فاصله اجتماعی چیست و چگونه مردم را به رعایت آن ترغیب کنیم؟

حفظ فاصله اجتماعی و قرنطینه شخصی دو راه موثر برای کاهش شیوع بیماری کووید- ۱۹ است، اما از استرالیا تا آمریکا، خیلی ها به این اقدامات توجه نمی کنند. چه طور باید مردم را قانع و ترغیب کرد که دست به چنین کار هایی بزنند؟

در برخی از نقاط جهان، شیوع ویروس کرونای جدید، اماکن عمومی را به خانه ارواح تبدیل کرده است. در نقاط ديگر، اما زندگی با همان شدت و حدت سابق ادامه دارد و در مواردی حتی بیشتر نیز شده است.

تا پیش از سفت و سخت شدن قوانین بریتانیا، مناطق ییلاقی ولز شاهد حضور بی سابقه مردم در این فصل سال بود و در کشور استرالیا نیز مردم تا وقتی پلیس وارد عمل نشده بود حاضر به ترک ساحل بوندای و جمع کردن بساط خوش گذرانی به خاطر ویروس کرونا نشده بودند.

در شهر میامی در آمریکا، دانشجو ها مصمم بودند تا از تعطیلات بهاره خود لذت ببرند. به گفته یکی از آن ها " فوقش کرونا می گیرم، اتفاق خاصی نمی افتد. هر اتفاقی می خواهد بیافتد، من حاضر نیستم دست از خوش گذرانی و مهمانی بردارم."

البته کنار آمدن با واقعیت های زندگی در زمان کووید- ۱۹ مشکلی نبود که تنها دامن جوان ها را بگیرد. انتشار نتایج یک نظرسنجی در اواسط ماه مارس نشان داد که نصف بیشتر افراد بالای ۶۰ سال اصلا نگران احتمال مردن به خاطر ابتلا به این ویروس نیستند. برای بعضی ها، مثل کرن سوالو پرایر در ایالت مین، ویروس کرونا (corona) به جابجایی  مسوولیت بین نسل ها منجر شده است و حالا او باید مراقب باشد تا والدین سال خورده اش پنهانی از منزل بیرون نروند.

اما به چه دلیل با وجود تأکید مرتب نهاد های بهداشتی معتبر دنیا، نظیر سازمان بهداشت جهانی و مرکز پيش‌گيري و درمان بیماری آمریکا، مبنی بر تاثیر هنگفت کاهش تماس های فردی بر روند شیوع این ویروس، هنوز خیلی ها توجهی به این مسئله نمی کنند و تمهیدات سختگیرانه را نادیده می گیرند؟ چطور میتوان مردم را به مراقبت از خود و اطرافیانشان ترغیب کرد؟

پاسکال گلدستزر، محقق بهداشت عمومی در دانشگاه هاروارد، می گوید بررسی ها نشان می دهد که مردم آمریکا و بریتانیا تقریبا از همان ابتدای امر با تمهیداتی که برای مقابله با کووید- ۱۹ در نظر گرفته شده است به خوبی آشنا شده اند.

او بین روز های ۲۳ فوریه و ۲ مارس با برگزاری یک نظرسنجی اینترنتی نظرات ۲٫۹۸۶ نفر آمریکایی و ۲٫۹۸۸ نفر بریتانیایی از ویروس کرونای جدید را جویا شد. اکثر شرکت کنندگان( ۹۳ درصد در آمریکا و ۸۶ درصد در بریتانیا) می دانستند که برای کاهش شیوع کووید- ۱۹ چه کار باید کرد:شست وشوی دست ها، اجتناب از تماس نزدیک با افراد بیمار و دست نزدن به صورت. اما در عمل اطلاع از این مسائل به اجرای آن ها منجر نمی شود.

روحیه جنگی

یکی از دلیل های این اتفاق احتمالا این باشد که ما برای درک وضعیت بحرانی به تجربیات گذشته رجوع می کنیم. در کشور هایی که قبلا شاهد همه گیری ویروس های کرونای مرس و سارس بوده اند، شما میتوانید به تجربیات تاریخی مشخصی تکیه کنید. اما به گفته ژاکلین دافین، استاد تاریخ پزشکی دانشگاه کوئینز در کانادا، چه بسا در این کشور که یکی از مراکز شیوع سارس بود نیز به نظر می رسد که دانش ناشی از این تجربه فراموش شده است.

بیماری سارس در سال ۲۰۰۳ به مرگ ۴۴ نفر در این کشور منجر شد، اما این اتفاق به برنامه ریزی بلندمدت و پایدار برای مبارزه با شیوع بیماری های تنفسی در آینده منجر نشده است. خانم دافین می گوید" در پی شیوع بیماری سارس برنامه ریزی برای همه گیری موضوع خيلي داغی بود. چند سالی در کانادا ادامه داشت، اما واقعا عجیب است که به این سرعت محو شد."

