آشنایی با انواع صنایع دستی تهران

صنايع دستی تهران با توجه به تنوع قومی به سه دسته شهری، روستايی و عشايری تقسيم میشوند

صنایع دستی تهران

استان تهران از نظر موقعیت اقتصادی و اجتماعی، به عنوان محل تمرکز بسیاری از فعالیت های اقتصادی در کشور محسوب میشود و از دوران قاجار تابحال به دلیل این که پایتخت ایران است و دولت مردان و رجال بسیاری از رشته های صنایع دستی به این شهر منتقل شده اند هم چنان ادامه داشته و جزء فعالیت های بومی استان قرار گرفته اند.

انواع صنایع دستی تهران

- قالی بافی در تهران:

بافت قالی و قالیچه در استان تهران، گسترده تر از سایر صنایع دستی است. امروزه قالی بافی در تمام نقاط روستایی استان تهران به صورت یک حرفه خانگی دیده می شود. همچنین شما می توانید در سطح استان، کارگاه های قالی بافی بسیاری را ببینید که اقدام به تولید قالی های دست بافت با نقش ها و طرح های متنوع می کنند.

بافت قالی نسبت به سایر صنایع دستی در تهران از گستردگی چشمگیر‌ی برخوردار است

از زمان گذشته مناطقی نظیر کرج، دماوند و شمیرانات، قالی بافی میکردند. فرش های این منطقه از کیفیت خاصی برخوردار است و همین باعث رونق صادرات فرش به کشورهای دیگر شده است.

- جواهر سازی و زیورآلات سنتی دست ساز در تهران:

زیورآلات از قرن پنجم هجری بعنوان صنایع دستی تهران شناخته شده اند. میزان استقبال از این هنر در دوره قاجار، بسیار زیاد بود ولی بهتر است بدانید که نقش زیورآلات دست سازدر دنیای تجارت امروزی، بسیار پررنگ شده است. درواقع زیورآلات، بخش جدانشدنی از هر قوم و کشوری است.

زیورآلات نیز در تمام اعصار در ایران وجود داشته است. جنس این زیور آلات از طلا، نقره، پلاتین، پالادیوم، تنگستن، استیل و … می باشد. تنها تغيير حاصله در نوع طرح زیورآلات، ورود اسلام به ایران بود. طرح های روی زیورآلات را از طبیعت، هندسه و طرح های اسلیمی الهام گرفته اند. از زیورآلات پرطرفدار در میان صنایع دستی شهر تهران می توان به گوشواره، دستبند، انگشتر، سنجاق سینه و گردنبند دست ساز اشاره کرد.

از قرن پنجم هجری هنر ساخت زیورآلات به صنایع دستی تهران اضافه شد

- کارت بافی:

در هنر بافت نوارهای کم عرض محکم از نقوش سه گوش، زیگزاگ و گرد استفاده میکنند. توجه کنید که این هنر از زمان قدیم در بین مردم مرسوم بوده است و کاربرد آن برای تزئین دور یقه لباس، کمربند و نوار کلاه در دامن بود. تارها در کارت بافی نسبت به پودها اهمیت بیشتری دارند و طرح ها را ایجاد می کنند ولی پودها را صرفا می توانید در لبه های کار ببینید، به همین خاطر رنگی بودن آن ضرورتی ندارد.

- سفالگری:

از کهن­ ترین صنایع ایران می توان به صنعت سفالگری اشاره کرد. این صنعت را می توانید در بسیاری از نقاط ایران ببینید که هنوز نیز فعال است و هشت هزارسال قدمت دارد. بسیاری از مناطق استان تهران، سفالگری را تولید میکنند. خاک رس مناسب برای ساخت اشیاء سفالی در نقاط مختلفی از تهران وجود دارد و به همین دلیل، کارگاه های متعددی در شهر و استان تهران ساخته شده است.

