عرفات تا جمرات ؛ فاصله ای میان خیر و شر

اما قبل از ورود به حرم باید به جمرات بروی و شیطان را بزنی.

این فلسفه تشریق است که از هنگام میقات ، زمان 'وعده دیدار نزدیک با خدا '، شروع می شود و بعد از عمره تمتع شامل طواف و نماز طواف، سعی صفا و مروه ، تقصیر و سرانجام طواف النساء و نماز طواف النسا، از روز نهم ذی الحجه میلیون ها مسلمان اعمال خود را در صحرای عرفات، مشعر الحرام و منا انجام می دهند و مرحله آخر تشریق جمرات است که می روند به جنگ شیطان.

شامگاه دوشنبه نهم ذی الحجه در ادامه اعمال مرحله تشریق، راهی مشعر الحرام (منطقه ای موسوم به مزدلفه ) شدیم. اتوبوس ها در مقابل چادرها در عرفات تجمع کرده بودند. 

روز دوشنبه ۲۹ مرداد روز پر جنب و جوشی را در عرفات گذرانده بودیم و خستگی را می شد هم در حجاج و هم در عوامل اجرایی ستاد حج حس کرد. ابتدا مراسم برائت از مشرکین را داشتیم و بعد از ظهر دعای عرفه شروع شد، با حال و هوایی دیگر ؛ والبته دعای عرفه ، از جنس راز و نیازهای امام حسین (ع) با خداوند، چیز دیگری است. 

دعای عرفه عرفات امسال ، یک سخنران داشت و ۳ مداح و چادر جمعی عرفات مملو از جمعیتی بود که با حال و هوای دعای عرفه آماده می شد تا به مشعر برود و هزاران نفر در بیرون از چادر در گرمای شدید هوای عرفات و از طریق بلندگوهای نصب شده ، در مراسم دعای عرفه شرکت داشتند.

غروب هنگام اتوبوس ها در عرفات ظاهر شدند و کاروان های حجاج مقابل اتوبوس ها به صف شدند؛ بانوان و افراد ناتوان جسمی باز هم مستثنی شدند، آنها در مزدلفه یا همان مشعر یک توقف اضطراری خواهند داشت و بقیه باید تا طلوع آفتاب در این نقطه بمانند. 

وادی مردلفه در حقیقت تنگه ای است محاصره شده در میان کوه ها و ارتفاعات و از نظر فضای مکانی بسیار محدود و سعودی ها با فنس کشی این منطقه را میان حجاج مختلف سایر کشورها تقسیم کرده اند و دو منطقه بزرگ از این بخش قسمت ایرانی ها شده است.

ما و همراهانمان دیرتر از همه کاروان ها ، ساعت حدود ۱۲ شب ازعرفات راه افتادیم و چیزی حدود نیم ساعت بعد در مزدلفه بودیم، جمعیت سفید پوش، آن فضای بیابانی را سفید کرده بود. به هر سو نگاهی می کردی ، گروه هایی اتراق کرده بودند و فضای خالی از آدم ها تنها همان جاده ای بود که از عرفات شروع و به منا ختم می شد و در آن اتوبوس ها تا اذان صبح در رفت و آمد بودند. 

در آن شلوغی انسان و اتوبوس، محمود شرافتی از مسئولان ستاد حج را دیدم که با چه حس و حالی در حال هدایت اتوبوس های حامل کاروان ها به نقاط در نظر گرفته شده بود، او سال ها رنج اسارت را دردوران دفاع مقدس چیده و حالا مسئول بازرسی حج ۹۷ است. 

• راز و نیاز شبانه زیر سقف آسمان 

به داخل محوطه ای بزرگ که با فنس از دو سوی جاده اصلی جدا شده وارد شدیم. گله به گله نشسته بودند؛ همه ایرانی ؛ کاروان هایی از تبریز و اردبیل ، از خراسان و مازندران و کاروان هایی از مرکز و جنوب کنار هم بدون دیوار و در کنار آنان کاروان های اهل سنت از کردستان و بلوچستان و ترکمن های گلستان و خراسان شمالی؛ همه ایرانی.

عده ای خوابیده بودند، عده ای به نماز ایستاده بودند و دست ها را به آسمان گرفته و گروهی دیگر نیز بودند که اعمال روز بعد را مرور می کردند. فضایی معنوی بود، همه را می شد با هم برادر حس کرد، اینان در نقطه ای از جهان در صمیمی ترین شکل روابط انسانی گردهم جمع شده بودند و از همیشه خود را هموطن تر و نسبت به هم مهربان تر می دیدند؛ این حالت را یک بار دیگر در بعد از ظهر سه شنبه در حین تراشیدن مو (عمل حلق) حس کردم. 

گروه هایی از هموطنان اهل سنت مانند کردها، براساس احکام مذهبی خود می توانند از یک بامداد روز دهم ذی الحجه راهی منا شوند ، اما برخی دیگر از اهل سنت از جمله ترکمن ها ، همزمان با شیعیان، حرکت به سمت منا را با طلوع خورشید شروع کردند. 

