«خبرنگاری مستعدترین شغل برای جاسوسی است.» این سخنان یکی از چهره‌هایی است که معمولا سخنان و مواضع او به خصوص در این برهه حساس سبب بروز حواشی مختلف می‌شود. در واقع چنین نظراتی همواره موجب افتراق‌های سیاسی- اجتماعی بوده است.
این بخش از اظهارات «حمید رسایی» مدیرمسوول هفته‌نامه «۹دی» در یکی از برنامه‌های صدا‌و‌سیما است. البته پیش از وی نیز برخی از نمایندگان مجلس مانند «مهدی کوچک‌زاده» نماینده پیشین تهران خبرنگاران را فاسد و هرزه‌نگار خوانده بود و البته ناملایمتی‌هایی که در این مدت در حق خبرنگاران شده است، کم نیست؛ پرت کردن میکروفن خبرنگار توسط یک وزیر، توهین لفظی وزیر بهداشت با این جمله که «از گشنگی بمیرید بهتر از این است که خبرنگار باشید» یا برخورد بد یکی از سینماگران در نشست خبری که گفته بود: «باید خبرنگاران را ادب می‌کردم» یا یکی دیگر که علاوه بر انگ بی‌سوادی به آنان، خطاب به یکی از خبرنگاران گفت: «تو خماری، مثل اینکه چیزی انداختی بالا» و… . خبرنگاران همواره زخم‌خورده چنین رفتاری بوده و هستند.
البته چنین توهین‌هایی به خبرنگاران مختص برخی نمایندگان مجلس، هنرمندان و ورزشکاران نبوده، بلکه وزیران و دیگر مسوولان دولتی نیز با بروز هر اتفاقی و انتشار اخبار و گزارش‌های آنان در رسانه‌ها، خبرنگاران را عتاب کرده و تا صحن دادگاه نیز کشانده‌اند. گویی رمزگشایی از اخبار و رخدادها جزو وظایف خبرنگاران نیست و آنان محکومند تنها بازتاب‌دهنده هر آن چیزی باشند که به اصطلاح خم به ابروی هیچ‌کس نیاید.
البته همین‌جا یک نکته هم باقی است؛ گاه مسوولان بابت بازتاب اظهاراتشان، خبرنگاران را شماتت کرده و این جماعت را به تحریف سخنانشان متهم می‌کنند. در واقع مسوولان در بزنگاه‌های سخت، دیواری کوتاه‌تر از خبرنگار برای توجیه خود و مشکلات پیدا نمی‌کنند.
وظیفه خبرنگار تنها بازتاب واقعیت در رسانه است. اینکه خبرنگاری شغل سخت و طاقت‌فرسایی است، مفهوم مصداقی همین امر است. خبرنگاران با تمام توان خود برای انعکاس رویدادهای جامعه تلاش می‌کنند و بین مردم و مسوولان نقش رابط منصف و ناظر بی‌طرف را دارند. جالب اینکه جامعه کمتر می‌داند که در نهایت حق‌الزحمه یک‌دهم از زحماتشان هم به آنها پرداخت نمی‌شود. اما چیزی که بیش از همه سختی‌ها خبرنگاران را آزرده‌خاطر می‌کند، توهین‌ها و اتهام‌های ریز و درشت به آنها است.
«جاسوس» در تعریف حقوقی، فردی است که به اسناد محرمانه دسترسی داشته باشد. مگر خبرنگاران و روزنامه‌نگاران به اسناد محرمانه دولتی دسترسی دارند؟! قطعا نه. همچنین به گفته وکلا، تاکنون حکم جاسوس برای هیچ خبرنگار داخلی نداشته‌ایم؛ حتی برخی افراد بر این باورند که مفهوم عینی از خبرنگاری یعنی حاشیه‌سازی؛ درصورتی که اینطور نیست. از قدیم گفته‌اند «شنیدن حقیقت تلخ است». خبرنگاران تنها به دلیل انجام رسالت خود که شفاف‌سازی از مسائل جامعه است، مورد تحقیر و توهین قرار می‌گیرند.
اگرچه به عقیده برخی وکلا، طبق قانون وقتی در رسانه ملی فردی به راحتی حرفه خبرنگاری را مستعد جاسوسی می‌داند، یعنی جرمی را به جمعیت روزنامه‌نگاران نسبت می‌دهد، مصداق افترا است. بنابراین انجمن صنفی روزنامه‌نگاران می‌تواند در دفاع از حرفه خبرنگاری از توهین‌کننده شکایت کند.
