به گزارش مهر، حدود ۳۰۰ سال پیش و در عصر صفویان، تعدادی از سنگ‌تراشان جهرمی، تپه‌های دامنه شمالی البرز کوه را مکانی مناسب برای امرار معاش خود دانسته و با حفاری کوه، خالق پدیده‌ای زیبا می‌شوند که امروز به‌عنوان بزرگترین غار دست‌کند دنیا پذیرای میهمانان بسیاری از نقاط دور و نزدیک بوده و به «سنگ‌اشکن» مشهور شده است.
سنگ‌تراشان برای جلوگیری از ریزش سقف، با حفاری بخش‌هایی از کوه، قسمتی را باقی نگه می‌داشتند تا به‌صورت یک ستون نگهدارنده، از ریزش آن جلوگیری کند؛ که نتیجه آن ایجاد ۱۰۰ ستون سنگی در این غار ۲۰ هزار متری است.
غار سنگ‌اشکن با ۳۰۰ متر طول، ۱۳۰ متر عرض و چهار متر ارتفاع مجموعه‌ای از دهانه‌ها و ستون‌هایی است که به‌صورت دالان‌های متقاطع دیده می‌شود.
در بیان شگفتی این غار، چنگیز شیخلی، رئیس هیئت غارشناسان ایران در مقدمه کتاب «غار سنگ‌اشکن» می‌نویسد: غار دست کند فارغ و گسترده (سنگ‌اشکن) که در زمانی نه چندان دور برای معدن و بهره‌برداری از سنگ ساختمانی کنده شده، و گرچه فاقد ارزش هنری است اما از نظر وسعت و گسترش در خور توجه و از غارهای بزرگ دست کند کشور است.
در حالی این مجموعه تاریخی که به تازگی در فهرست آثار ملی به شماره ۱۰۱۱۷ ثبت شده سالانه میزبان گردشگران داخلی و خارجی است که پیش از این اقدامی برای حفظ و حراست از آن انجام نشده بود.
این بی توجهی در نگهداری بزرگترین غار دست‌ساز دنیا به حدی رسیده که ستون‌های آن دستخوش دست‌نوشته‌ها و یادگارنویسی افرادی است که برای بازدید از این غار به جهرم سفر می‌کنند.
ورود خودرو و موتورسیکلت به غار و انباشت زباله توسط گردشگران نیز سبب نازیبایی این اثر تاریخی شده که عمده دلایل آن نبود یک نگهبان برای حراست از آن است.
همچنین وجود شکاف‌های عمیق بر سقف و لاغرشدن ستونها خطری است که این غار را تهدید می‌کند.
سال گذشته و در جریان برگزاری همایش مردمی «سنگ‌اشکن؛ بزرگترین غار دست‌ساز دنیا» بودجه‌ای برای مرمت این غار از سوی سازمان میراث فرهنگی اختصاص پیدا می‌کند که اقدام غیر کارشناسی در مرمت غار شیرینی حمایت متولیان را به کام دوست‌داران میراث فرهنگی تلخ می‌کند.
مرمت غیر اصولی و غیر کارشناسانه ستونها و سقف غار که با میلگرد و بتن انجام شده، دوست‌داران میراث فرهنگی و مسئولان شهرستان جهرم را حیرت‌زده کرده تا جایی که اقدامات بسیاری برای جلوگیری از روند ادامه کار از سوی آنها انجام شده که نتیجه‌ای در بر نداشته است.
یک دوست‌دار میراث فرهنگی به خبرنگار مهر می‌گوید: بعد از سال‌ها بی‌توجهی و کم لطفی‌های بسیار که در زمینه احیاء و بازسازی غار سنگ‌اشکن انجام شد، سرانجام به همت دوست‌داران میراث فرهنگی و شورای اسلامی شهر جهرم همایش غار سنگ‌اشکن با حضور مسئولان میراث فرهنگی برگزار می‌شود.
عبدالرضا رحمانیان ادامه می‌دهد: نتیجه این پیگیری‌ها تصویب بودجه‌ای جهت مرمت غار بود که اکنون در کمال تأسف شاهد مرمت غیر کارشناسی و بدون انجام مطالعات علمی در درون غار هستیم.
وی با اشاره به این که برای جلوگیری از روند کار مرمت اعتراض خود را به متولیان منعکس کردیم، بیان می‌کند: به‌نظر می‌رسد در صورت ادامه مرمت به شکل حاضر شاهد بروز فاجعه و از بین رفتن جاذبه گردشگری این غار باشیم.
