غسل چیست؟/ آشنایی با احکام غسل

احکام غسل های واجب و مستحب

غسل

غسل یعنی شستن بدن بگونه ای خاص به قصد تقرب به خدا.

غسل در واژه به معنای شستشو است و در اصطلاح به مجموعه ای از اراده قلبی و اجرای عملی در مورد شستن بدن گفته می شود. اصل نظافت و طهارت از مهم ترین مفاهیم شخصی و اجتماعی بوده است كه پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله) از آن بعنوان نمادی از ایمان مسلمانان یاد فرمودند. غسل ها برحسب حكم شرعی به دو گروه تقسیم می شود.

انواع غسل 

غسل به لحاظ حکم تکلیفی به دو قسم واجب و مستحب تقسیم می شود:

دسته اول: احکام غسل های واجب.

دسته دوم: احکام غسل های مستحبی شبیه غسل جمعه.

۱. غسل های واجب

غسلهایی که اصالتاً در شرع واجب اند به قول معروف شش تا هستند: غسل جنابت، غسل حیض، غسل نفاس، غسل استحاضه، غسل مس انسان مرده (غسل مس میت)، غسل میت.

۲. غسل های مستحب

غسلهای مستحب بسیاراند. بعضی شمار آن ها را تا صد غسل نوشته اند که بطور کلی به سه دسته زمانی، مکانی و فعلی تقسیم می شوند.

نحوه انجام غسل

غسل به دو گونه انجام می شود: ترتیبی و ارتماسی.

>> غسل ترتیبی

در احکام غسل ترتیبی بنابر قول مشهور اول سر و گردن، بعد سمت راست و پس از آن سمت چپ بدن شسته می شود. بر ترتیب مذکور ادعای اجماع هم شده است. بعضی ترتیب بین سمت چپ و راست را واجب ندانسته اند. ترتیب میان اعضا شرط واقعی است؛ از این جهت، غسل کردن برعکس ترتیب یاد شده، چه بسا از روی ناآگاهی یا سهو باعث بطلان غسل خواهد بود. به قول معروف، ترتیب در هر عضو؛ به معنای شروع کردن از بالا به پایین، واجب نیست. بنابر این، تطهیر از پایین به بالا هم جایز است؛ چنان که موالات نیز؛ به معنای مستمر شستن اعضا و نیز فاصله نینداختن بین آن ها به حدّی که عضو قبلی خشک شود، واجب نخواهد بود.

تصویر مراحل غسل ترتیبی

>> غسل ارتماسی

در احکام غسل ارتماسی كه انسان با نيت غسل در استخر يا دريا فرو مي‌رود به طوري كه آب تمام سطح بدن را فرا بگيرد و سپس از آن خارج مي‌شود.

احکام غسل کردن

- در غسل ارتماسی یا ترتیبی پاک بودن تمام بدن قبل از غسل لازم نیست، بلکه در صورتی‌که به فرو رفتن در آب یا ریختن آب به قصد غسل، بدن پاک شود، غسل محقق می شود به شرط آنکه آبی که با آن غسل می‏کند از منزه بودن خارج نشود، به عنوان مثال با آب کر غسل کند.

احکام غسل ارتماسی، فرو رفتن کامل در آب

- در احکام غسل، چنانچه به اندازۀ سر مویی از بدن نشسته بماند، مثلا سوراخ جای گوشواره و شبیه آن به قدری گشاد باشد که درون آن از ظاهر شمرده شود، باید آنرا شست در غیر اینصورت غسل باطل ‏‎‎‏است، ولی شستن جاهایی از بدن که دیده نمی شود، مانند توی گوش و بینی،‏‎ واجب نیست.‏

- در غسل باید موهای کوتاهی را که جزء بدن حساب می شود بشوید و شستن موهای بلند واجب نیست، بلکه چنانچه آب را طوری به پوست برساند که آن ها تر نشود، غسل صحیح است، ولی در صورتیکه رساندن آب به پوست، بدون شستن آن ها ممکن نباشد باید آن ها را بشوید که آب به بدن برسد.

