معرفی انواع صنایع دستی سمنان

صنایع دستی شهر سمنان، در ایران جایگاه خوبی را به خود اختصاص داده است

صنایع دستی سمنان

استان سمنان به عنوان یکی از پهناورترین استان های ایران شناخته میشود که دربرگیرنده ی جمعیت زیادی است. شما با سفر به سمنان میتوانید با جاذبه های تاریخی، فرهنگی و هنری آن اشنا شوید. صنایع دستی و سوغاتی های متنوع این استان از جایگاه ویژه ای برخوردارست.

شناسنامه ی هر استانی، صنایع دستی آن استان می باشد که درخصوص تاریخچه و گذشته آن اطلاعات زیادی را به جهانیان نشان می دهد. اگرچه صنایع دستی متنوعی در استان های مختلف ایران تولید میشود و بیانگر فرهنگ غنی است، ولی سمنان دربرگیرنده ی طیف وسیعی از صنایع دستی است. در ادامه با مهم ترین صنایع دستی این استان اشنا شوید:

* قالیبافی از صنایع دستی سمنان:

یکی از صنایع دستی مهم استان سمنان، قالیبافی و تولید قالی و قالیچه است که استادان زبردست قالی باف و طراح نقش قالی در دوران قبل داشت که قالی ها و قالیچه های نفیسی را بوجود آوردند. این رشته به دلیل ورود فرشهای ماشینی به بازار، نبود پشتوانه نیروی کاری و طراح قالی، نداشتن صرفه اقتصادی و کهولت تدریجی استادان و کارگران قالی باف، دچار رکود فاحش شده است.

قالیبافی و تولید قالی از دیرباز یکی از صنایع دستی مهم سمنان بشمار میرفته است

امروز قالیبافان استان سمنان به بهره برداری از نقش و طرح سایر مناطق مانند مشهد، اصفهان، نائین، تبریز، کاشان، یزد و کرمان می پردازند. شکوفه ها، گل های اسلیمی، غنچه ها و برگ های گوناگون با شاخه های ظریف در زمینه برخی از قالی ها دیده می شود و طرح های دیگری در بعضی از قالی ها استفاده میشود که از آن ها می توان به شاه عباسی، افشان، ترنجی، خوشه، برگ فرنگی، درختی، شکارگاه و ... یا ترکیبی از این طرح ها اشاره کرد. مراکز مهم تولید قالی و قالیچه در استان سمنان، مهدی شهر و شهرستان شاهرود می باشند.

* چاپ قلمکار:

به گونه ای از چاپ سنتی روی پارچه بافته شده، چاپ قلمکار میگویند. قلم کار سازان ایرانی برای نخستین بار ، استفاده از مهره های چوبی را برای دسترسی به تولید بیشتر و ایجاد هماهنگی و یکنواختی نقش ها، جایگزین استفاده از قلمو کرده اند. قلم کار که کاربرد آن در زمان زمان گذشته صرفا بر روی پارچه های پشمی و ابریشمی بود به منظور فراهم آوردن امکاناتی برای استفاده مردم، بر انواع پارچه ها از قبیل متقال، کتان، چلوار و کرباس و ... انجام میشد.

چاپ قلمکار، گونه ای از چاپ سنتی روی پارچه بافته شده و صنایع دستی سمنان است

در حال حاضر با استفاده از قالب های چوبینی، چاپ قلم کار را انجام می دهند. در حقیقت ، قالب سازی به عنوان رکن اصلی قلمکار سازی محسوب می شود که معمولاً توسط متخصصان قالب تراشی ، رنگ تفکیک میشود و روی چوب های گلابی و زالزالک، حداکثر در چهاررنگ تراشیده می شود. گروهی از هنرمندان، مشغول به فعالیت در رشته هایی نظیر ریشه تابی و صحرا کاری هستند. در رشته ریشه تابی، به آماده کردن پارچه زیر ساخت قلمکار می پردازند در حالی که در رشته صحرا کاری به انجام کارهایی همچون رنگرزی، سفید گری، بخار و شستشوی پارچه های قلمکار مشغول میشوند. شهرستان دامغان بعنوان مهمترین مرکز این صنعت در استان به شمار میرود که ماهانه انواع رومیزی پرده و سفره و سایر محصولات قلمکار تولید میشود و به خارج از کشور صادر میشود.

* گلیم از سوغات سمنان:

با توجه به قدمت طولانی تولید گلیم، این دستبافته بعنوان نخستین زیرانداز بشر می باشد. این زیرانداز در ابتدا بصورت ساده بافته میشد اما با گذر زمان و در طول تاریخ دچار تحولاتی شدو به شکل امروزی خود درآمد. بافت گلیم، آسان تر از قالی است و به همین دلیل ارزانتر می باشد. بیشترین تولید گلیم در استان سمنان توسط روستا نشینان و عشایر شهرستان های گرمسار، سمنان و روستاهای کندو، خیج و رضا آباد شاهرود انجام میشود.

