نماز غفیله چگونه خوانده می‌شود؟ (کیفیت و فلسفه نماز غفیله)

نماز غفیله بین نماز مغرب و عشاء بسیار فضیلت دارد که به آن نماز توبه کنندگان می گویند

نماز غفیله

از جمله نماز های مستحب معروفی که در میان نماز مغرب و عشا به جا آورده می شود نماز غُفَیله است. بر اساس روایات تأثير نماز غفیله برای آمرزش گناهها و همینطور مستجاب شدن حوائج بسیار بالا است.

اسم مصغر از غفلت را غُفَیله گویند. اگر دو رکعت نماز به جا آورده شود هر چند مختصر و مفید پروردگار آن شخص را از بهشتیان قرار می دهد (همان، ص ۱۲۰) باید بدانید کلمه غُفَیله از ماده غفلت میباشد و علت نام گذاری نماز غفیله بدین دلیل است که ساعت غفلت بین مغرب و عشا اتفاق می افتد، به دلیل آن که معمولاً در این ساعت، تمام تلاش شیطان بر این است که انسان ها را از یاد خدا و فضیلت بی نظیر نافله مورد غفلت قرار دهند.

همه اهل بیت علیهم السلام از تمامی آیات و نشانه هایی که در نماز غفیله وجود دارد آگاه هستند: بدین ترتیب دستوراتی به ما داده شده است به طورمثال درباره ذکر «لَّا إِلَهَ إِلَّا أَنتَ» که در ابتدای نماز غفیله گفته می شود، از رسول خدا (ص) نقل شده که فرمودند: این ذکر از اسم اعظم خداست و باعث برآورده شدن دعاها می باشد.

قسمتی از ذکر نماز مستحبی که در رکعت اوّل گفته می شود در سوره انبیا، آیه های ۸۷ و ۸۸ آمده که به ذکر «یونسی» نیز معروف است و همان ذکری میباشد که حضرت یونس (ع) زمانی که در شکم ماهی بزرگ بود زمزمه کرد و برای نجات خود از خدا کمک خواست. ذکر دیگر نماز غفیله که در رکعت دوم و بعد از سوره حمد می آید ـ در سوره انعام، آیه ۵۹ آمده است که در این آیه پرفضیلت، از اسرار غیب و علم و قدرت خدا و وسعت دایره حکم و دستور او صحبت شده است.

امام صادق (ع) بهترین روش نماز غفیله را به هشام بن سالم یاد داده اند که در مفاتیح الجنان آورده شده است.

نماز غفیله برای آمرزش گناهها و همینطور مستجاب شدن حوائج است

کیفیت نماز غفیله

در مورد کیفیت اقامه نماز غفیله، امام جعفر صادق (ع) این چنین فرموده است:کسی که می خواهد بین نماز مغرب و عشا دو رکعت نماز بخواند؛ در رکعت اول بعد از سوره حمد بگوید:«وَذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیْهِ فَنادی فِی الظُّلُماتِ أَنْ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظّالِمِینَ* فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَنَجَّیْناهُ مِنَ الغَمِّ وَکَذ لِکَ نُنْجِی المُؤْمِنِینَ.

و صاحب ماهی [یونس] را [یاد کن]، هنگامی که خشمگین [از بین قومش] رفت و گمان کرد که ما هرگز بر او تنگ نخواهیم گرفت، پس در تاریکی‌ها[ی شب، و عمق آب، و شکم ماهی] ندا داد که: معبودی جز تو نیست، تو [از هر عیب و نقصی] منزّهی، همانا من [به سبب کناره‌گیری از قومم بدون اِذن تو]، از کسانی بودم که به خود جفا روا داشتم، پس دعایش را مستجاب کردیم و از اندوه نجاتش دادیم و مؤمنان را این گونه نجات می دهیم.

و در رکعت دوم نماز غفیله بعد از سوره حمد بگوید:«وَعِنْدَهُ مَفاتِحُ الغَیْبِ لا یَعْلَمُها إِلاّ هُوَ وَیَعْلَمُ ما فِی البَرِّ وَالبَحْرِ وَما تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلاّ یَعْلَمُها وَلا حَبَّةٍ فِی ظُلُماتِ الأَرْضِ وَلا رَطْبٍ وَلا یابِسٍ إِلاّ فِی کِتابٍ مُبِینٍ.

کلیدهای [خزائن] غیب فقط نزد اوست و کسی جز او آن ها را نمی داند، به آنچه در خشکی و دریاست داناست، هیچ برگی نمی افتد مگر آن که آن را می داند و هیچ دانه ای در تاریکی های زمین و هیچ تَر و خشکی نیست مگر آن که در کتابی روشن [چون لوح محفوظ] ثبت است.

و بعد از فراغت از قرائت رکعت دوم نماز غفیله، دستهایش را بلند کند و بگوید:«اَللّهُمَّ إِنّی اَسْئَلُکَ بِمَفاتِحِ الْغَیْبِ الَّتی لا یَعْلَمُها اِلاّ اَنْتَ اَنْ تَصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اَنْ تَفْعَلَ بی کَذا وَ کَذا و به جای کذا و کذا حوائج خود را بگوید و بعد بگوید:« اَللّهُمَّ اَنْتَ وَلِیُّ نِعْمَتی وَالْقادِرُ عَلی طَلَبَتی تَعْلَمُ حاجَتی فَأَسْئَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلامُ لَمّا قَضَیْتَها لی.» خداوند خواسته های او را[ اگر مصلحت باشد] عطا می کند.

