تصويری از يك شاعر چند وجهی

آدونیس در سال ١٣٨٤ به دعوت سفارت فرانسه به ایران سفر کرد و در طول سفر چندروزه‌اش در چند نشست و جلسه‌ از جمله در دانشکده ادبیات دانشگاه علامه‌طباطبایی و خانه هنرمندان شرکت کرد. در روزهایی که آدونیس در ایران بود، رضا عامری به عنوان مترجم و همراه کنار او بود.  بعدها عامری کتابی با عنوان «آدونیس‌خوانی در تهران» در نشر ثالث منتشر کرد که شامل چند گفت‌وگو با آدونیس به‌همراه ترجمه شعرهایی از اوست.

عامری در گفت‌وگوهای منتشرشده در این کتاب درباره موضوعات مختلفی، از شعر و ادبیات خاورمیانه گرفته تا مسایل سیاسی و اجتماعی، با آدونیس حرف زده و شعرهایی که به ضمیمه کتاب ترجمه کرده هم مرتبط با همین گفت‌وگوها است. آدونیس چهره‌ای چندوجهی است و به‌جز حوزه شعر،‌ در عالم اندیشه نیز چهره‌ای مطرح در جهان عرب به‌شمار می‌رود و تاثیر او را می‌توان بر بسیاری از متفکران عرب بعد از او دید.  از محمد آرکون و عابد الجابری تا نصر حامد ابوزید تحت‌تاثیر اندیشه آدونیس بوده‌اند. به این اعتبار آدونیس نه‌فقط شاعری پیشرو بلکه متفکری حایز اهمیت است و خاصه ایده‌هایش درباره سنت و مدرنیته مورد توجه زیادی بوده است.

او همچنین در حوزه نظریه ادبی هم آثار و مقالاتی نوشته و به‌طورکلی بر شعر مدرن عرب تاثیر زیادی گذاشته است.  آدونیس نه‌فقط به تحول زبان بلکه بیش از آن به تغییر و تجدد شعر اهمیت داده است. آدونیس زبان عربی و ریشه‌های اسطوره‌ای و مذهبی آن را به‌خوبی می‌شناسد و بر اساس همین شناخت است که دست به تغییر و تحول شعرش می‌زند. عامری در گفت‌وگوهایش با آدونیس به این موضوعات پرداخته و سعی کرده در «آدونیس‌خوانی در تهران» تصویری دقیق و جامع از آدونیس به دست بدهد.

 یکی از موضوعاتی که در گفت‌وگوی عامری و آدونیس به آن توجه شده، مواجهه زبان عربی با مدرنیسم است و این‌که زبان عربی در مقابل تغییرات نحوی مقاومت زیادی دارد و از این حیث تغییراتی که در شعر فارسی رخ داده به‌راحتی در زبان عربی اتفاق نمی‌افتد. این‌ها همه مباحثی است که مورد توجه آدونیس بوده و او در کتاب‌های متعدد نظری‌اش به آنها پرداخته است. بااین‌حال آدونیس شاعری است که توانسته سنت شفاهی شعر عرب را به نوشتاری مدرن بدل کند.آدونیس که سال‌های زیادی را در غرب زندگی کرده، به‌واسطه انتقادها و تصویرهایی که در شعرهایش از سرمایه‌داری غربی به دست داده نشان داده که سنت جهانی را در کنار سنت‌های بومی به خوبی می‌شناسد.

آدونیس هم در شعرهایش و هم در آثار نظری‌اش به نقد غرب پرداخته و نشان داده که اگرچه ساکن پاریس است اما شیفته سرمایه‌داری و جهان غرب نیست. آدونیس خاصه در اثر شاخص «الکتاب» نشان داده که تا چه حد به سنت‌ها و تاریخ خودش احاطه دارد و در این کتاب به‌نوعی به گفت‌وگو با سنت پرداخته است. به‌این‌ترتیب آدونیس را می‌توان شاعری دانست که هم به پشتوانه و سنت ادبیات عرب و اندیشه شرقی متکی است و هم شاعران مدرن و متفکران غربی را خوب می‌شناسد و از آنها تأثير گرفته است. یکی دیگر از وجوه آدونیس، وجه روشنفکری اوست که این را می‌توان در موضوعات مختلف و از جمله در مداخله‌ها و موضع‌گیری‌های او درباره جهان عرب و خاورمیانه مشاهده کرد.