چگونه رسانه‌های سنتی مغلوب واتس‌اپ و تلگرام شدند

 شرایط در عرصه خبررسانی تغییر کرده است و مردم بجز روزنامه و تلویزیون، شبکه‌های اجتماعی از جمله فیس‌بوک و توئیتر را هم به‌عنوان منبع خبری قابل اطمینان پذیرفته‌اند و اخباری که از این طریق دریافت می‌کنند را با اپلیکیشن‌های پیام‌رسان نظیر واتس‌اپ و تلگرام به اشتراک می‌گذارند. این اتفاق در بسیاری از نقاط جهان نظیر هند، چین، برزیل، ونزوئلا و... باعث شده است تعداد مخاطبان خبری در برنامه‌های موبایلی پیام‌رسان از تعداد مخاطبان رسانه‌های سنتی بیشتر شود تا صاحبان رسانه مشکلات جدید را پیش روی خود ببینند.

دانشگاه آکسفورد به کمک مؤسسه رویترز بتازگی مطالعه‌ای را با عنوان «تحلیل وضعیت رسانه‌ها و پیام‌رسان‌ها» به انجام رساند و طی آن مشخص شد اگرچه در سال‌های اخیر اخبار جعلی به سمت مخاطبان هجوم آورده‌اند، ولی شبکه‌های جایگزین نظیر واتس‌اپ توانسته‌اند جای خود را بین مردم باز کنند. این ابزارها به مردم امکان می‌دهند در مورد خبر مورد نظر خود در فضای مجازی گفت‌وگو کنند و بدون هرگونه هزینه به‌صورت لحظه به لحظه در جریان همه اتفاقات قرار بگیرند.

رسانه‌ای به وسعت اپلیکیشن

بسیاری از صاحبان رسانه به اهمیت اپلیکیشن‌های پیام‌رسان پی برده‌اند و همین مسأله باعث شده است این روزها اکثر روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها یک کانال رسمی در واتس‌اپ و تلگرام داشته باشند. مؤسسه رویترز برای آنکه بتواند عکس‌العمل مردم در مقابل دنیای رسانه را بهتر تحلیل کند، بررسی خود را روی ۷۴ هزار مخاطب رسانه‌ای در ۳۷ کشور مختلف انجام داد و در پایان آن مشخص شد استفاده‌ از ابزارهایی نظیر واتس‌اپ، تلگرام، وی‌چت، وایبر و... در مناطق مختلف جهان نسبت به سال ۲۰۱۶ میلادی رشد ۳۰۰ درصدی را تجربه کرده است و در بسیاری از کشورها تعداد مشترکان ابزارهای پیام‌رسان از تعداد کاربران آنها در پلتفرم‌هایی نظیر توئیتر و اینستاگرام هم بیشتر شده است.

در این میان گفته شد برای برخی کشورها نظیر مالزی و ترکیه که سانسورهای دولتی برای انتشار اخبار در آنها مشاهده می‌شود، اپلیکیشن‌های پیام‌رسان با قابلیت رمزگذاری داده‌ها این فضا را فراهم کرده‌اند تا کاربران برای عرضه گسترده اخبار مورد نظر خود احساس امنیت بیشتری داشته باشند.

بررسی جدید نشان داد در حالی که ۴۲ درصد مردم در سال ۲۰۱۶ اخبار مورد نظر خود را از فیس‌بوک دریافت می‌کردند، این رقم هم‌اکنون به ۳۶ درصد رسیده است. در مقابل سه سال قبل ۲۸ درصد مردم دنیا اپلیکیشن‌های پیام‌رسان را منبع قابل انتشار اخبار می‌دانستند و هم‌اکنون ۶۳ درصد آنها اپلیکیشن‌های پیام‌رسان را در قالب ابزار کاربردی و مطمئن رسانه‌ای به کار می‌گیرند.

