گواتر بزرگ شدن غیرطبیعی غده تیروئید استگواتر
گواتر به حالتی گفته میشود که غده تیروئید به صورت غیرطبیعی، بزرگ شده باشد. تیروئید که در پایه گردن، درست زیر سیب آدم قرار گرفته، به عنوان یک غده پروانه ای محسوب میشود. غده تیروئید با ترشح هورمون هایی موجب تنظیم بسیاری از فرآیندهای متابولیک نظیر رشد و مصرف انرژی میشود.
کنترل غده تیروئید برعهده ی غده ای در مغز میباشد که به آن غده هیپوفیز می گویند. با این حال، تیروئید، قادر به تولید هورمون های خود بدون ید غذایی کافی نیست. درصورت کم بودن ید موجود در رژیم غذایی فرد، کار غده هیپوفیز، ارسال پیام های شیمیایی به تیروئید است. این غده در تلاش برای برآورده کردن خواسته های هیپوفیز میباشد و در همین زمان بزرگ می شود. سایر دلایل بروز گواتر به غیر از کمبود ید، شامل شرایط تیروئید است که از این ظرایط می توان به گره ها، سرطان تیروئید، پرکاری و کم کاری تیروئید اشاره کرد.
انواع گواتر
گواتر، متشکل از دو گروه به شرح زیر می باشد:
>> گواتر آندمیک:
یکی از دلایل کمبود ید غذایی، خاک پرورش داده شده در آن غذاها است. از دیگر مکانهایی که کمبود ید دارند؛ می توان به مناطق کوهستانی و مناطق دور از دریا اشاره کرد. با این وجود، میزان شیوع گواترهای بومی در کشورهای پیشرفته، بیشتر است. این عارضه به عنوان یک امر نادر در کشورهای پیشرفته محسوب میشود؛ بدین دلیل که مکمل های ید، گسترده است.
>> گواتر غیررسمی:
شیوع گواتر غیررسمی به صورت منطقه ای نیست. از عواملی که موجب بروز گواتر غیر رسمی میشوند؛ می توان سابقه خانوادگی، رژیم غذایی ، سن( بالای ۴۰ سال) و جنسیت( زنان مستعدتر از مردان هستند) را نام برد.
علل بروز گواتر
از علل بروز گواتر می توان به کمبود ید در موادغذایی ، ارث، مصرف بیش از اندازه غذاهایی مانند شلغم، کاساوا، کلم و چغندر می باشد. به تورم غده تیروئید در طب قدیم ایرانی،« غم باد» می گفتند که امروزه در برخی از انواع اختلالات تیروئیدی مانند هاشیموتو به اثبات نقش عوامل روانی پرداخته اند.
علایم گواتر
معمولاً گواتر، علایمی برای بروز دادن ندارد ولی این بیماری در برخی مواقع نشانه هایی دارد که از مهمترین آن ها می توان به تورم گلو، تنگی گلو، سرفه، خستگی، مشکل بلع، اختلال در تنفس، بیش فعالی، تپش قلب ، افزایش تعریق، افزایش اشتها، حساسیت نسبت به گرما، ریزش مو ، یبوست، فراموشی، عدم تحمل سرما، تغيير خلق و خو و افزایش وزن اشاره کرد.
عوامل خطر گواتر
امکان ابتلای هر شخصی به گواتر وجود دارد. احتمال بروز این بیماری در بدو تولد یا در هر زمان دیگری در طول زندگی وجود دارد. بعضی از عوامل خطر شایع گواتر عبارتند از:
>> کمبود ید رژیم غذایی:
افرادی در معرض خطر گواتر هستند که میزان ید رژیم غذایی شان در مناطقی زندگی آن ها کم است و مکمل های یددار دردسترس انها نیست.
>> جنس مونث:
با توجه به ابتلای زنان به اختلالات تیروئیدی، احتمال ابتلای آن ها به گواتر نیز بیشتر است.
>> سن:
سن شیوع گواتر، معمولاً پس از ۴۰ سالگی می باشد.
>> سابقه پزشکی:
از دیگر عوامل مؤثر در بروز گواتر، سابقه شخصی یا خانوادگی بیماری خودایمنی می باشد.