تاکنون حکم «جاسوس» برای خبرنگاری نداشتیم
دکتر«محمود علیزاده طباطبایی» وکیل پایه یک دادگستری با انتقاد از توهین «حمید رسایی» به روزنامه‌نگاران به «جهان‌صنعت» گفت: برخلاف گفته‌ها تاکنون حکم هیچ کدام از خبرنگاران بازداشتی جاسوسی نبوده است. این حکم تنها به خبرنگاران خارجی منتسب شده است، زیرا وظیفه خبرنگاران جمع‌آوری اطلاعات است. بنابراین انجمن صنفی خبرنگاران باید در دفاع از خبرنگاران و روزنامه‌نگاران از حمید رسایی شکایت کند.
سخنان رسایی در رسانه ملی جرم محسوب می‌شود. ایشان افترا به کل جامعه خبری زده است. چه‌بسا بیانیه مشترک وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه نیز مورد تشکیک است؛ زیرا اتهامات دو روزنامه‌نگار بازداشتی (الهه محمدی و نیلوفر حامدی) در دستگاه قضا رسیدگی نشده است. بنابراین بیان چنین سخنانی در بیانیه نیز دارای ایراد قانونی است.
وی افزود: عده‌ای، هر فرد دیگری غیر از خود را جاسوس می‌دانند. آقای رسایی نیز یکی از این افراد است. نگاه حاکمیت نسبت به خبرنگاران باید تغییر کند. مرجعیت رسانه داخلی باید دوباره احیا شود وگرنه افکار عمومی در میان اظهارنظرهای مسوولان و واقعیت جاری جامعه دچار دوگانگی خواهد شد و در نهایت نسبت به حاکمیت دچار بدبینی می‌شود. جامعه افتراء جاسوس به خبرنگاران را باور نمی‌کند، اما سوءظن افکار عمومی نسبت به حاکمیت بیشتر می‌شود.
مظلومیت رسانه
«بیژن نفیسی» روزنامه‌نگار پیشکسوت و استاد دانشگاه درخصوص توهین‌های متوالی برخی مسوولان به روزنامه‌نگاران و پیامدهای آن به «جهان‌صنعت» گفت: به نظرم مهمترین ایراد اظهارنظر برخی مسوولان نسبت به روزنامه‌نگاران، ناآگاهی آنان به این حرفه است. اگر جامعه مطبوعاتی می‌توانست نقش واقعی خودش را به خوبی ایفا کند، شرایط کشور به این نقطه نمی‌رسید.
بنابراین اگر محدودیت‌ها و برخی فشارها از دوش رسانه‌ها برداشته شود، دیگر فضا برای رسانه‌های خارجی مهیا نمی‌شود. این در حالی است که با توهین‌های متوالی برخی مسوولان به خبرنگاران، جامعه رسانه‌ای کشور منفعل می‌شود. به نظرم این برخوردها لطمه سنگینی به کشور وارد می‌کنند. متاسفانه برخی‌ها متوجه این قضیه و اهمیت آن نمی‌شوند. وی افزود: این روزها به دلایل نامعلوم، جایگاه رسانه توسط برخی مسوولان زیر سوال رفته است، این قضیه در شرایط حساس کنونی نگران‌کننده است.
همچنین بازداشت تعدادی از روزنامه‌نگاران بقای رسانه را به خطر انداخته است. بنابراین اینگونه اظهارنظرها از لحاظ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بهای سنگینی در افکار عمومی دارد. انقلاب سال ۵۷ مدیون روزنامه‌ها بود. بنابراین در چنین شرایطی اگر جایگاه اصلی رسانه‌ها مخدوش شود، به جامعه ضربه وارد می‌شود. افکار عمومی نباید برای یافتن واقعیت به رسانه‌های فارسی زبان خارجی رجوع کنند. رسانه‌های داخلی باید مرجعیت رسمی داشته باشند. برخی مسوولان بر این تصورند که رسانه جایگاه مهمی در جامعه ندارد، این در حالی است که رسانه می‌تواند بسیاری از مشکلات اجتماعی را ریشه‌یابی و با پیگیری‌های فراوان رفع کند. به نظرم به جای اینکه مشکلات در کف خیابان مطرح شود باید در رسانه بیان شود.