خدایا به‌حق کلیدهای غیب که کسی جز تو از آن‌ها آگاه نیست، از تو می‌خواهم بر محمد و خاندان او درود فرستی و با من چنین و چنان کنی. (و به جاى کَذَا وَ کَذَا حاجت خویش را بیان کن)

خدایا! تو ولی‌نعمت من هستی و بر انجام خواسته من توانایی، حاجتم را می‌دانی، پس به‌حق محمد و خاندان او (درود بر او و ایشان) از تو می‌خواهم که حاجتم را روا سازی.

مراجع تقلید، نماز غفیله را یکی از نمازهای مستحبی معرفی کرده اند و وقت انجام آن را پس از نماز مغرب تا وقتی که سرخی طرف مغرب از بین برود دانسته اند و بر اساس نظر امام جعفر صادق (ع) فتوا داده اند.

وقت خواندن نماز غفیله، پس از نماز مغرب تا وقتی که سرخی طرف مغرب از بین برود، است

فلسفه نماز غفیله یا ذکر یونسیه

ممکن است یکی از دلایل توصیه به اقامه نماز غفیله و ثواب آن، این باشد که حضرت یونس (ع) با لحظه ای غفلت کردن سرنوشت خود را از قوم خود جدا کرد و در آخر اسیر دریا و ماهی شد و بعد از اینکه به درگاه خداوند برگشت نجات پیدا کرد و احتمالا تنها دلیل تأکید رسول اکرم (ص) برای خواندن نماز غفیله بخاطر غفلت های کوچک و بزرگی است که ما در زندگی خویش دچار آن ها می شویم و با توصیه آن میخواهد ما از ظلمت های باطنی و ظاهری نجات پیدا کنیم. باارزش ترین ذکر در بین اذکار منتسب به ذکر یونسیه یعنی همان «لااِلَهُ اِلاّ اَنْتَ سُبْحانَكَ اِنِّي كُنْتَ مِنَ اَلظَّالِمِينَ» می باشد.

فضیلت و فواید نماز غفیله

فواید و اثرهای بسیار زیادی در آیات نماز غفیله نهفته است. در ادامه فضایل نماز غفیله را بخوانید:

۱. نماز بین نماز مغرب و عشاء بسیار فضیلت دارد و آن نماز توبه‏ کنندگان است و در روایت وارد شده که به آن نماز غفیله می گویند و آن دو رکعت است، که در رکعت اول بعد از حمد آیه وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً و در رکعت دوم بعد از حمد آیه وَ عِنْدَهُ مَفاتِحُ الْغَیْبِ مى‏خوانند، و ثواب این نماز نزد خدا از گرفتن روزه بیشتر است. [دیلمی، حسن، ارشاد القلوب الی الصواب، سلگى نهاوندى، على، ج‏۱، ص ۲۳۲]

۲. امام جعفر صادق (علیه السلام ) از پدرش و او از پدرانش (ع) روایت کرده که پیامبر خدا (ص) فرمود: در ساعت غفلت نماز نافله گذارید هر چند که دو رکعت نماز ساده باشد؛ زیرا آن دو رکعت سراى ارجمندى و بهشت را به دنبال آورد. عرض شد: اى رسول خدا! ساعت غفلت کدام است؟ فرمود: بین مغرب و عشاء (نماز غفیله). [صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، حسن زاده، صادق، ص ۱۱۵، ح ۱]

هرکس نماز غفیله را در بین نماز مغرب و عشا بخواند، خداوند حاجت او را بر آورده نماید

۳. هشام بن سالم از امام صادق (ع) نقل می کند که آن حضرت فرمود: هر کس این دو رکعت نماز غفیله را در بین نماز مغرب و عشا بخواند و به این دعا تبرّک جوید و حاجت خود را از حضرت حق طلب نماید خداوند حاجت او را بر آورده نماید و آن چه را خواهد به او کرامت کند». [بهایی، منهاج النجاح فی ترجمة مفتاح الفلاح، بسطامى‏، على بن طیفور، ‏ص ۳۰۹]

ارجحیت نافله مغرب بر نماز غفیله

با این که نماز غفیله از جایگاه ارزشمند و والایی بهره مند است ولی با وجود سفارشات فراوانی که بر خواندن نمازهای نافله شده است خواندن نوافل بر خواندن نماز غفیله ترجیح داده شده است. البته باید چند نکته را در نظر گرفت:

۱: گاه انسان از نظر روحی و حالات درونی خود، ترجیح می دهد که نماز غفیله را بخواند چون مفاهیم موجود در اذکار نماز غفیله را با حالات روحی خود هماهنگ تر و مناسبتر می بیند.

۲: با وجود این که نماز نافله مغرب و نماز غفیله مجزا از یکدیگر هستند ولی در صورت کمبود وقت میتوان یکی از نافله های دو رکعتی مغرب را به شکل نماز غفیله خواند.

نماز غفیله که دو رکعت است در روایات شیعه ثواب و فواید بسیاری دارد

گردآوری: بخش مذهبی سرپوش