>> بارداری و یائسگی:
احتمال بروز مشکلات تیروئیدی به دلایل نامشخصی در دوران بارداری و یائسگی، بیشتر میشود.
>> قرارگیری در معرض تشعشع:
اگر مناطق گردن یا قفسه سینه ی شما را با اشعه ایکس، عکس برداری کرده اند و یا مشغول به فعالیت در یک مرکز هسته ای هستید، احتمال ابتلای شما به گواتر افزایش می یابد.
گواتر می‌تواند بر هر کسی تأثیر بگذاردپیشگیری از بیماری گواتر
شما برای اطمینان از مصرف ید کافی، ملزم به استفاده از نمک یددار یا غذاهای دریایی یا جلبک دریایی هستید. خوردن سوشی که سرشار از جلبک دریایی است، در هر هفته برای دو مرتبه اکتفاء میکند. از دیگر غذاهای دارای ید فراوان می توان از میگو و صدف یاد کرد. درصورت سکونت در نزدیکی ساحل، باید میوه ها و سبزیجات محلی مانند شیر گاو و ماست که ید دارد را مصرف کنید. هر فردی در هرروز، نیازمند ۱۵۰ میکروگرم ید میباشد ( مقدار کمی کم تر از نصف قاشق چای خوری نمک ید دار). دریافت این مقادیر کافی در هرروز برای زنان باردار و شیرده و نوزادان و کودکان از اهمیت به سزایی برخوردارست و چنین افرادی مجاز به مصرف بیش از حد ید نیستند. اگرچه غیر معمول است ولی گاهی اوقات زیاده روی در مصرف ید باعث بروز گواتر می شود. درصورت مشکل بودن ید اضافی نباید موادی همچون مکمل های نمک، صدف، جلبک دریایی و ید غنی شده را مصرف کنید.
تشخیص بیماری گواتر
برای تشخیص و ارزیابی گواتر میتوان از چندین ازمایش بهره گرفت که شامل موارد زیر میباشد:
> معاینه فیزیکی:
پزشک ممکن است با احساس ناحیه گردن به دلیل وجود گره ها و علائم آلرژی، تشخیص دهد که آیا غده تیروئید رشد داشته است یا خیر!
> آزمایش هورمون:
این ازمایش خون با اندازه‌گیری میزان هورمون تیروئید، نحوه ی کارکرد تیروئید را نشان می دهد.
> آزمایش آنتی بادی:
این آزمایش خون در پی کشف آنتی بادی های خاص تولید شده در برخی از اشکال گواتر است. آنتی بادی، به پروتئینی اطلاق میشود که سازنده ی آن، گلبول های سفید است. آنتی بادی ها با کمک به دفاع دربرابر مهاجمان( به طورمثال ویروس ها) باعث بروز بیماری یا عفونت در بدن می شوند.
> سونوگرافی تیروئید:
سونوگرافی از طریق بافت های بدن، اقدام به ارسال امواج صوتی با فرکانس بالا می کنند. پژواک ها ضبط شده و تبدیل به فیلم یا عکس می شوند. سونوگرافی تیروئید با نشان دادن اندازه غده، گره ها را پیدا می کند.
> اسکن تیروئید:
اسکن تیروئید در مورد اندازه و عملکرد غده، اطلاعاتی را ارائه می دهد. مقدار کمی ماده رادیواکتیو در این آزمایش به داخل ورید تزریق می شود تا بر روی صفحه رایانه، تصویری از تیروئید تولید شود. انجام این تست فقط در شرایط خاص، توصیه میشود.
> سی تی اسکن یا تصویربرداری تشدید مغناطیسی تیروئید:
در زمان بزرگ شدن گواتر یا سرایت آن به قفسه سینه، از سی‌تی اسکن یا تصویربرداری تشدید مغناطیسی تیروئید استفاده می شود.