تا پیش از روشن شدن هوا انگار اسرافیل در صور اول خود دمیده و همه مرده اند. پوششی سفید چون کفن ، دراز کشیده روی زمین چون مردگان و با طلوع آفتاب گویی صور دوم دمیده شده است ؛ از جا بر می خیزند و همه به یک سو روان می شوند. 

برای خیلی ها صرفا وقوف در این مکان به عنوان یکی از اعمال حج تمتع اهمیت دارد؛ چرایی آن در درجه اول اهمیت نیست. براساس روایات ، آدم اولین کسی بوده که از این آزمایش بزرگ عبور کرده است. همو که از بهشت رانده شد و برای بازگشت دوباره به دامان خداوند باید مرحله به مرحله جلو می رفت. 

پس آدم میوه آگاهی را در بهشت خورد و رانده شد و سپس باید در عرفات به آگاهی و شناخت رسیده باشد، در مشعر به معرفتی قلبی رسیده و آنگاه از دروازه مشعر عبور کرده و به منا رسیده باشد. 

مشعر یک درگاه است؛ آگاهی که پیدا کردی، بیدار که شدی، فصل عبادت و ابراز بندگی و راز و نیاز می رسد؛ پاک می شوی و آنگاه اذن ورود داده می شود. از اینجا وارد حرم می شوی، به حضور پذیرفته می شوی، اما قبل از آن باید به منا بروی ، آنجا ساکن شوی و برای زدن شیطان، به جمرات بروی. 

برخی را برپایه روایات و احادیث، اعتقاد بر این است که وقوف در مشعر، برای تفکر، تعمق و اندیشه است تا آگاهی ات قلبی شود. از این رو، باید وقوف در مشعر در شب انجام بگیرد، درست بر خلاف آن‌ وقوف در عرفات باید در روز باشد. 

• به سمت منا 

با روش شدن هوا ، رود بزرگ انسانی براه افتاد؛ گویی صور دوم دمیده شده و گروه ، گروه از خاک برخاسته اند ، از توقف گاهایشان خارج شده اند؛ زنان و مردان سفید پوش ، برخی ها شال های قرمز ، برخی ها سبز و برخی زرد بسته به دور گردان دارند. 

هرچه به منا نزدیک می شدیم، سیل جمعیت عظیم تر می شد. از نقاط مختلف به هم متصل می شدند و سرانجام در مسیر منا به مکه در جاده اصلی در هم شدند و یکی .

• سرزمین آرزوها

منا به تعبیر لغوی آن سرزمین آرزوها شهرت یافته است. جایی است که بعد از شناخت خودت ، خلقت و خدا در عرفات و ایمان قلبی به باورهایت در مشعر ، حالا اجازه حضور در حرم می دهند؛ البته این یکی از تعابیری است که درباره منا شنیدیم؛ آن هم در راه ، هنگامی که کف و پشت پاها به خاطر سختی جنس پلاستیک دمپایی ها، زخم شده و تاول زده بود. 

جاده زمانی که به منطقه منا می رسد، مملو از جمعیت است. برای هر کشور یک محدوده در نظر گرفته اند؛ فضای اختصاص یافته به عنوان سرانه هر زائر حدود ۹۰ سانتی متر است؛ اما اینجا هم مجهز تر است و هم نزدیکتر به مکه .

در بدو ورود ابتدا به چادرهایمان می رویم و صبحانه آماده است و بعد از دمی استراحت که با خوابی عمیق دو ساعته همراه است، راهی جمرات می شویم، سه شنبه روز عید قربان در عربستان بود و زائر می بایست بعد از اولین جمره که زدن شیطان بزرگ است، قربانی کند و موی سرش را بتراشد تا عملا حاجی شود. 

از همان اولین ساعات صبح دهم ذی الحجه ، سیل بزرگ حجاج به سمت جمرات براه افتاد. همه کیسه هایشان را پر از سنگ کرده بودند. در چنین روزی در سال ۱۳۹۴ گروهی از حجاج ایرانی و بسیاری از حجاج غیر ایرانی در همین مسیر زدن شیطان به دلیل بی تدبیری های مقام های سعودی جان خود را از دست دادند و به شهادت رسیدند. 

حالا در این روز در مسیر جمرات همه یادی از آن شهدا می کردند تا فاصله ۲ هزار و ۷۰۰ متری را طی کنند.

از عرفات تا منا فاصله ای است میان خیر تا شر ؛ فاصله ای است که در آن به خودآگاهی می رسی که تا نرسی، دشمن اصلی یعنی شر (شیطان) را از حق و حقیقت تشخیص نخواهی داد. 

به علاوه یک روز کافی نیست، خداوند می خواهد سه روز متوالی سراغ شیطان بروی و با سنگ بزنی اش؛ هم گرمای شدید و هم فاصله کلافه کننده؛ می خواهد اراده ات را آزمایش کند.

داستان ، داستان خلقت است؛ شاید خدا می خواهد با بنده هایش در هر سال برای هر نسل سخن بگوید؛ حقیقت را بنمایاند، حرف بزند و به تفکر وادارشان کند؛ از روز ۱۲ ذی الحجه طواف ها گرد کعبه اش شروع می شود ، دوباره سعی صفا و مروه و طواف النساء و داستان همچنان ادامه دارد. 

محمدعلی حیدری هایی