جای خالی ‌فحش‌نامه 

جمعه ۱۱ مردادماه صفحه‌ اینستاگرام روزنامه «وطن امروز» با انتشار متنی، خبر داد که این روزنامه به علت مشکلات مالی دیگر منتشر نخواهد شد. پیش‌تر خبرهایی مبنی بر تعطیلی این روزنامه منتشر شده بود اما با وقفه‌ای، انتشار خود را از سرگرفته بود؛ اما به نظر می‌رسد این بار قضیه جدی است و دکه‌های روزنامه‌فروشی از این به بعد شاهد نسخه «وطن امروز» نخواهند بود.

نخستین شماره‌ «وطن‌ امروز» ۱۳ آبان سال ۸۷ منتشر شد، زمانی که مهرداد بذرپاش، صاحب‌امتیاز و مدیرمسئول آن فقط ۲۸سال سن داشت. بذرپاش زمانی به روزنامه‌داری روی آورد که تجربه مدیریتی او در همراهی با محمود احمدی‌نژاد در دوران شهرداری تهران و ریاست جمهوری خلاصه می‌شد. همین سابقه کم، ذهنیت برخورداری از رانت‌ها و حمایت‌های پشت‌پرده در انتشار «وطن امروز» را بارور ساخت.

دوگانگی تعامل با دولت؛ اصول‌گرای خوب و اصلاح‌طلب بد

روزنامه «وطن امروز» خود را رسانه‌ای منتقد می‌نامید. رویکردی که در جامعه مطبوعات رسالتی مهم و مسئولیتی شناخته شده و قابل احترام است؛ اما ما «وطن امروز» را به دلیل ویژگی غیرمسئولانه آن در حمایت بی‌چون وچرا از جریان اصول‌گرا و مخالفت با هر نوع فعالیت اصلاح‌طلبی ـ حتی اگر به نفع نظام و جامعه باشد ـ نه یک روزنامه منتقد که رسانه‌ای جناحی می‌شناختیم که با توجه به حمایت‌های خاص و پشتیبانی‌های بسیار، کار سیاسی صرف ماکیاولیستی می‌کرد. حدود ۵سال از عمر تقریباً ۱۲ساله «وطن امروز» با ریاست محمود احمدی‌نژاد بر دولت‌های نهم و دهم مصادف بود؛ دوره‌ای که اولین گام‌ها برای تنزل دادن به جایگاه ویژه ایران در عرصه بین‌الملل برداشته شد، ضعف اقتصاد ایران آغاز شد و جامعه مدنی و سیاسی آزاد که رشد کشور محصول آن بود، در پستوها حبس شدند و افترازنی و تهمت‌زنی و «بگم بگم‌»ها وارد ادبیات سیاسی کشور شد.

محمود احمدی‌نژاد عامل تمام این سیاهی‌ها در کشور است؛ ولی روزنامه بذرپاش که همیشه وامدار و بله قربان‌گوی احمدی‌نژاد بود، به تمام این مسایل بی‌اعتنا بود. بنابراین «وطن امروز» منتقد نبود، بلکه کارگزاری بود برای حمایت از جریانی که در بدنه اجتماع چندان جایگاهی ندارند و با استفاده از حمایت‌های ویژه و خاص، تلاش می‌کرد تا ویترین جذابی باشد برای مغازه‌ای که چیزی برای گفتن و فروختن نداشت.

«وطن امروز» به‌واسطه مدیر نازپرورده سیاسی‌اش که دیدگاه سیاسی او حتی در بین هم‌قطاران و هم‌فکران مقبولیتی ندارد، برای خودشیرینی‌های گاه و بی‌گاه، شمشیر را از رو برای دولتی بست که حداقل در ۴ سال اول حضور و فعالیت‌اش، رضایت عمومی را ایجاد کرد و امید را در دل‌ها نشاند و در ادامه با کارشکنی‌های متعدد خارجی که از فریادهای صدا کلفت‌کرده‌های داخلی (از جمله روزنامه «وطن امروز») خط می‌گرفتند و می‌گیرند، با سختی‌هایی مواجه شد. البته بر این باور هستیم که اگر به جای دولت فعلی، دولتی از جنس اصول‌گرایی بر مسند کار بود، مشکلات از آنچه امروز با آن مواجه هستیم، بیشتر می‌بود.

