روزنامه توسعه ایرانی نوشت: مدیر بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری یادآور شد: اصفهان تنها شهری است که در مرکز فرونشست قرار دارد و علت آن خشکی زاینده‌رود است. در اثر نفوذ آب زاینده‌رود به زیر زمین تغذیه سفره آبخوان‌ها انجام می‌شد متاسفانه الان با قطع جریان دائمی آب در زاینده‌رود این تغذیه صورت نمی‌گیرد و هر سال حدود یک متر سطح آب زیرزمینی افت دارد.
استفاده بی‌رویه از آب چاه‌های زیرزمینی از یک سو و تغییر اقلیم و خشکسالی‌های پیاپی در کشور کشور را با پدیده خطرناک فرونشست مواجه کرده است. پدیده‌ای که کارشناسان از آن به عنوان زلزله خاموش یاد می‌کنند. گسترش پهنه‌های فرونشستی باعث ایجاد خسارت‌های جبران ناپذیر و غیرقابل بازگشت به زیرساخت‌ها، ساختمان‌ها و از همه مهمتر آثار تاریخی مانند تخت‌جمشید و نقش رستم شده و به گفته کارشناسان آثار تخریبی فرونشست آثار تاریخی را در معرض خطرات جدی قرار داده است.
در همین رابطه علی بیتاللهی، مدیر بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی؛ در گفت‌وگو با «توسعه‌ایرانی» درباره پهنه‌های فرونشستی گفت: پهنه‌های فرونشستی در کشور ما توسعه قابل‌ملاحظه و خطرزایی را پیدا کرده است. یکی از المان‌های در معرض خطر آثار تاریخی شامل بناها، شاخص‌ها و یا نشانه‌های فرهنگی است که متاسفانه ممکن است آسیب ببینند و این آسیب‌ها قابل جبران نیست و امکان ترمیم و مواردی مانند آن را به ما نمی‌دهد. بدیهی است که کشورهایی که دارای سابقه تاریخی هستند بیشتر از این منظر در معرض خطر هستند به ویژه کشوری مانند ما که متاسفانه هم به دلایل کشاورزی و هم به دلایل مکان‌یابی غلط و به دلیل توسعه نامتوازن، این پدیده در اکثر محدوده‌های استانی ا قابل مشاهده است. به غیر از استان گیلان تمامی استان‌های ما با این پدیده روبرو شده‌اند.
وی با اشاره به استانهایی که بیش از حد دارای وسعت پهنه‌های فرونشستی هستند، ادامه داد: استان‌های خراسان رضوی، کرمان، فارس و اصفهان دارای بیشترین وسعت پهنه‌های فرونشستی هستند و آثار تاریخی و فرهنگی کشور نیز در این استان‌ها وجود دارد. سایت‌های ثبت‌شده جهانی بسیار حساس هستند و حتی احداث بنا و یا عبور و مرور وسایل حمل و نقل و احداث جاده در نزدیکی این بناها دارای محدودیت ویژه و شامل استانداردهای جهانی است. چراکه برای ابنیه از سوی سازمان‌های بین‌المللی حمایت‌هایی صورت می‌گیرد و از همین‌رو دولت‌ها موظف هستند که در حفظ و نگهداری تاریخ بشریت کوشا باشند.
۲۷ سایت میراثی در معرض خطر فرونشست زمین قرار دارند
مدیر بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری تصریح کرد: براساس آمار وزارت میراث و گردشگری از حدود ۶۳ سایت ثبت شده جهانی در کشور ما ۲۷ سایت در معرض خطر فرونشست زمین قرار دارند. البته این آثار تاریخی ثبت شده می‌تواند شامل باغات و قنوات هم باشد. مهمترین آثار تاریخی که در معرض فرونشست است تخت جمشید و نقش رستم در استان فارس است که علائم فرونشست و شاخصه‌ها به حد بحران رسیده و فرونشست هم در محدوده سایت تخت جمشید و هم نقش رستم به وضوح قابل مشاهده است. این شکاف‌های فرونشستی که در سطح زمین ظاهر می‌شود یک خطر بالقوه بسیار بزرگ برای سایت‌ها ایجاد می‌کند چراکه در داخل این شکاف‌ها آب‌های نزولات جوی نفوذ کرده و در زیر این آثار تاریخی به تدریج حفره‌های بزرگی را ایجاد می‌کند که باعث فروریزش‌های ناگهانی شده و ممکن است این بناها فروبریزد و از بین برود.
بیتاللهی با اشاره به اقداماتی که می‌توان برای کاهش آثار فرونشست در این سایت‌ها انجام داد، گفت: باید سیستم پایش و ارزیابی در این سایت‌های تاریخی گذاشته شود علاوه بر آن محدودیت‌هایی در زمینه کشت و زرع حفر چاه و مواردی مانند آن که عامل افت سطح اب زیرزمینی و تشدید فرونشست زمین است باید لحاظ شود لازمه آن این است که وزارت میراث و هیات دولت این پیشنهاد را مطرح کنند. برای اقدامات مهندسی هم روش‌های اجرایی بسیار کم‌هزینه داریم که می‌توانیم این آثار را حفاظت کنیم که فروریزش ناگهانی و کلبس و فروچاله‌ها و ... رخ ندهد.
