برنده جنگ رسانه‌ای ایران و عربستان

استراتژی امنیتی و سیاسی عربستان در سال‌های اخیر همواره برمبنای توسعه بحران تنظیم شده است. هدف عمده عربستان از این استراتژی آن بوده که این کشور بتواند نقش کلاسیک و سنتی خود را در معادلات خاورمیانه حفظ کند و همواره خود را محور ثبات در منطقه جلوه دهد.

اما جایگاه‌یابی ایران آن هم از فردای مذاکرات با ۱+۵ این فرصت را از عربستان گرفت. به واقع این مذاکرات سبب افزایش وزن راهبردی ایران و در مقابل موجب کاهش وزن راهبردی عربستان در معادلات خاورمیانه شد.هم‌اینک عربستان تلاش دارد در سایه افول نقش محوری خود در خاورمیانه به رقابت‌های ژئوپلیتیک خود ادامه دهد.

ائتلاف‌سازی با محافل عرب و نزدیکی با آمریکای عصر ترامپ و تعقیب راهبرد ایذایی علیه برخی از مجموعه‌های همسو با ایران مانند قطر یا جریان‌های مقاومت، بخشی از رقابت‌های ژئوپلیتیکی عربستان است. شواهد و قرائن رفتاری مقامات سعودی نشان می‌دهد که دلیل اصلی به راه انداختن رقابت‌های ژئوپلیتیکی عربستان کاهش نقش و موقعیت ممتاز ایران در معادلات منطقه است اما همواره در رقابت با ایران عقب ماند و بازنده این رقابت‌های ژئوپلیتیکی بوده است.

حال در شرایطی که عربستان رقابت‌های ژئوپلیتیکی یعنی رقابت‌هایی مانند نفوذ در یمن، سوریه و عراق را به ایران واگذار کرده است، این کشور سناریوی جنگ رسانه‌ای را در مواجهه با ایران تدارک دیده است. تدارک و تمهید جنگ رسانه‌ای وقت حاضر عربستان علیه ایران به معنای تغییر سمت‌و‌سو‌های رقابت‌های راهبردی عربستان است و بیانگر آن است که منازعه‌ای در جریان است که قرار نیست پایان یابد.

اتخاذ راهبرد جنگ و رقابت رسانه‌ای عربستان در مواجهه با ایران در دو علت اصلی ریشه دارد؛ اول آنکه عربستان شانسی برای پیروزی بر سر رقابت‌های جدید ژئوپلیتیکی با ایران ندارد بنابراین شاید تاکید بر جنگ رسانه‌ای و تکیه بر قدرت شبکه‌هایی چون المیادین و العربیه بتواند عربستان و مقامات سعودی را به تداوم نقش محوری خود در منطقه امیدوار کند. دلیل دوم اتخاذ راهبرد جنگ رسانه‌ای ناشی از موقعیت عربستان پساملک‌عبدالله است.

به واقع عربستان پساملک‌عبدالله درگیر بحران نفوذ و حتی بحران مشروعیت سیاسی است که رفتار‌های پیش‌بینی‌ناپذیر و پرنوسان ترامپ بر شدت و حدت آن افزوده است. تحت تاثیر این شرایط است که عربستان جنگ رسانه‌ای را آلترناتیو و دستاویزی برای جدال‌های منطقه‌ای با ایران قرار داده است.

آن‌گونه که پیداست، هدف اصلی عربستان در راه‌اندازی جنگ رسانه‌ای علیه ایران، همراه کردن افکار عمومی دنیای عرب با خود و همچنین مقصر جلوه دادن ایران در بی‌ثبات‌سازی محیطی و ایجاد بحران‌های منطقه‌ای نزد افکار عمومی جهانیان است. بنابراین تلاش عربستان آن است که با بهره‌گیری از امکانات رسانه‌ای و راهبرد‌های ضدتبلیغی، موقعیت برتر ایران را در منطقه به چالش بکشد و در روند نظم راهبردی و البته تعیین‌کننده ایران اختلال ایجاد کند.

اگرچه ممکن است تعقیب راهبرد جنگ رسانه‌ای تجربه تازه و فاز جدیدی از رقابت‌های ژئوپلیتیک عربستان علیه ایران باشد و حتی در کوتاه‌مدت بتواند قرین توفیق باشد اما برای کشوری که از گردونه رقابت‌های ژئوپلیتیکی بازمانده، محققا در جنگ رسانه‌ای نیز نتیجه را واگذار خواهد کرد چراکه همکاری آمریکا با عربستان یک همکاری پرنوسان است و نه ایران قصد عقب‌نشینی از مواضع راهبردی خود در منطقه را دارد ضمن آنکه بحران‌هایی از جنس قطر، هر گونه ابتکار و کارکرد راهبردی عربستان را کم‌اثر و حتی با چالش مواجه می‌سازد.

بنابراین پیروز اصلی این جنگ جدید، ایران است. البته تحقق این پیروزی در گرو پرهیز از هرگونه واکنش نامتعارف از یک‌سو و فعالیت دیپلماتیک سازنده از سوی دیگر است. ضمن آنکه ایران باید از هرگونه سطحی‌نگری راهبردی در مقابل عربستان اجتناب کند.

دکتر صلاح‌الدین هرسنی - مدرس علوم سیاسی و روابط بین‌الملل