به هر حال نقد و شرح خود از تعطیلی روزنامه «وطن امروز» را در روزنامه منتشر می‌کنیم و دوست می‌داشتیم تا پاسخ آن را در همان روزنامه بخوانیم و ببینیم؛ زیرا معتقدیم باروری و تعالی هر جامعه‌ای به میزان پرسش‌ و پاسخ‌های منطقی و نقدها و جوابیه‌های غیرمغرضانه است.

به هر حال جریان اصلاح‌طلبی بیش از هر جریان دیگری با تعطیلی‌های اجباری، ناخواسته و خواسته بسیاری در عرصه مطبوعات مواجه بوده ‌است و در همین لحظه روزنامه «قانون» را در تجربه توقیف، یادآوری می‌کند. بر این اساس از تعطیلی هر روزنامه‌ای با هر رویکرد و نگاهی که داشته باشد، ناخرسند هستیم، هرچند دیگر کسی از دیدن تیترهای مغرضانه «وطن امروز» عصبانی نمی‌شود. در عین حال معتقدیم؛ جای روزنامه‌ای که دشمنی خود با اصلاحات را آشکارا بیان می‌کرد، برای اثبات حقانیت جریان عقلانیت خالی است.

چند شیرین‌کاری از نوع «وطن امروز»

سال ۱۳۹۳ که دیگر دست اصول‌گرایان از قدرت اجرایی کوتاه شده بود و حمایت‌های سیاسی از پرونده‌های جنجالی شخصیت‌های حقیقی و حقوقی اصول‌گرایان رو به پایان بود، سالی جنجالی برای «وطن امروز» و مدیران آن بود. در دی‌ماه آن سال هیات نظارت بر مطبوعات ایران پرونده این روزنامه را به دادگاه ارجاع داد؛‌ به دلیل «توهین به رئیس‌جمهوری از طریق درج کاریکاتور» و «تیتر اولی که در تخریب رابطه با همسایگان و در مغایرت با مصوبات شورای عالی امنیت ملی».

حسن روحانی، رئیس جمهور کشورمان گفته بود؛ «اگر در کشور انواع سلاح داشته باشیم اما برای گوشت، گندم، جو و روغن به دیگران نیازمند باشیم و دست ما به بیرون دراز باشد، اقتدار حاصل نمی‌شود». یک روز بعد «وطن امروز» در صفحه اول خود کاریکاتور بزرگی را منتشر کرد که در آن با نمایش یک موشک، نوشته شده بود: «اینو می‌فروشیم جاش ۲۵تن گوشت و روغن وارد می‌کنیم اقتدارمون بالا میره!».

این روزنامه همچنین در شماره ۱۴ دی سال ۱۳۹۳ خود، عکسی از ملک عبدالله، پادشاه عربستان سعودی در صفحه اول خود منتشر کرد و با اشاره به وخامت حال او، در تیتر بزرگی نوشت: «خبر مرگش!».

چند ماه قبل از آن مهرداد بذرپاش که عضویت در هیات رئیسه مجلس را تجریه می‌کرد، از دولت و شورای عالی امنیت ملی به خاطر برخوردهای مکرر با روزنامه «وطن امروز» انتقاد کرده بود. اما برخورد با «وطن امروز» نه به دلیل خصومت‌های شخصی که به دلیل عناد آشکار با آنچه روند مصالحه‌آمیز برای کشور و جامعه تشخیص داده شده بود، انجام می‌شد. مانند آنچه در اسفند ۱۳۹۵ رخ داد؛ هیات نظارت بر مطبوعات اعلام کرد: روزنامه «وطن امروز» به دلیل بی‌توجهی به اصل وحدت اسلامی، عطف به بند ۴ ماده ۶ قانون مطبوعات تذکر دریافت کرده ‌است و پرونده این روزنامه بابت انشار مطلبی با عنوان «پسابرجام و نعل‌های وارونه» مصداق اهانت به روحانیت قلمداد و عطف به بند ۸ ماده ۶ قانون مطبوعات، به دادگاه ارجاع شده‌است.

