به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، با توجه به اینکه محوطه باستانی تپه حاجی خان در روستای رزقان در محدوده محصور ساخت پتروشیمی ابن سینا فامنین همدان قرار دارد پروژه کاوش نجات بخشی آن در دستور کار قرار گرفت .
بر اساس آیین‌نامه اجرایی بند "ج" ماده (۱۱۴) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ، تمامی دستگاههای اجرایی مشمول قانون برنامه چهارم توسعه موظفند قبل از اجرای پروژه‌های‌بزرگ عمرانی و در مرحله امکان‌سنجی و مکان‌یابی نسبت به انجام مطالعات فرهنگی- تاریخی در مکان‌اجرای طرح اقدام کنند.
اسماعیل همتی ازندریانی سرپرست هیأت باستان شناسی گفت: فعالیت باستان شناسان در این محوطه به شناسایی و کشف آثار ارزشمندی منجر شد که در مطالعات باستان شناسی غرب ایران ازدوره آهن ۳ (احتمالا دوره ماد) کم نظیر و مشابه چنین آثاری به جز نوشیجان در جای دیگری یافت نشده است .
وی با بیان اینکه کاوش های باستان شناسی در پشته های چهار گانه صورت گرفت افزود : این پشته ها شامل نیایشگاهی از دوره آهن ۳، استقرار آهن ۳، استقرار دوره اسلامی و محوطه کارگاهی است .
او با اشاره به ویژگی های فضای نیایشگاه گفت :در این قسمت یک سازه بزرگ خشتی شناسایی شد که دارای فضاهایی بزرگ با دیوارهای قطور و مشابه سازه های خشتی آهن ۳( احتمالا ماد) نوشیجان ملایر است .
این باستان شناس با استناد به یافته های باستان شناسی این محوطه را تک دوره ای آهن ۳ (احتمالا ماد) دانست .
مهمترین یافته های معماری
وی از مهمترین یافته های معماری این محوطه را سکوی آتشدان، سکوهای خشتی گرداگرد فضاها، دیوار جدا کننده ، اجاق U شکل ، طاقچه ها و بقایای خوشه های گندم در مجاورت سکوی آتشدان اعلام کرد و افزود :تمامی یافته های سفالی در این محوطه مربوط به دوره آهن ۳ است.
این باستان شناس، تمامی شواهد و یافته های کاوش را نشانگر بزرگتر بودن این محوطه از معبد مرکزی نوشیجان اعلام کرد و گفت : از کف ، روی آتشدان ،روی مجمع و سفال های برای ترمولومینسانس و از گندم ها برای تاریخ گذاری کربن ۱۴و مطالعات گیاه باستان شناسی نمونه برداری شده است.
او با اشاره به سکوهای نشیمن که دور تا دور این فضا وجود دارد و هیچ کدام پشت به آتش دان نیستند افزود : پلان نیمه چلیپایی در دو طرف فضا تکرار شده و با نگاهی کلی به مجموعه در میابیم که با یک پلان چلیپایی سرو کار داریم که نمونه آن در نوشیجان وجود دارد .
وی گفت :معبد نوشیجان در اندازه ۱۶ در ۱۶است و بخش داخلی این پلان ۲۰ در ۱۶ بوده و بزرگتر از معبد نوشیجان است .
آتش دان و پلان شبیه نوشیجان
این باستان شناس در ادامه افزود : ویژگیهای معماری و مواردی که در محوطه های مادی نظیر موش تپه، پا تپه و تپه یلفان وجود دارد همگی را اینجا داریم ولی آنچه این محوطه را خاص کرده سکوی آتشدان و پلانی شبیه نوشیجان و بزرگتر از آن است .
او تصریح کرد:با استناد به نتایج نمونه برداری و کربن ۱۴می توانیم مشخص کنیم که این محوطه تا چه اندازه از نظر زمان جلوتر، همزمان و یا متاخرتر از نوشیجان است .
او با اشاره به نحوه چیدن دیوار جدا کننده گفت : این دیوار با تکنیک خشت چینه یا همان خشت ملات ، بصورت یک رج خشت و یک رج چینه ساخته شده که جای انگشتان روی چینه ها نمایان است .
او با بیان اینکه پشته سوم در مجاورت دیواره شمالی پتروشیمی واقع شده افزود :از جمله یافته های مهم این قسمت می توان به آثار معماری چینه ای از دوره قرون میانی اسلامی اشاره کرد .
سرپرست هیأت باستان شناسی، مهمترین یافته این بخش را مربوط به یک کوره سفالگری با ساختار کاملا مشخص و مجزا از دوره قرون میانی اسلامی اعلام کرد .
همتی با اشاره به یافته های ارزشمند در پشته چهارم شامل آثار معماری خشتی با دیواره های با ابعاد مختلف که احتمالا مربوط به یک محوطه استقراری و سکونتی مرتبط با سازه اصلی خشتی از دوره آهن ۳ (احتمالا ماد) است گفت :سفالینه های این بخش با فرم های شاخص آهن ۳مطابقت دارد.
این باستان شناس در پایان خاطر نشان ساخت : با توجه به اهمیت این بنای خشتی که احتمالا بزرگتر و مهمتر از معبد مرکزی تپه نوشیجان بوده است حفاظت و حراست از این محوطه باید در اولویت میراث فرهنگی قرار گیرد . رای دستیابی به نتایج کاملتر و پاسخگویی به سوالات بیشتر کاوش ها و پژوهش های بیشتر در این محوطه ضروری است
- 13
- 3
