به گزارش روزنامه ایران، بزرگانی از نسل پیشین جست‌و‌جوگرانِ ایران که البته محصول تحقیق و تتبع‌شان، به یقین، تا همیشه مرجع و ملجأ اهل علم خواهد بود. آنچه در ادامه می‌خوانید مروری است خُلَص و مجمل بر زندگی و آثار هشت ایران‌شناس درگذشته در سال ۱۳۹۵.
۱. «ماگالی تودوا» (Magali Tudua) نخستین ایران‌شناسی بود که از دیار گرجستان، ۲۷ اردیبهشت (۱۶ مه) در ۸۹ سالگی درگذشت. نخستین اثرش که تصحیح «ویس و رامین» بود را در سال ۱۳۴۹، به زبان فارسی در بنیاد فرهنگ ایران به چاپ رساند. او در سال‌های بعد، «فرمان‌های نگاهداری شده شاهان ایران در کتابخانه‌های تفلیس» را به زبان روسی منتشر ساخت. تصحیح «کلیله و دمنه» به همراه دو کار مهم درباره شاهنامه؛ «از پانزده دریچه، نگاهی به فردوسی و شاهنامه او»، «خردنامه پارسایان (روایتی دیگر از شاهنامه فردوسی)» و همچنین ترجمه اشعار عرفانی مولانا و ترجمه اشعار عرفانی امام خمینی(ره)، تنها تعدادی از ۱۲۰ مقاله و کتابی است که او به زبان‌های گرجی، فارسی و روسی نوشته است.
۲. سپس «سید محمد یونس جعفری» (Syed Mohammad Yunus Jaffery) در روز ۸ شهریور (۲۹ آگوست) در ۸۶ سالگی تنهایمان گذاشت. او که صائب‌شناس و بیدل‌پژوهی چیره دست بود، سال‌ها در دانشگاه ذاکرحسین دهلی، زبان فارسی تدریس می‌کرد و از مفاخر زبان فارسی معاصر در شبه قاره به حساب می‌آمد. جعفری فهرست اسناد فارسی آرشیو ملی هند را فراهم آورده که هنوز چاپ نشده است. از این ایران‌شناس هندی، در ایران، به سال ۱۳۸۹ کتاب «صائب تبریزی» از سوی بنیاد موقوفات افشار در ۳۹۶ صفحه منتشر شد و کتاب «پادشاه‌نامه» کلیم کاشانی، توسط رایزن فرهنگی ایران در هند، در آستانه انتشار است که او بر پایه ۳ نسخه ایران، ترکیه و بریتانیا، تصحیح و مقابله کرده است.
۳. سوم مهر (۲۴ سپتامبر) اما ایران‌شناسان، یکی از همقطاران خود؛ «دهر میندرنات» (Dhar Mindernath) را از دست دادند. او که پدری داشت از مبارزان نهضت آزادی هند و اهل فضل، تحصیلات دانشگاهی خود را تا دکتری در رشته علوم سیاسی دانشگاه لکنهو گذراند و ۴۱ سال در همین عرصه تدریس کرد. به حافظ و سعدی عشق می‌ورزید و در مدح ائمه معصومین شعر می‌سرود؛ سنتی که پدربزرگ، پدر و عموی او هم چنین می‌کردند. یکی از مهمترین آثار او، «هماری رسول» (رسول ما) درباره حضرت محمد(ص) است که اشعار گردآوری شده ۴۳۰ شاعر غیر مسلمان را شامل می‌شود.
۴. «عبدالودود اظهر دهلوی» (Abdul Wadud Azhar Dehlvi) دیگر هندی درگذشته‌ای است که باید مورد اشاره قرار گیرد. او که سال‌ها در بخش زبان فارسی دانشگاه جواهر لعل نهرو درس داد، ۹ مهر (۳۰ سپتامبر) در ۸۰ سالگی دار فانی را وداع گفت. پایان‌نامه دکترای زبان فارسی‌اش در دانشگاه تهران با عنوان «رامایانا کتاب مقدس هندوان» را بنیاد فرهنگ ایران در سال ۱۳۵۰ منتشر کرد. «تمایلات در ادبیات فارسی جدید» و«مسائل زبان فارسی در شبه قاره» دیگر آثار او به فارسی هستند. او که در هیأت مدیره مجله‌های «ایندوایرانیکا» و «مجله تحقیقات فارسی دانشگاه اسلامی علیگره» عضویت داشت، در سال ۱۹۸۸ به پاس انجام خدمات ویژه در زمینه زبان و ادبیات فارسی از رئیس‌جمهوری هند، جایزه افتخاری زبان فارسی را دریافت کرد.