با این حال خانم دافین می گوید که مقیاس همه گیری فعلی حتی از تجربه افردی که سارس و مرس را از نزدیک دیده اند نیز خارج است. اما افردی که آن تجربه را نداشته اند هیچ چیزی برای اتکا ندارند. رابرت وست، استاد علوم و سلامت رفتاری در کالج دانشگاهی لندن، می گوید" ما این مساله را تجربه نکرده ایم، ولی تجربیاتی داریم که از بعضی جهات به وضعیت فعلی شباهت دارند. انسان ها همیشه وقتی با شرایط جدیدی روبرو میشوند دنبال تجربیات مشابه می گردند."

در اروپا، شاید نخستین مقایسه ای که به ذهن مردم، مخصوصا مسن تر ها می رسد ، تجربیات زمان جنگ است. به گفته آقای وست" شاید دیده باشید که بعضی ها درباره بمباران صحبت می کنند که از بعضی جهات شبیه وضعیت فعلی بود و از بعضی جهات نیز متفاوت."

به گفته او اصلی ترین تشابه تهدید وجودی است." نه تنها این خطر وجود داشت که در کوتاه مدت بخاطر اصابت بمب به خانه تان کشته شوید، بلکه خطر تهاجم و اشغال نیز وجود داشت که اتفاقی فاجعه بار محسوب می شد. یکی از مسائلی که همه گیری ویروس کرونا را با آن خاطره پیوند می زند همین حس اجتماعی اضطراب است."

این تشابه میتواند به ما کمک کند تا درک بهتری از واکنش مردم به توصیه های بهداشتی- رعایت سختگیرانه یا رفتار اجتنابی و نادیده گرفتن توصیه ها و رفتن به یکشنبه بازار شلوغ مثل همیشه- پیدا کنیم.

آقای وست می گوید" افرادی هستند که بدون هیچ حس بدی همه جا میروند ، چون به نظرشان اتفاق بدی نخواهد افتاد و هر چه پیش آید خوش آید؛ و دیگرانی هم هستند که از صبح که بیدار می شوند تا آخر شب اضطراب و آینده نگری مثل خوره به جانش می افتد." به گفته او فارغ از اینکه کجای این بازه قرار میگیرید ، بحران بیش از همیشه واکنش شما به این مسایل را مسجل می کند.

با این حال، چگونه باید با کسی که در زمان همه گیری با بی توجهی تام به مسائل نگاه می کند برخورد کنیم؟

لزلی مارتین، روان شناس سلامت دانشگاه لاسیرا در کالیفرنیا، می گوید که در نبود تجربه تاریخی مشابه باید بیشتر به خلاقیت اتکاء کنیم. پیشنهاد او این است که دنیای چند ماه یا چند سال بعد را تصور کنیم که همه گیری به پایان رسیده است.

او می گوید" در آن زمان چه فکری راجع به رفتار فعلی خود می کنیم؟ آیا از رفتار خود افسوس خواهیم خورد؟ درست است که ما هنوز از این وضعیت عبور نکرده ایم، اما می توانیم به نمود رفتارمان در آینده فکر کنیم. شاید کمک کند تا تصمیمات بهتری بگیریم."

قوانینی برای زندگی

خانم مارتین می گوید مساله دیگری که رعایت توصیه های بهداشتی مربوط به ویروس کرونا را سخت می کند، طبیعت ناملموس شیوع این ویروس است." انسانها معمولاً وقتی با شواهد واقعی عاقبت مساله ای روبه رو می شوند بیشتر واکنش نشان می دهند. اما از آنجایی که دوره کمون این بیماری بسیار طولانی است و خيلي ها در ابتدای امر هیچ علایمی ندارند، مردم خیلی دیر به این فکر می افتند که شاید بهتر بود بیشتر در قرنطینه می ماندم."

برای توضیح بهتر روند انتقال و موثر بودن فاصله گذاری اجتماعی می توان از روش های تصویری استفاده کرد، مثل همان نقاطی که در خیلی از شبیه سازی ها استفاده می شود. اگر فرد مبتلا به ویروس بلافاصله مشخص می شد، مثلا همانند آن نقطه ها رنگش عوض می شد، افرادی که هنوز مبتلا نشده اند به احتمال خیلی زیاد توجه بیشتری به رعایت فاصله گذاری اجتماعی می کردند. به گفته خانم مارتین، نبود یک نشانه واضح باعث می شود تا تهدید دوردست و فرضی به نظر برسد.