مرمت غیر اصولی غار باید تعطیل شود
این دوست‌دار میراث فرهنگی که خواستار تعطیلی ادامه این مرمت و پیگیری مطالعات علمی است، اظهار می‌کند: سرمایه‌گذار مجموعه گردشگری غار سنگ‌اشکن نیز حضور و سرمایه‌گذاری خود در این پروژه را مشروط به مرمت صحیح و اصولی این غار کرده است.
آنچه پیشینیان در مورد این غار گفته‌اند، ریزش دو ستون آن در گذشته، یکی در سال ۶۵ بر اثر بارندگی‌های شدید، جاری شدن سیل و جمع شدن آب در پشت بام غار و نفوذ آب میان ستونها و دیگری به دلیل وقوع زمین لرزه در سال‌های متوالی بوده که طی آن ستون شماره ۳۷ فرو ریخته است.
یک فعال میراث فرهنگی که به تازگی کتاب «غار سنگ‌اشکن جهرم» را نیز به رشته تحریر در آورده، به خبرنگار مهر می‌گوید: مرمت غیر اصولی ستون‌های قدیمی که با میلگرد و بتن در حال انجام است، سبب می‌شود که فشار لایه‌های بالایی غار را تحمل نکرده و احتمال ریزش آن وجود دارد.
مهرداد الطافی که معتقد است مرمت نادرست ستون‌های داخلی غار سبب از بین رفتن نمای داخلی آن می‌شود، ادامه می‌دهد: حدود یک میلیارد ریال نیز هزینه سنگ فرش ورودی این غار شده که می‌توانست به شکل زیبا و مستحکم‌تری انجام شود.
دیگر فعال میراث فرهنگی شهرستان جهرم با اشاره به این که جاذبه گردشگری غار سنگ‌اشکن به ستون‌های است که در وسط آن قرار گرفته و چنانچه این ستونها از بین برود غار جاذبه دیگری ندارد و تبدیل به یک تونل برای تردد خودروها می‌شود.
مسعود صادقی می‌افزاید: مرمتی که در غار انجام می‌شود اصولی نبوده بلکه مقاوم سازی باید به شکل هرمی با یک ستون در وسط هرم انجام شود.
وی با بیان این که مرمت موجود غار سنگ‌اشکن تاثیری در شکاف‌های غار ندارد، اضافه می‌کند: پوشیده شدن اطراف ستونها با سنگ و سیمان جاذبه گردشگری این بنای تاریخی را از بین می‌برد.
رئیس شورای اسلامی شهر جهرم نیز که منتقد این نوع مرمت در بزرگترین غار دست‌ساز دنیا است، به خبرنگار مهر می‌گوید: مرمت غار به شکل فعلی جلوه بصری آن را به خطر می‌اندازد.
وحید رضا مردانی نبود مطالعه و کار کارشناسی را علت این بی‌مبالاتی در مرمت غار سنگ‌اشکن می‌داند و تاکید می‌کند: استفاده از مصالح ساختمانی و بتن هویت غار را از بین می‌برد.
تقویت غیر اصولی ستونها هویت غار را به خطر می اندازد
وی، تقویت ستونها به شکل غیر استاندارد را عامل از بین رفتن هویت تاریخی غار می‌داند و معتقد است نباید به بهانه حفظ و نگهداری، شکل و سازه غار را از بین برد.
به گفته رئیس شورای اسلامی شهر جهرم چنانچه برای استحکام غار سنگ‌اشکن با میلیون‌ها تن وزن از بتن استفاده شود، باید منتظر ماند و شاهد تخریب آن شد.
مردانی با اشاره به این که سنگ تراشان، ستون‌های سنگین را به شکل مهندسی بنا کرده‌اند، اظهار می‌کند: هر اقدام غیر کارشناسی سبب نابودی بزرگترین غار دست‌ساز دنیا می‌شود.
فرماندار ویژه شهرستان جهرم، غار سنگ‌اشکن را فرصتی برای رونق گردشگری این شهرستان می‌داند و می‌گوید: میراث فرهنگی باید به کمک شهرداری و سایر دستگاه‌های متولی نسبت به احیا این غار که میراث گران‌بها پیشینیان است، همت داشته باشد.
علیرضا صحرائیان به لزوم برنامه‌ریزی برای حفظ و حراست از این اثر گردشگری تاکید می‌کند و خواستار اقدام میراث فرهنگی در به کارگیری یک نگهبان تمام وقت در این غار است.
- 19
- 1
