم همچون ترمه، انواع ملیله فلزی را می دوزند.

ساخت قفل« کعبه مکرمه» در سال های اخیر، از دیگر افتخارات هنرمندان این شهر به شمار می رود. که به عنوان سخت ترین و ظریف ترین صنایع محسوب میشود و هنرمندان این استان، توانایی ساخت قفل های کوچک چندمیلی متری تا بزرگ ترين قفل ها را دارند.

* خاتم:

یکی از رشته های صنایع دستی استان چهارمحال و بختیاری، خاتم کاری نام دارد که از زیبایی خاصی برخوردار است. سابقه ی این هنر در استان به ۴۰ الی ۵۰ سال قبل برمیگردد.

با کنار هم قرار دادن قطعات کوچک مثلثی، خاتم کاری بوجود می آِید که اشکال هندسی متنوعی دارد. برای انجام خاتم کاری به مواد اولیه ای همچون چوب نارنج، آبنوس، فلز برنج، عناب، فوفل، فلز نقره، فلز مس، استخوان شتر، فلز طلا، عاج فیل و چسب چوب نیاز دارید.

روستای شیخ شبان به دلیل تولید فراوان خاتم و گسترش رشته خاتم کاری در این روستا تبدیل به یکی از قطب های تولید خاتم در کشور شده است. مهد خاتم استان، روستای شیخ شبان میباشد که چندین کارگاه خاتم کاری و بیش از ۴۰۰ استاد خاتمکار دارد، خاتم شیخ شبان از شهرت ملی و جهانی برخوردارست.

خاتم‌کاری از جمله صنایع دستی شهرکرد است که زیبایی خاصی دارد

* سنگتراشی:

از زیباترین صنایع دستی استان چهارمحال و بختیاری می توان به سنگ تراشی اشاره نمود. پیشینه ی این صنعت، مربوط به قرنهای متمادی است و کلیه مصنوعات و ابزار کار موردنیاز از زمان قدیم ساخته می شد که نظیر سنگهای آسیاب، آردچی، هاون، ناودان، انواع شیرهای سنگی و... بودند و مردم از اکثر مصنوعات سنگی مذکور به دلایل مختلف استفاده نمیکردند و تنها کاربرد این مصنوعات به صورت محدود برایسس مناطق عشایری و روستاهای دوردست بود.

هفشجان و فارسان به عنوان مرکز مهم حجاری و سنگتراشی در شهرکرد شناخته میشود که اغلب صنعتگران این رشته، انواع مصنوعات سنگی نظیر شیرهای سنگی، هاون، ناودان، آردچی و سنگ های قبور را به صورت محدود تولید می کنند.

* گیوه دوزی:

یکی از پاپوش های سنتی مردم استان چهارمحال و بختیاری، گیوه دوزی میباشد كه به لحاظ گرم بودن هوا در تابستان، مانع تعریق پا می شود. متأسفانه این هنر با ورود کفش های صنعتی و خارجی در سال های اخیر، مورد بی مهری قرار گرفته است.

گیوه دوزی در گذشته متشکل از چهار رشته هنری نظیر تخت کشی، دوال کشی، رویه بافی و گیوه دوزی( مونتاژ) بود که در حال حاضر ، تعداد معدودی کارگاه گیوه دوزی و رویه بافی در شهرکرد و بروجن فعالیت دارند. از انواع نخ ها برای بافت رویه گیوه استفاده می کنند و تخت كش، تخت گیوه را آماده میکند. گیوه دوز، وظیفه ی اتصال تخت و رویه گیوه را بر عهده دارد.

مواد اولیه ای که برای گیوه دوزی نیاز است؛ شامل چرم، پنبه، نخ تابیده و پارچه نازك نخی می باشد. از مراكز مهم تولید گیوه می توان به شهرهای بروجن، شهركرد و فرخشهر اشاره کرد.

گیوه دوزی یکی از پاپوش های سنتی مردم استان و از صنایع دستی شهرکرد میباشد

گردآوری: بخش فرهنگ و اندیشه سرپوش