«راسموس کلیس نیلسون» مدیر این بررسی توضیح داد رسانه‌های سنتی و بزرگ با یک مسأله جدی به‌ نام «بحران جلب اعتماد طولانی مدت» مواجه شده‌اند و در مقابل ابزارهای پیام‌رسان با وجود انتشار اخبار جعلی کمتر این مشکل را گریبانگیر خود می‌بینند. در کشورهایی که سانسور اطلاعاتی و فیلتر اخبار وجود دارد اعتماد مردم به رسانه‌ها کمتر شده است و در عوض تکیه مردم به دریافت اخبار از طریق اپلیکیشن های پیام‌رسان افزایش یافته است.

در بریتانیا که ادعای آزادی بیان دارد شرایط مشابهی پیش می‌رود و بررسی جدید نشان داده است محبوبیت واتس‌اپ در این منطقه با خبرگزاری رسمی آن یعنی بی‌بی‌سی برابری می‌کند و روزنامه گاردین چاپ لندن هم خود را دچار مشکل مشابه می‌بیند.

پیام‌رسان‌های جهانی

محبوبیت اپلیکیشن‌های پیام‌رسان بسرعت در حال افزایش است و واتس‌اپ با بیش از یک میلیارد مشترک فعال، پرطرفدارترین ابزار موبایلی در این حوزه محسوب می‌شود و کاربران آن روزانه بیش از ۷۵ میلیارد پیام را به یکدیگر ارسال می‌کنند که نزدیک به نیمی از این پیام‌ها را اخبار تشکیل می‌دهند. براساس آخرین گزارش‌های رسمی همچنین اعلام شد کاربران واتس‌اپ هر ۲۴ ساعت بیش از ۲ میلیارد دقیقه تماس صوتی و تصویری برقرار می‌کنند و نیم میلیارد نفر از کاربران این اپلیکیشن در بخش ویژه آن موسوم به «استاتوس» اخبار و اطلاعات مورد نظر خود را برای ۲۴ ساعت به‌صورت عمومی برای همگان ارائه می‌دهند.

تلگرام ابزار محبوب دیگری است که در این زمینه مورد استفاده قرار می‌گیرد و روزانه بیش از ۲۰۰ میلیون کاربر جهانی از آن استفاده می‌کنند. این افراد هر روز حدود ۱۵ میلیارد پیام را بین هم رد و بدل می‌کنند و با این توضیح گفته می‌شود هر کاربر تلگرام به طور میانگین روزی ۱۵۰ پیام می‌فرستد. این ابزار موبایلی که از زمان تولد آن حدود شش سال می‌گذرد فضایی را برای مردم ایجاد کرده است که بیش از ۶۰ درصد پیام‌های رد و بدل شده در آن را اخبار و اطلاعاتی از این دست تشکیل می‌دهند.

این اپلیکیشن‌های پیام‌رسان به قدری بین مردم نفوذ کرده‌اند که گفته می‌شود اواخر سال ۲۰۱۸ میلادی «ژایر بولسونارو» به کمک واتس‌اپ توانست بر مسند قدرت بنشیند و به‌عنوان رئیس جمهوری بعدی برزیل معرفی شود. او برای پیروزی در انتخابات میلیون‌ها دلار برای ارسال پیام‌های هدفمند در اپلیکیشن‌ واتس‌اپ هزینه کرد و پیش از برگزاری دور دوم انتخابات موج گسترده‌ای مبنی بر پیروزی بولسونارو در واتس‌اپ منتشر شد و همین اتفاق نتیجه انتخابات را تغییر داد.

اوایل سال ۲۰۱۹ میلادی نیز در ونزوئلا شماری از فرماندهان ارتش با رهبری «خوان گوایدو» رئیس مجلس ملی و رهبر مخالفان با انتشار پیام‌هایی در واتس‌اپ فراخوان مردم به خیزش علیه دولت «نیکلاس مادورو» را منتشر کردند و طولی نکشید که مخالفت‌های مردم به کمک همین ابزار پیام‌رسان گسترش یافت تا رئیس جمهوری ونزوئلا خود را در یک بحران کاملاً جدی مشاهده کند.

این اتفاقات نشان داد پیام‌رسان‌های موبایلی تا چه اندازه بین مردم محبوب شده‌اند و در برخی مناطق جهان قدرت نفوذ آنها حتی از رسانه‌های قدیمی و سنتی هم بیشتر شده است.

میثم لطفی