کارنامه فروش در بازار سالانه کتاب

به گزارش دنیای اقتصاد، روزگذشته بزرگ‌ترین رویداد سالانه فرهنگی کشور با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌کار خود پایان داد و علاقه‏مندان به کتاب و کتابخوانی برای بازدید از نمایشگاه کتاب باید یک‌سال دیگر صبر کنند؛ نمایشگاهی که در طول این سال‏ها با فراز و فرودهایی همراه بوده، مکان‏های مختلفی را به خود دیده، تجربیات مختلفی را پشت‏سر گذاشته، از آنها درس گرفته و گاه تجربیات ناکامی خود را تکرار کرده است.

اگرچه نمایشگاه کتاب برخلاف نامش بیش از آنکه عرصه‏ای برای تبادل آرا، نمایش آثار جدید و محلی برای تعامل فرهنگی و اقتصادی ناشران با مولفان و مترجمان باشد، به بازار بزرگی برای خرید کتاب تبدیل شده و سال‏ها به همین شکل تثبیت شده است، با این حال همین‌که چنین رویدادی به بهانه‏ای‏ فرهنگی- اقتصادی تبدیل شده تا عده‏ای با هدفی مشترک دور هم جمع شوند، می‏توان آن را اتفاقی میمون محسوب کرد که به هر حال بودنش از نبودنش به مراتب بهتر است.

آمار فروش‏ و رکوردها

امسال هم مانند سال‏های گذشته طبق آمار رسمی ارائه‌شده از سوی برگزارکنندگان در بسیاری از زمینه ‏ها رکورد سال‏های قبل از نظر فروش بهبود یافته است. همان‏طورکه‌همایون امیرزاده (سخنگوی نمایشگاه بین‏ المللی کتاب تهران) در جمع خبرنگاران درباره میزان خرید در دوره سی‏ام نمایشگاه گفته است: تا پایان روز دهم نمایشگاه ۷۶۵ میلیارد و ۷۷۹ میلیون و ۹۳۰ هزار و ۸۷۷ ریال در نمایشگاه کتاب، فروش صورت گرفته است. 

وی ادامه داد: تعداد تراکنش‏ها هم یک میلیون و ۴۷۷ هزار و ۴۱۹ تراکنش بوده که نسبت به سال گذشته تعداد ۱۰۱ هزار و ۸۱ تراکنش و ۸ درصد افزایش داشته است. از نظر ریالی نیز با توجه به مبلغ فروش ۶۹۵ میلیارد و ۵۳۶ میلیون و ۶۱۶ هزار و ۵۰۱ ریالی سال گذشته، نزدیک به ۱۲ درصد افزایش فروش داشته‏ ایم. به صورت مبلغی نیز رشد فروش ۷۰ میلیارد و ۲۳۴ میلیون و ۳۱۴ هزار و ۳۷۶ ریال بوده است.

امیرزاده به صورت تقریبی فروش بخش‏های مختلف را به بیش از ۸۰ میلیارد تومان در بخش تراکنش‏ها ارزیابی کرد که با احتساب فروش‏های نقدی انتظار فروش ۱۲۰ میلیارد تومانی دور از ذهن نیست.  این آمار در صورت دقت و صحت می‏تواند تا حدی برای جامعه فرهنگی (به‌جز کتابفروشان) خوشحال‌کننده باشد. هرچند به نظر می‏رسد آمار فروش نقدی چندان دقیق نیست. اگرچه سال‏های گذشته نسبت خرید نقدی به خرید کارتی تقریبا با نسبتی که سخنگوی نمایشگاه اعلام کرده است، همخوانی داشته ولی با توجه به اینکه هر ساله استفاده از کارت‏ گسترش می‏یابد به‌نظر می‏رسد تخمین ۴۰ میلیون خرید نقدی در نمایشگاه زیاد از حد خوش‌بینانه و دست‏و دلبازانه باشد.

نوش و نیش‏های شهرآفتاب

امسال دومین سالی بود که نمایشگاه کتاب در شهرآفتاب برگزارمی‌شد. این تغییر وجابه‏ جایی ثمرات و مشکلاتی به‏ همراه داشته که بررسی آنها جای تامل دارد.  مکان قبلی نمایشگاه کتاب (مصلی امام خمینی(ره)) به‌دلیل نزدیکی به مرکز شهر و دسترسی آسان‏تر موجب استقبال بیشتر مخاطبان می‏شد و برخی جابه‏جایی آن را به شهر آفتاب و بیرون از شهر نمی‏پسندند و عاملی برای کاهش مراجعه به آن می‌دانند، حال آنکه عده ‏ای دیگر خلاف آن می‏اندیشند و آن را باعث حذف مهمانان گردشگر و غیرکتابخوان می‏دانند.جانمایی نامطلوب و تبعیض در مکان غرفه‏ها از جمله اعتراضات همیشگی ناشران است.