- وضو و غسل با آبی که در معابر بعنوان سبیل و استفاده عمومی قرار‏‎ ‎‏داده شده اشکال دارد مگر آن که بداند مالکش، این نوع استفاده را هم مباح کرده است.‏

- کسی که از راه حرام جنب شده است در‌صورتی‌که با اب گرم غسل کند، بنابر احکام غسل، غسل او درست است. (خوئی، سیستانی، زنجانی)

احکام غسل از نظر امام خمینی

- جایی را که مردد است از ظاهر بدن است یا از باطن آن، شستن آن لازم ‏‎‏نیست، ولی در احکام غسل، احتیاط در شستن است.‏

- اگر شخص جنب باشد و آبی که می شود با آن غسل نمود، در مسجد باشد، ‎‏باید تیمّم کند و برای برداشتن آب داخل مسجد شود و این تیمّم با به دست آوردن آب‏‎ ‎‏باطل نمی شود، بلکه بعد از بیرون آمدن با آب یا پس از غسل کردن، تیمم او باطل می شود.

- کسی که تصمیم دارد پول حمامی را ندهد یا از پول حرام بدهد، یا‏‎ ‎‏بدون این که بداند حمامی راضی است بخواهد نسیه بگذارد، با آنکه بعد حمامی‏‎ ‎‏را راضی کند غسل او باطل است.‏

- یکی از احکام غسل اینست که، اگر در هنگام غسل شک کند، چیزی که مانع از رسیدن آب باشد، در بدن ‎‏او هست یا نه، اگر شکش منشأ عقلایی داشته باشد باید بررسی کند تا خاطرجمع شود ‎‏که مانعی نیست.‏

- ‏‏کسی که جنب شده و نماز خوانده، درصورتی که شک کند غسل کرده یا‏‎ ‎‏نه، نمازهایی را که خوانده صحیح است، ولی برای نمازهای بعد باید غسل کند‏‎ ‎‏و در صورتیکه در وسط نماز تردید کند، بنابر احکام غسل، نمازش باطل است و بنابر احتیاط مستحب‏‎ ‎‏باید آن نماز را تمام کند و پس از غسل دو مرتبه بخواند.‏

- ‏‏با توجه به احکام غسل، کسی که بخواهد چند غسل انجام دهد، چه تمام آن ها واجب و یا‏‎ ‎‏تمام آن ها مستحب و یا برخی واجب و بعضی مستحب، میتواند به نیت همۀ‏‎ ‎‏آنها یک غسل به جا آورد و یا آن ها را جدا جدا انجام دهد.‏

- ‏‏کسی که غسل جنابت کرده نباید برای نماز وضو بگیرد، ولی با‏‎ ‎‏غسلهای دیگر نمی شود نماز خواند و باید وضو هم گرفت.‏

احکام غسل در ماه رمضان

- بنابر احکام غسل، چنانچه شخصی بخواهد پول حرام یا پولی که خمس آنرا نداده به حمامی بدهد، ‏‎‎‏غسل وی باطل است.‏

- از احکام غسل در ماه رمضان اینست که شخصی که غسل ارتماسی کند، غسلش و‏‎ ‎‏روزه اش باطل است بنابر احتیاط واجب، ولی در شرایطی که فراموش کند و غسل ارتماسی‏‎ ‎‏نماید هم غسل و هم روزه او درست است.‏

- با توجه به احکام غسل، اگر در بین غسل حَدَث اصغر از او سر زند، به طور مثال بول کند، غسل باطل ‏‎‎‏نمی شود.‏

- ‏‏اگر کسی چند غسل را بخواهد به جا بیاورد که یکی از آن ها غسل‏‎ ‎‏جنابت باشد، اگر درهنگام غسل کردن، نیت غسل جنابت را به تنهایی بنماید‏‎ ‎‏از غسلهای دیگر کفایت می کند، ولی بنابر احکام غسل، بهتر آن است که نیت همگی را بنماید و نیت‏‎ ‎‏سایر غسلها غیر جنابت، بنابر احتیاط واجب، کافی از آنچه نیت نکرده نیست.‏

- در صورتیکه جنب از روی عمد تا اذان صبح غسل نکند، میتواند بنابر احکام غسل جنابت برای روزه، در آخرین لحظات باقی مانده تا اذان صبح تیمم بدل از غسل کرده و روزه بگیرد و روزه اش هم درست است، اگر چه بخاطر اینکه عمداً غسل را ترک کرده مرتکب معصیت شده است. ولی چنانچه از روی عمد، غسل نکند و تیمم هم نکند، روزه اش باطل و علاوه بر قضا، کفاره هم بر وی واجب است.

گردآوری: بخش مذهبی سرپوش