از مهمترین نشانه‌های گواتر تورم گلو، تنگی گلو، سرفه و ... میباشددرمان گواتر
گواترهای کوچک به درمان نیاز ندارند. میزان ابتلا به گواتر در بسیاری از کشورها با اضافه کردن ید به نمک، کاهش پیدا کرده است. فروشگاه ها برای عموم مردم، طیف وسیعی از مکمل های ید را فراهم کرده اند. بنابراین باتوجه به نوع و شدت گواتر، این بیماری را درمان میکنند. عوامل مختلفی در درمان گواتر، مؤثر است که از آن ها می توان به اندازه، علائم و نشانه های این بیماری اشاره کرد. پزشک متخصص، روش درمان قطعی این بیماری را تشخیص می دهد. در صورت بزرگ نبودن اندازه گواتر و وخیم نبودن اوضاع بیمار، ممکن است پزشک، تجویزی برای درمان ندهد و از بیمار، درخواست صبوری داشته باشد. درصورت نیاز به درمان گواتر بنا به صلاحدید پزشک، یکی از روش های زیر انتخاب می شود:
* درمان با داروها:
درمان دارویی گواتر از طریق انجام هورمون تراپی و مصرف لووتیروکسین می باشد. داروها معمولاً شامل موارد زیر هستند:
۱. دارو برای افزایش تولید هورمون:
برای این که کم کاری تیروئید را درمان کنند، اقدام به تجویز جایگزینی برای هورمون میکنند. داروی لووتیروکسین در زمان کم شدن تولید هورمون T4، مؤثر است و داروی لیوتیرونین را در صورت کاهش هورمون T3 برای بیمار، تجویز میکنند.
۲. دارو برای کاهش تولید هورمون:
با استفاده از دارو می توان پرکاری تیروئید را درمان کرد که منجر به کاهش تولید هورمون ها میشود. رایج ترین داروی کاهش دهنده سایز گواتر، داروی متی مازول نام دارد.
۳. دارو برای مسدودکردن فعالیت هورمونی:
داروهایی بعنوان مسدودکننده بتا وجود دارند که قادر به کاهش علائم پرکاری تیروئید هستند. از این داروها می توان به آتنولول، متوپرولول و سایر داروها اشاه کرد.
۴. کنترل درد:
اگر شخص در اثر گواتر و التهاب تیروئید با درد مواجه شود؛ پزشکش برای رفع این مشکل، داروهایی مانند آسپرین، ناپروکسن سدیم، ایبوپروفن یا داروهای دیگر را تجویز میکند. درصورت زیاد بودن شدت درد، احتمالاً استروئید توسط پزشکتان تجویز میشود.
* تغییر سبک غذایی:
در صورتی که علت بروز گواتر از نظر پزشک، بخاطر رژیم غذایی فاقد ید است؛ بیمار بر طبق نظر پزشک، ملزم به انجام اصلاحاتی در رژیم غذایی روزانه اش است.
* درمان با عمل جراحی:
بهترین روش درمان گواتر در صورت تشخیص پزشک، برداشتن یک قسمت کوچک یا برداشتن کل غده تیروئید میباشد که به آن تیروئیدکتومی کامل یا جزیی می گویند. هنگامی که گواتر در بیشتر مواقع، موجب بروز عوارض زیر شود، باید جراحی کرد. پزشک شما درصورت زیاد بودن میزان حذف بافت غده تیروئید، داروهای جایگزین هورمون های تیروئید را پس از جراحی تجویز می کند.
درمان گواتر به عوامل مختلفی همچون اندازه، علائم و نشانه‌های گواتر بستگی دارد* درمان با ید رادیواکتیو:
ید رادیواکتیو بطور خاص در درمان تیروئید پرکار، کاربرد دارد. بعبارتی در موارد بیش فعالی غده تیروئید برای درمان آن از ید رادیواکتیو به صورت خوراکی استفاده می کنند. ید پس از وارد شدن به غده تیروئید و از بین بردن سلول های تیروئید، غده را کوچک می کند. بیمار معمولاً بعد از درمان ید رادیواکتیو، مجبور است از روش درمان جایگزینی هورمون تیروئید تا پایان عمر استفاده کند.
* درمان گواتر با داروی گیاهی:
از طریق داروهای گیاهی می توان برخی از بیماری های خوش خیم و بدخیم تیروئید را کنترل کرد که از این داروها می توان به بابون، مریم گلی و چای کوهی اشاره کرد. گیاه بابونه، تأثیر بسیار زیادی در درمان گواتر دارد. مصرف ۲ تا ۶ فنجان چای بابونه در هر هفته براساس نتایج تحقیقات، بروز بیماری های تیروئید را کاهش می دهد.
گردآوری: بخش سلامت سرپوش
- 11
- 6