۵. اما امسال ایران‌شناسان اروپا هم به سوگ نشستند. ۱۴ مهر (۵ اکتبر) بود که «ارنی هرینک» (Ernie Haerinck) استاد بازنشسته کرسی باستان‌شناسی مشرق‌زمین در دانشگاه گان بلژیک به علت بیماری سرطان در ۶۷ سالگی درگذشت. او که در باستان‌شناسی ایران باستان ید طولایی داشت، در زمینه مفرغینه‌های لرستان، خاستگاه و گاهنگاری آنها صاحب نظریات بکر و بدیعی بود. او در این سال‌ها سردبیر مجله ایرانیکا آنتیکوا بود.
۶. البته در سال‌جاری، از سرزمین گرجستان، یک ایران‌شناس دیگر نیز درگذشت؛ «جمشید گیوناشویلی» (Jamshid Giunashvili) که ۵ بهمن (۲۴ ژانویه ۲۰۱۷) به سنِ ۸۶ در تفلیس به دیار باقی شتافت. او که در تهران‌زاده شده بود، نخسین سفیر گرجستان در ایران هم بود. دکترایش در رشته زبان و ادبیات فارسی را از دانشگاه دولتی تفلیس دریافت کرد و طی ۶۰ سال، در توسعه و تعمیق زبان فارسی در آن کشور بسیار کوشید و حتی در سال ۲۰۱۰ موفق به دریافت جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شد. «بن واژه شناسی زبان فارسی»، «متون فارسی قرن‌های ۱۰ تا ۱۸میلادی»، «دستور زبان فارسی»، «نسخه خطی تاریخ سیستان»، تعدادی از ۲۰۰ اثر او به زبان‌های گرجی، فارسی، انگلیسی و روسی است.
۷. از میان روس‌ها، امسال «اولیمپیادا پاولونا شگلوا» (Olimpiada Pavlovna Shcheglova) درگذشت. او که در روز ۱۱ اسفند (اول مارس) دنیای ایران‌شناسی را تنها گذاشت، در زمینه کتاب‌شناسی و تاریخ‌نگاری آثار چاپ سنگی فارسی صاحبنظر بود. او که دکترای خود را با موضوع «کتب چاپ سنگی ایران به مثابه منبع تاریخی و تاریخ فرهنگ ایران در قرن نوزدهم» در دانشگاه دولتی لنینگراد در مسکو اخذ کرد، سال‌ها پژوهشگر ارشد علمی در انستیتو شرق‌شناسی آکادمی علوم روسیه بود. «چاپ سنگی اشعار تاریخی فارسی در کتابخانه‌های علمی سن‌پتربورگ؛ قرن نوزدهم و دهه نخست قرن بیستم» و «فهرست کتاب‌های چاپ سنگی به زبان فارسی در بخش مجموعه‌های شرقی کتابخانه علمی ماکسیم گورکی دانشگاه دولتی لنینگراد» از جمله آثار او است.
۸. آخرین پژوهشگر مطالعات ایران که در سال‌جاری درگذشت، «مائوریزیو توزی» (Maurizio Tosi) بود که ۶ اسفند (۲۴ فوریه) در شهر راونای ایتالیا در ۷۳ سالگی درگذشت. این باستان‌شناس ایتالیایی که استاد باستان‌شناسی آسیا در دانشگاه‌های ناپل و بلونیا بود را بیشتر با پژوهش در شهر سوخته می‌شناسند. به بیان بهتر، او نخستین کسی است که در این محوطه باستانی عصر برنز به کاوش پرداخت و توانست طی ۱۱ سال، بانی یکی از نوین‌ترین تحقیقات باستان‌شناسی در ایران شود. او که بخشی از عمر خود را هم در یمن، عمان، ترکمنستان و پاکستان به کار پرداخت، مقالاتش در مورد شهر سوخته و همچنین کتابش با عنوان «پیش از تاریخ شهر سوخته» در میان باستان‌شناسان ایرانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
حمیدرضا محمدی
- 10
- 3