* نمد مالی:

نمد مالی نیز از قدمتی دیرینه در استان سمنان برخوردار است. وضعیت فعلی تولید نمد از نظر کمی و کیفی در استان سمنان، بسیار مطلوب است و مراکزی نظیر شهرستان سمنان، دامغان و روستای ابرسیج شاهرود، نمد تولید می کنند.

پشم بعنوان مواد اولیه مصرف شده در نمدمالی محسوب میشود که در اندازه های مختلف تهیه می شود. تولیدات این هنرمندان به روستاهای شمالی استان و شهرستان مازندران ارسال می شود.

یکی دیگر از صنایع دستی که قدمتی دیرینه در استان سمنان دارد، نمد مالی است

* دستباف ها:

مردمان همین سرزمین با دست های هنر آفرین خود به تهیه پارچه های مورد نیازشان می پرداختند که از نظر تنوع رنگ، نقش، طرح و شیوه های بافت شگفت انگیز بود. با اینکه زندگی ماشینی و گرایش بسوی تجدد بر این صنعت، لطمه های جبران ناپذیری وارد کرد اما در گوشه و کنار استان سمنان، صنایع دستباف، مرسوم شده است.

به تولید پرده های سنتی و هنری و حوله و شال گردن و پارچه های متقال زیر ساخت قلمکار، دستبافی می گویند. روستائیان و عشایر به غیر از جاجیم، به تولید چادر شب، پلاس و چوفا( چوخا) می پردازند. مقادیر قابل توجهی از این تولیدات در هر ماه به استان های دیگر و مراکز ارسال می شود. از مراکز تولیدات جاجیمچه و دستباف استان می توان به شهرستان سمنان به خصوص سرخه، مهدی شهر، فولاد محله و روستاهای شهرستان دامغان و روستاهای بسطام اشاره کرد.

همچنین برخی از صنایع دستی این استان، شامل جاجیم بافی، چلنگری، کلیج بافی، برگ بافی، کلاه نمدی، بافتنیهای سنتی، چهل تکه دوزی، چاقو سازی، چوغا، حمام سری، حجم سازی، چادر شب بافی، زیر انداز نمدی، ساخت ساز سنتی و کرباس بافی می باشند.

دستبافی سمنان شامل تولید پرده های سنتی و هنری و ... میباشد

* چوقا:

به نوعی از پارچه در زیرمجموعه گلیم بافی، چوقا میگویند که بعنوان بالاپوش کاربرد دارد. جنس این نوع روپوش از پنبه است که در سایزهای گوناگون با کیفیت های مختلف عرضه می شود.

* چلنگری:

به آهنگری در مقیاس سبک و محلی، چلنگری اطلاق میشود که با استفاده از آن اشیای سبک وزنی را میسازند که از آن ها می توان به میخ طویله، مقار، نیم ذرع بزازی، درفش، میخ سرکج، انبر و سیخ و سه پایه ی آهنی، قلم، سنبه، زنجیر و سیخانک، منقل آهنی، تملیک، چفت و ریزه، اسکنه، جوالدوز و ... اشاره کرد.

* ساز سازی:

ساز سازی از دیگر رشته های موجود در صنایع دستی استان سمنان به شمار میرود که با کیفیت های برتر تولید میشود و علاقه مندان به موسیقی میتوانند آنرا بخرند.

در دسته صنایع دستی استان سمنان، ساز سازی با کیفیت های برتر تولید میشود

* حجم سازی:

به زیرمجموعه رشته مجسمه سازی ، حجم سازی گفته میشود که در آن هنرمندان به تندیس های گچی با استفاده از دستشان طرح های عجیبی میدهند و در بازارهای مختلف شهرستانهای سمنان با قیمت های مناسب، عرضه می کنند.

* گلیج بافی:

از دیگر سوغاتی و صنایع دستی سمنان می توان گلیج بافی را نام برد که محل تولید آن در شهرستانهای کوچکی ازجمله فولاد محله و شهمیرزاد می باشد. گلیج ها به صورت سنتی، حکم البسه زیر زنانه و مردانه را ایفا می کنند.

* چادرشب:

چادرشب از دیگر صنایع دستی استان سمنان تلقی می شود. با توجه به اینکه در گذشته از این محصول به عنوان روانداز در شب استفاده می شد، اهالی اش به آن چادر شب می گویند. درواقع چادر شب به نوعی پارچه اطلاق میشود که کاربرد آن برای مصارف مختلفی و موارد متعددی است.

یکی دیگر از صنایع دستی که در استان سمنان تولید می شود، چادرشب است

* کرباس از سوغات سمنان:

به نوعی پارچه ی بافته شده از الیاف پنبه، کرباس میگویند که قدمتی صد ساله دارد.

انواع مختلفی از کرباس نظیر کرباس سفید حاشیه دار، کرباس سفید ساده و کرباس کبود رنگ با راه راه پررنگ وجود دارد.

کاربرد این پارچه ها برای تولید محصولات مختلفی میباشد که از آن ها می توان به قبا، حوله و سفره غذاخوری اشاره کرد که دارای طرفداران خاصی است.

گردآوری: بخش فرهنگ و اندیشه سرپوش