صنعت سفالگری یکی از کهن ترین صنایع ایران و تهران به شمار می‌رود

از ویژگی های بارز سفال های تهران می توان به عدم نیاز به جلا و لعاب اشاره نمود. میزان شفافیت سفال های تهران به دلیل خاک با کیفیت این استان، زیاد است. اغلب در کوره های آجرپزی شهرهایی مانند ورامین و شهرری، خاک رس مورد استفاده در کارگاه های سفالگری تهران را تهیه می کنند.

- چرم سازی:

چرم از دیگر صنایع دستی معروف تهران به شمار می رود. محصولات چرمی تهران در میان گردشگران، از محبوبیت خاصی برخوردار است. کالاهایی نظیر کیف پول، چمدان، کیف مجلسی زنانه، کیف اداری، کفش، کمربند و غیره از کالاهای چرمی در تهران محسوب میشوند. برای این که محصولات چرمی تهران را بخرید باید به راسته چرم فروشان در بازار بزرگ تهران یا خیابان فردوسی و سعدی بروید که بهترین محصولات چرمی را دارند و اغلب برندهای بزرگ تولید کننده مصنوعات چرمی، دارای نمایندگی در این خیابان ها می باشند. همچنین هنرمندان تهران در برخی از گالری ها و نمایشگاه های محلی، محصولات دست ساز با چرم را برای فروش، ارائه می دهند.

- مرصع کاری( مخراج کاری):

از منحصر به فردترین سوغات تهران می توان به مرصع کاری اشاره کرد. مخراج کار باید سنگ را محکم در پایه طراحی شده با دقت و حوصله قرار دهد. بهتر است بدانید که از روش های ریلی قلم زنی، کاسه ای و چنگی در کار گذاشتن سنگ های ریز استفاده می شود و از روش هایی چون منبشی، چنگی و دیواره ای برای کار گذاشتن سنگ های درشت استفاده میشود و این کار در زمان قدیم با ابزار ساده ای صورت می گرفت که ازجمله ی آن ها یک چکش کوچک و چند قلم نوک تیز و نوک پهن میباشد درحالیکه امروزه به جای چنین ابزاری از دستگاه های دقیق و انواع گیره های نگهدارنده، انبرهای متنوع، لیزرهای حرارتی و ذره بین و غیره استفاده می شود که ظرافت بیشتری به مخراج کاری می بخشد.

مرصع کاری منحصر به فردترین صنایع دستی تهران است

- صنایع دستی چوبی:

صنایع دستی چوبی، مجموعه ای از محصولات چوبی است که با طرح ها و نقوش هنری توسط ابزار و وسایل مختلفی ایجاد میشود که از آن ها می توان به دستگاه های خراطی وسایل نجاری نظیر اره سوهان و رنده مغار و غیره اشاره کرد. با استفاده از روکش حاصله از به هم چسباندن قطعات کوچک چوب وفلز و استخوان، فراورده های چوبی را تولید می کنند.

- سرمه دوزی:

سرمه دوزی از دیگر صنایع دستی و سوغات تهران به شمار می رود. به پیچیدن نخ فلزی نتابیده از طلا و نقره به دور نخ ابریشم یا پنبه ای، سرمه دوزی میگویند که این نوع نخ برطبق متون تاریخی، در دوره اشکانی رواج یافته است. هنر سرمه دوزی در عصر صفویه شکوفا شده است، پرده نفیسی که از این دوره بجامانده است بیانگر اوج تحول این هنر در عهد صفویه می باشد.

از انواع رودوزی در این پرده استفاده میشود که نظیر گلابتون دوزی، پیله دوزی، ده یک دوزی، سرمه دوزی و ملیله دوزی است. هنر سرمه دوزی، همچنان محبوبیت دارد. هرچند، نخ های سرمه به مرور زمان از نظر کیفی اصالتشان را از دست داده اند. بنابراین سرمه دوزی معمولاً بر روی پارچه های مخمل، ماهوت، ابریشم، تافته، اطلس و ساتن انجام می شود.