همان‏طور که امسال نیز اعتراضاتی در پی داشت. ناشران دیجیتال و ناشران پزشکی دو حوزه فعال نشر بودند که امسال از مکانی که به چادرهای آنها اختصاص داده شده بود، به‌شدت دلگیر بودند. چادرهای آنها در مکانی جدا افتاده از دیگر بخش‏های نمایشگاه و نزدیک به پارکینگ‏های شهرآفتاب قرار داشت. مساله برای ناشران پزشکی جدی‌تر هم شد، چراکه فنس‏هایی درست مقابل چادرهای بخش پزشکی تعبیه کرده بودند که رفت و آمد بازدیدکنندگان به داخل آنها را مشکل می‌کرد، هرچند این موضوع نهایتا با پیگیری معاونت اجرایی نمایشگاه حل شد.

در بخش کودک‏ونوجوان، حتی پیش از آغاز نمایشگاه ناشرانی بودند که به جانمایی‏ها و متراژ‏های غرفه‏ها معترض بودند؛ آنها حضور ناشرانی با تعداد عناوین بسیار پایین‏تر از کف تعداد عناوین مشخص شده در آیین‏نامه را دلیل این مشکل مطرح می‏کردند، اما نادر قدیانی مدیر سالن‏های کودک و نوجوان در گفت‏وگو با «ایلنا» حضور مستقل ناشری با تنها سه یا چهار عنوان کتاب را تکذیب کرد و مساله را اختصاص یک غرفه جمعی برای نزدیک به ۶۰ ناشر کتاب دانست.

به گفته قدیانی تمام ناشران پرکتاب و فعال امروز از همین تعداد عناوین پایین آغاز کرده‏اند و باید مورد حمایت قرار گیرند تا بتوانند در زمینه فعالیت خود توسعه پیدا کنند.با اینکه امسال شهرداری تهران دومین تجربه برپایی نمایشگاه کتاب را پشت‌سر می‏گذاشت، بارش باران بازهم برپاکنندگان این اجتماع فرهنگی را غافلگیر کرد و شگفت اینکه امسال باز از همان ناحیه‏هایی که سال گذشته آب به داخل سالن‏ها راه یافته بود، رخنه کرد.

آن‏چنان‌که بارندگی شدید روز جمعه نه‌تنها ناشران کودک، آموزشی و بین‏الملل را که در سازه‏های موقت غرفه دارند بلکه ایتالیا میهمان ویژه، آلمان، چین و عمان را هم در سالن ملل یعنی سالن اصلی نمایشگاه دچار مشکل و خسارت کرد و عجیب‏تر اینکه سقف سالن بین‏الملل که ایتالیا، یک‌میهمان ویژه امسال در آن حضور داشت همانند سال گذشته از همان قسمت چکه کرد و این نشان می‏دهد این سازمان از سال گذشته تاکنون هیچ توجهی به ترمیم سازه نداشته است.

همان‏طور که مهدی حسینی‌زادگان، مسوول غرفه انتشارات ققنوس نیز در گفت‏وگو با «خبرآنلاین» عنوان کرده است: «شهر آفتاب اعتبار خود را مدیون نمایشگاه کتاب است و با این نمایشگاه افتتاح شد، دست‌اندرکاران می‌توانستند با برگزاری چند نمایشگاه کوچک در این مکان از نواقص و مشکلات آن مطلع شوند که این کار را نکردند. همچنین قرار بود پس از این، همه نمایشگاه‌ها در شهر آفتاب برگزار شود که این اتفاق هم محقق نشد.

این موارد می‌توانست مردم را به آمدن به شهر آفتاب عادت بدهد، این سوال برای همه است که چرا نمایشگاه لوازم الکترونیکی و... در مصلی در دسترس است و کتاب که به خودی خود در بین جامعه مهجور است، در مکانی دور از دسترس قرار دارد؟» این فعال فرهنگی درخصوص وعده‌هایی که شهردار سال گذشته برای بهبود اوضاع داده بود، گفت: «سال گذشته آقای شهردار وعده دادند که سال آینده ظرفیت نمایشگاه افزایش پیدا می‌کند، ولی امسال شاهد هیچ تغییری نیستیم و غرفه ناشران کودک و دیجیتال در شرایط نامطلوبی قرار دارد.»