اصفهان تنها شهری است که در مرکز فرونشست قرار دارد
وی ادامه داد: در استان اصفهان و در میدان نقش جهان در ستون‌ها و کاشی‌کاری‌ها شاهد ترک‌خوردگی‌هایی هستیم و انحنای موضعی در سطح زمین قابل مشاهده است که اثر فرونشست است و می‌دانید که استان اصفهان و به ویژه شهر اصفهان به صورت کلی در پهنه فرونشست قرار دارد و در برخی از نقاط این شهر مقدار فرونشست به بیش از ۱۵ سانتی‌متر در سال می‌رسد. علاوه بر این حدود ۲۷۸ مسجد که بخش زیادی از اینها از مساجد بسیار قدیمی هستند و چندین پل که سی و سه پل نیز شامل آن نیز می‌شود تحت تاثیر این پدیده قرار گرفته‌اند.
مدیر بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی؛ یادآور شد: یکی از علل فرونشست اصفهان، خشکی زاینده‌رود است. در اثر نفوذ آب زاینده‌رود به زیر زمین تغذیه سفره آبخوان‌ها انجام می‌شد متاسفانه الان با قطع جریان دائمی آب در زاینده‌رود این تغذیه صورت نمی‌گیرد و هر سال حدود یک متر سطح آب زیرزمینی افت دارد و متاسفانه فرونشست را تشدید می‌کند. در شمال و شمال غربی و شرقی اصفهان اراضی کشاورزی و ... نیز وجود دارد و علیرغم اینکه از این طرف آب زاینده‌رود قطع شده است از آن طرف هم چاه‌های اب بلاانقطاع آب‌های زیرزمینی را می‌کشند و متاسفانه فرونشست در این شهر مناطق مسکونی را در چندین محله درگیر کرده است و خانه‌‌های مردم دچار شکاف و ترک‌های عدیده شده‌اند.
تعدادی از قنات‌های یزد به دلیل فرونشست از حیّز انتفاع خارج شده‌اند
بیتاللهی با اشاره به فرونشست در چندین باغ ایرانی در فلات مرکزی و در استانهایی مانند کرمان، یزد، فارس و اصفهان، گفت: متاسفانه این باغ‌ها تحت تاثیر فرونشست به صورت روزمره خسارت می‌بینند و در معرض خطر هستند. علاوه بر اینها متاسفانه تعدادی از قنوات تاریخی ما که ثبت میراث جهانی هستند مانند قنواتی که در استان یزد هستند در اثر فرونشست دچار تخریب و قطع جریان دائمی آب در این قنوات شده و از حیّز انتفاع نیز خارج شده‌اند.
وی با تاکید براینکه اگر در هیات دولت موضوع فرونشست و مسائل مرتبط با آن به صورت یک مقررات ملی فرونشست دربیاید بسیار موثر خواهد بود، گفت: با توجه به اینکه فلات مرکزی ما یک پهنه خشک و نیمه خشک است و آب مورد نیاز از طریق حفر چاه تامین می‌شود می‌توان در حوزه کشاورزی از شیوه‌های نوین آبیاری و یا تغییر کشت و تبدیل آن به محصول پرسود اما کم مصرف آب بهره گرفت چراکه رخداد فرونشست بر همین زمین‌های کشاورزی هم لطمه وارد خواهد کرد. با افت سطح آب‌های زیرزمینی میزان شوری این آب‌ها دو برابر شده‌اند یعنی درصد شوری نسبت به ۲۵ سال گذشته دو برابر شده است. در واقع حالت کم‌آبی و بد آبی بر کشاورزی نیز اثرگذار بوده است.
مدیر بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، تاکید کرد: در صنعت نیز مکان‌یابی صنایع آب‌بر در دل کویر و استان‌های فلات مرکزی معنا و مفهومی ندارد و فعالیت این صنایع در این مناطق باعث تشدید فرونشست می‌شود. موضوع مقابله با آثار فرونشست و جلوگیری از خطرات آن در حیطه میراث فرهنگی یک موضوع چندوجهی و ملی است و نیازمند تدوین یک مقررات ملی است و بعد از ۲۵ سال تجربه آزمون‌هایی که در ترکیه، ژاپن و آمریکا موفق بوده است پیشنهاد داده‌ایم امیدوارم دولت به نتیجه برسد که این پدیده یک پدیده بسیار خطرناک است و ممکن است امنیت غذایی ما را هم علاوه بر آثار تاریخی به خطر بیندازد.
- 17
- 5