نفیسی با اشاره به مظلومیت جامعه رسانه اظهار کرد: امروزه خبرنگاران مانند مرغی شدند که در عروسی و عزا سرشان برباد می‌رود. هر اتفاقی که در جامعه رخ می‌دهد، برخی مسوولان مقصر آن را خبرنگاران می‌دانند. در اصل به نظرم این روزها دیواری کوتاه‌تر از خبرنگاران نیست. این در حالی است که رسانه به تنهایی تولید خبر نمی‌کند، بلکه بازتاب‌دهنده اتفاقی است که در سطح جامعه رخ می‌دهد. بنابراین خبرنگاران آینه عملکرد حاکمیت هستند. برخلاف تصورات، خبرنگاران بازتابی از رویدادهای جاری را براساس قواعد و مقررات اصول خبرنگاری ارائه می‌دهند. خبرنگاران حرفه‌ای رسانه‌ها تحصیلکرده دانشگاه‌های جمهوری اسلامی ایران هستند. این پیشکسوت روزنامه‌نگاری و استاد دانشگاه ادامه داد: رسانه، محلی برای گفت‌و‌گو، تحلیل، انتقاد و حل‌و‌فصل مشکلات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی کشور است؛ زیرا خبرنگاران نه‌تنها مستعد جاسوسی نیستند بلکه پیوند‌دهنده میان ملت و حاکمیت هستند.
رسانه‌ها در تمامی کشورها پل ارتباطی میان دولت و ملت هستند، اما مسوولان با رسانه‌ها برخورد انفعالی دارند. اگر رسانه‌ها به صورت رسمی به موضوعی نپردازند، رویدادها با عنوان شایعه در جامعه مطرح می‌شود. اما رسانه‌های داخلی براساس واقعیت موضوعی را انعکاس می‌دهند اما انفعال روزنامه‌ها، فضا را برای شبکه‌های اجتماعی مهیا می‌کند. آنها نیز با شاخ و برگ دادن به خبرها، آن را از مسیر واقعیت جدا می‌کنند. به همین دلیل نابودی مرجعیت رسانه داخلی تبعات خطرناکی برای جامعه دارد.
حق شکایت از توهین‌کنندگان
دکتر «مصطفی نیلی» وکیل دادگستری نیز با اشاره به حق شکایت انجمن صنفی روزنامه‌نگاران از توهین‌کنندگان به «جهان صنعت» گفت: طبق قانون وقتی در رسانه ملی فردی به راحتی حرفه خبرنگاری را مستعد جاسوسی می‌داند، یعنی جرمی را به جمعیت روزنامه‌نگاران نسبت می‌دهد، مصداق افترا است.
ایشان در میان سخنان خود از فرد خاصی نام نبرده است، به همین دلیل انجمن صنفی روزنامه‌نگاران می‌تواند در دفاع از روزنامه‌نگاران و خبرنگاران از ایشان شکایت کند. وی افزود: با توجه به بازداشت تعداد زیادی از روزنامه‌نگاران، بیان برخی اظهارنظرها پیامدهای منفی در جامعه دارد. در چنین شرایط حساسی قوه قضاییه باید در مقابل اظهارنظرهای که مانند ریختن هیزم در آتش است، جلوگیری کند.
به همین دلیل اولین اقدام قوه قضاییه برخورد قانونی با بیانیه مشترک وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه است که خلاف نص صریح قانون آیین دادرسی کیفری ماده ۳۵۳ است. در این ماده آمده است: «انتشار جریان رسیدگی و گزارش پرونده که متضمن بیان مشخصات شاکی و متهم و هویت فردی یا موقعیت اداری و اجتماعی آنان نباشد، در رسانه‌ها مجاز است. بیان مفاد حکم قطعی و مشخصات محکوم‌علیه فقط در موارد مقرر در قانون امکان‌‌پذیر است. تخلف از مفاد این ماده در حکم افترا است.» اگر در این موضوع دستگاه قضایی برخورد مناسب می‌کرد، افراد دیگری مانند آقای رسایی فرصت چنین سخنانی را نداشتند.
این وکیل دادگستری اظهار کرد: در این مدت روزنامه‌نگاران زیادی بازداشت شدند. اگر برخی بر این عقیده‌اند که خبرنگاری مستعد جاسوسی است، باید بدانند که جاسوس یعنی فردی که به اطلاعات محرمانه حاکمیت دسترسی دارد. کدام خبرنگاران به اطلاعات و اسناد محرمانه دولت دسترسی داشته است؟! قطعا هیچ کس. طبق حکم‌های صادرشده از سوی قوه قضاییه، تاکنون چند درصد از روزنامه‌نگاران جاسوس شناخته شده‌اند؟! ادعاهای زیادی در این خصوص مطرح شده است اما دستگاه قضایی به عنوان مرجع صالح رسیدگی به پرونده‌های خبرنگاران بازداشتی تاکنون چنین اظهارنظری نکرده است. در هرصورت به نظرم ریشه بیان چنین سخنانی را باید از سیاستمداران پرسید.
مهدیه بهارمست
- 10
- 1