یکی از رودوزی های فاخر و شاخص ایرانی و از صنایع دستی و سوغات تهران است

- شیشه گری در تهران:

شیشه گری و معرق کاری شیشه از مشهورترین صنایع دستی تهران می باشد. قدمت این هنر به زمان قاجار برمیگردد که تابحال ، دوام داشته است. به ساخت انواع ظروف شیشه ای، ظروف غذاخوری و … از جنس شیشه و پرداخت و تزئینات روی آنها ، صنایع دستی شیشه گری میگویند.

بر روی وسایل مختلف شیشه ای، نقوش مختلفی کار می شود که این نقوش می تواند نگاره های ایرانی و یا دیگر انواع نقش و نگار باشد. درهر صورت، روح اصیل ایرانی هنر شیشه گری حفظ خواهد شد؛ به این دلیل که اصالت این نوع صنعت دست ساز در تاریخ ایران زمین ریشه دوانده است.

شیشه گری در تهران به این صورت انجام میشود که پس از آب کردن متریال شیشه، عمل دمیدن در آن صورت می گیرد. سپس اشکال و حالت های مختلف به آن می دهند. در این مرحله هنرمندان، طرح های مختلفی را پس از پروسه ی سرد شدن ، به صورت دستی به کارشان اضافه می کنند. از این طرح ها می توان به نقاشی روی شیشه، تراش شیشه و تزئین آن اشاره نمود.

از مشهورترین صنایع دستی تهران می‌توان به شیشه‌گری و معرق‌کاری شیشه اشاره کرد

- ویترای یا نقاشی روی شیشه:

ویترای از زیباترین صنایع دستی استان تهران به شمار می رود. درواقع به نقاشی کردن روی شیشه، ویترای میگویند که هنرمندان تهران، ظروف شیشه ای زیبایی را با کمک آن خلق می کنند. قدمت هنر ویترای، زیاد است و آثار این هنر در موزه های بین المللی جهان می باشد.

- رودوزی( روکاری):

به هنر آراستن پارچه بافی و صنایع دستی و سوغات تهران، رودوزی سنتی می گویند. در این هنر، از انواع سوزن و قلاب و نظایر آن و همچنین انواع اشیای تزئینی و نخ های رنگین فلزی استفاده میشود. هنر رودوزی در ایران براساس مدارک و شواهد از دوران باستان رواج داشته و در نقش برجسته های تخت جمشید می توان نمونه های آنرا مشاهده کرد.

با توجه به جغرافیای متفاوت و مواد اولیه متفاوت و همچنین فرهنگ و سنن مختلف، تنوع هنر رودوزی در ایران زیاد است و سبک و شکل خاصی در هر منطقه دارد و برخی از متخصصین بر این باورند که این سبک و تکنیک ها بیش از ۱۰۰ تنوع دارد و هنرمندان از تلفیق انواع این هنرها برای تزیین آثارشان بهره می گیرند تا آثارشان زیباتر شود. برخی از انواع رودوزی، شامل چشمه دوزی، سوزن دوزی، سکه دوزی، درویش دوزی، خوس دوزی، زرتشت دوزی، تفرش دوزی، نفش دوزی، پولک دوزی، ملیله دوزی، خامه دوزی، گلابتون دوزی، سکه دوزی و غیره می باشد. همچنین پته دوزی، سرمه دوزی و گلدوزی، از رودوزی های مرسوم در استان تهران به شمار میروند.

رودوزی سنتی هنر آراستن پارچه بافی و از صنایع دستی و سوغات تهران است

- سراجی سنتی:

یکی از دیگر سوغات و صنایع دستی تهران، مصنوعات چرم نظیر انواع کیف، زین اسب ها، کمربند و غیره می باشد. دباغان، ابتدا پوست حیواناتی همچون گاو، گوسفند، بز و شترمرغ و مار را آماده می کنند و آنرا برای تولید انواع سوغات و صنایع دستی تهران به سراجان می دهند. در این هنر، برای تولید محصولات چرمی از برش استفاده می کنند و انواع قطعات چرم را به یکدیگر می دوزند یا این که چرم را رنگ آمیزی می کنند.

گردآوری: بخش فرهنگ و  اندیشه سرپوش