دلتنگ تیترهای دوهجایی «وطن امروز» باشیم؟

به هر حال «وطن امروز» دیگر منتشر نمی‌شود، لااقل به این زودی‌ها منتشر نخواهد شد و دیگر شاهد تیترهای دوهجایی توهین‌آمیز و تهوع‌آور نخواهیم بود. تیترهایی که در برخی موارد در آغاز راه «وطن امروز» و از سوی برخی روزنامه‌نگاران، کار ژورنالیستی قابل توجه دانسته می‌شد؛ اما هر چه از عمر این روزنامه می‌گذشت، بی‌اعتنایی به فرم و محتوای این روزنامه بیشتر می‌شد. روزنامه‌ای که به دلیل وصل بودن مدیرمسئول‌اش به نهادهای قدرت، با قدرت به میدان آمد تا همه مخالفان را با عبارت و ژست وجود آزادی بیان، قلع و قمع کند؛ اما زهی خیال باطل که «بار کج به منزل نمی‌رسد» و هیچ‌گاه دیواری که خشت اولش کج نهاده شده است، تا ثریا که هیچ، به ارتفاع ۱۲متر هم نمی‌رسد.

به هر حال تعطیلی این روزنامه واکنش‌هایی در بین روزنامه‌نگاران داشته است. ما واکنش علی قنواتی، یک روزنامه‌نگار اصول‌گرا را عیناً و بدون کم و کاست منتشر می‌کنیم تا با جایگاه «وطن امروز» در جامعه روزنامه‌نگاری کشور (چپ و راست) بیشتر آشنا شویم: «هر چیزی که روی کاغذ قطع بزرگ چاپ شود و از نرم‌افزار این‌دیزاین برای صفحه‌آرایی استفاده کند «رسانه» نیست! می‌دانم در این جنگل بی‌قانون که برایمان ساخته‌اند چه حرف عجیبی به نظر می‌رسد؛ اما «رسانه» اصول و قوانینی دارد.

در یک حکم‌رانی خوب، انتشار وطن‌امروز به یک هفته هم نمی‌کشید! وطن‌امروز در صورت وجود قانون درست برای مطبوعات و رسانه‌ها یا همان اول انتشار تعطیل می‌شد یا مجبور می‌شد رویه خود را اصلاح کند! تعطیلی یک روزنامه شادی ندارد، اما تعطیلی یک «خزعبل‌نامه» چرا؛ البته اگر در همان ابتدا اتفاق می‌افتاد! بعد از ۱۰سال خزعبل‌پراکنی؟ گریه هم دارد! وطن‌امروز با رانت و عدم شفافیت مالی متولد شد، با رانت و عدم شفافیت مالی زیست، و با رانت و عدم شفافیت مالی به درک واصل شد! حرام‌زاده بود و حرام‌زاده زیست و حرام‌زاده مرد! لعنت بر او روزی که زاده شد و روزی که سقط شد، تا تاثیر فاجعه‌بار او بر فرهنگ و رسانه کشور دیگر تکرار نشود.»

از این متن پر از گلایه و شکواییه بگذریم. سید عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه اما واکنشی بهتر به این موضوع داشت. او در توییتر نوشت: «وطن امروز اگر چه جزو منتقدین تند وزارت امور خارجه و رئیس دیپلماسی کشور بود؛ اما جای این روزنامه منتقد و حرفه‌ای در آستانه روز خبرنگار خالی خواهد ماند اگر دوباره منتشر نشود. ساعتی پیش با مهندس بذرپاش صاحب‌ امتیاز این روزنامه صحبت و از عدم انتشارش اظهار تاسف کردم.»

ساعاتی پس از انتشار این توییت، کانال روزنامه «قانون» نوشت: «ای‌کاش یکی هم پیدا می‌شد با خودشیرینی به مقامات مسئول گوشزد می‌کرد که برخلاف قانون روزنامه «قانون» ۶ ماه توقیف مانده‌است... حیف که قانون رسانه حاکمیتی نیست که در آستانه روز خبرنگار برخی از روی واهمه برای مسئولان و اهالی آن یقه‌چاک و اظهار تاسف کنند.»

جواد شمس