دلیل سوم این است که خیلی از تصمیمات ما در لحظه گرفته می شود. انتخاب یک واقعیت همیشگی است و به همین خاطر ما همیشه گزینه های متعددی پیش روی خود داریم:آیا یک کلوچه دیگر بخورم، یا بروم بدوم؟ دست هایم را پس از برگشتن به خانه بشویم، یا مهم نیست؟

به گفته آقای وست" وقتی مردم در لحظه چنین تصمیماتی می گیرند- و همیشه در لحظه است- فکری به ذهنشان میرسد این است که این یک بار که اتفاقی نمی افتد." به گفته او ترک سیگار مثال خوبی است. سیگار بعدی که قرار نیست شما را بکشد، لذا به سیگار کشیدن ادامه می دهید، در حالیکه تجمیع سیگار ها احتمال مرگ زودهنگام شما را به شدت افزایش می دهد." لذا گرایش مردم به این فکر است که این یک دفعه اشکالی ندارد. ما باید به مردم بفهمانیم که اشکال دارد."

در حقیقت هم مدارک موجود نشان می دهد که مردم در سنجش خطر و احتمال خیلی ضعیف عمل می کنند. به همین خاطر است که خیلی ها از پرواز کردن بیشتر از رانندگی کردن می ترسند، در حالی که احتمال تصادف و مرگ در ماشین بسیار بیشتر است.

راه خروج از ارزیابی نادرست خطر عدم اتکا به تصمیم گیری لحظه ای است. آقای وست می گوید" مردم باید برای بررسی خطر از مجموعه قوانین ثابتی استفاده کنند و به آن پایبند بمانند. قضاوت موردی فایده ندارد. معادله ساده ای است:هر چه موانع بیشتری بر سر راه انتقال ویروس از ریه یک نفر به ریه نفر دیگری ایجاد کنید، تعداد مبتلایان نیز کم تر می شود."

انتقال پیام

حالا که چالش ها مشخص شده است، چطور می توانیم به شکلی موثر با افرادی که تمهیدات بهداشتی را رعایت نمی کنند صحبت کنیم؟

اول از همه به موسسات پزشکی و کارشناسانی ارجاع دهید که میتوانند بهترین اطلاعات مربوط به همه گیری را فراهم کنند، مثل نهاد های بهداشت عمومی مستقلی که توصیه هایشان بر پایه دلیل و مدرک است. به گفته آقای وست" پیام رسان باید وجهه کارشناس داشته باشد. احتمال اینکه به حرف افردی که فکر می کنیم می دانند که چه می گویند گوش دهیم بسیار بیشتر است."

دوم اینکه سعی کنید پیام مثبت باشد. خانم مارتین می گوید" تقاضای ما از مردم این است که خود را قرنطینه کنند و این مساله به خودی خود چیز مثبتی نیست. برای همین باید سعی کنیم قرنطینه را در قالب یک چیز مثبت ارائه کنیم، مثلا به عنوان داشتن وقت کافی برای پرداختن به کار هایی که قبلا نمی رسیدیم انجام دهیم، عین کتاب خواندن."

خانم مارتین در ادامه می گوید که برای افراد سال خورده که شاید کم تر با کم بود وقت روبرو باشند باید از روش دیگری استفاده کرد و این وضعیت را بعنوان فرصتی برای انجام کار های خلاقانه و مفید معرفی کرد، مثل مرتب کردن حیاط یا تعریف و انجام آن پروژه هنری که همیشه در ذهن داشته اند.

سوم اینکه از دوستان مایه بگذارید و مسئله را شخصی کنید. خانم مارتین می گوید" ما شاید برای دیگران کار هایی بکنیم که برای خودمان نمی کنیم. هر چه جنبه شخصی این پیام ها برای فرد بیشتر باشد، میزان موفقیت نیز بیشتر می شود. به نوه ها یا والدین خود فکر کنید. به سایرین فکر کنید و از خود سوال کنید که اگر کارهایم آن ها را به خطر بیاندازد چه؟"

در چنین مواقعی ارسال گسترده اطلاعات از طرف نهاد های بهداشت عمومی به اندازه انتقال سینه به سینه پیام مؤثر نیست. به گفته خان مارتین" افراد شاید در خانواده و گروه های اجتماعی خود جایگاه رهبری داشته باشند و بتوانند به بقیه فشار همتا وارد کنند. نفر اول بودن کار سختی است، اما تبدیل شدن به یک سرمشق خوب واقعا نعمت است."

فشار روانی کووید- ۱۹ دیگر بر کسی پوشیده نیست. این بیماری شیوه های عادی بیان احساسات ما را بکار هایی خطرناک برای عزیزانمان تبدیل کرده است. اما ارجاع به بقیه و روابط حقیقتا مهم شاید بهترین استراتژی برای محافظت از اشخاص باشد و فرقی هم نمی کند که مخاطبمان جوان بیست و چند ساله خوش گذران است یا سالخورده هشتاد و چند ساله کله شق.