تعرض به حریم پاسارگاد؛ دیوارکشی در جوار آرامگاه کوروش

روزنامه جهان صنعت نوشت: روز گذشته انتشار عکس‌هایی از مقبره کوروش (پادشاه هخامنشی) نشان داد که دیوارکشی انجام شده، عرصه و حریم میراث جهانی پاسارگاد و آرامگاه این شاه هخامنشی را به مخاطره انداخته است.

آن‌طور که عنوان شده این دیوار با هدف توسعه گورستان روستای «مادرسلیمان» ایجاد شده است. این در حالی است که هرگونه ساخت‌وساز در حریم و عرصه میراث جهانی پاسارگاد ممکن است موجب خروج نام آن از فهرست آثار ثبت‌شده در یونسکو شود.

باتوجه به شرایط فعلی می‌‌توان گفت در حالی که بسیاری از کشورها تمام تلاش خود را برای ثبت آثار بیشتر در فهرست آثار یونسکو به کار گرفته و سعی در استفاده از ظرفیت‌های تاریخی خود برای توسعه گردشگری و تاریخ‌سازی و هویت‌سازی دارند، بی‌توجهی به میراث ثبت‌شده در ایران دارد مساله‌ساز می‌شود و همین تعداد آثار ثبت‌شده در یونسکو را نیز با خطر خروج از لیست جهانی مواجه کرده است.

اهمیت مجموعه تاریخی پاسارگاد

در مرحله اول باید بیان کرد که پاسارگاد بخشی مهم از تاریخ ایران‌باستان را روایت می‌کند، چراکه اولین پایتخت بزرگ حکومت پارسیان یعنی حکومت هخامنشیان بوده است.

از سوی دیگر باید در نظر داشت که آرامگاه کوروش پادشاه نامدار هخامنشی در پاسارگاد قرار دارد و همچنین گفته می‌شود بیشتر بناهای پاسارگاد با دستور مستقیم شخص کوروش ساخته شده‌اند. مجموعه این عوامل باعث شده که پاسارگاد به یکی از مهم‌ترین مجموعه آثار تاریخی و باستانی کشور تبدیل شود.

روایت‌های متفاوتی درباره چگونگی ساخت پاسارگاد نقل شده است و اینطور به نظر می‌رسد که کوروش پس از فتح «لیدیه» معماران لیدیایی را با خود به پاسارگاد آورده و از آنها خواسته که او را در ساخت پایتختی باشکوه یاری کنند. آثار باقیمانده در پاسارگاد حتی امروز هم به خوبی گویای آن است که این شکوه و جایگاه ویژه پایتخت هخامنشی، همچنان حفظ شده و پابرجا مانده است.

در میان باقیمانده‌های مجموعه پاسارگاد آرامگاه کوروش مهم‌ترین بخش آن است.

ساختار طبقاتی و سنگی بنای آرامگاه کوروش در عین سادگی چشمگیر است. آرامگاه این شاه هخامنشی ۱۱ متر ارتفاع دارد و در فضایی با مساحت ۱۵۶ متر‌مربع ساخته شده است.

جالب آنکه ساختار سازه آرامگاه شباهت زیادی به زیگورات دارد. زیگورات نیایشگاهی باستانی بوده که مردمان باستان در آن به زیارت می‌پرداختند و نمونه مشهور آن چغازنبیل در نزدیکی شوش در خوزستان است.

یکی از نکات دیگر آرامگاه کوروش آن است که با وجود گذشت بیش از ۲هزار سال همچنان این مقبره پابرجاست و تغییر چندانی نکرده و سالم مانده است.

خدشه‌دار شدن حریم آرامگاه

باوجود اهمیت بالای آرامگاه کوروش و مجموعه پاسارگاد، گویا برخی افراد به خوبی این اهمیت را درک نکرده‌اند.

عکس‌های منتشرشده در فضای مجازی نشان می‌دهد نصب دیواری از جنس بلوک در عرصه محوطه پاسارگاد و در فاصله‌ای نزدیک به آرامگاه کوروش، عرصه و حریم این مجموعه تاریخی را به مخاطره انداخته است. گفته می‌شود این دیوارکشی برای توسعه گورستان روستای «مادرسلیمان» انجام شده است. با وجود این به نظر می‌رسد بلوک‌چینی انجام‌شده در تعارض با قوانین حوزه میراث فرهنگی است.

بر اساس قوانین حوزه میراث فرهنگی هرگونه توسعه و ساخت‌وساز در حریم بناها و آثار ملی و جهانی ممنوع است و چنانچه فرد، نهاد یا ارگانی قانون را زیر پا بگذارد امکان برخورد قضایی وجود دارد.

از آنجا که توسعه گورستان «مادرسلیمان» به تعبیر کارشناسان میراث فرهنگی در درون عرصه میراث جهانی پاسارگاد است و این امر نقض ضابطه‌های عرصه به شمار می‌رود، لذا باید هرچه زودتر این دیوار برچیده شود.

فراموش نکنیم خراب نشدن دیوار گورستان و جلوگیری نکردن از وقایع مشابه، ممکن است موجب خروج مجموعه جهانی پاسارگاد از فهرست آثار یونسکو شود.

شایان ذکر است بررسی تعیین حریم برای آثار تاریخی باید بر اساس ضوابط و مقررات حفاظتی ابلاغ‌شده انجام شود. بر این اساس در بسیاری موارد ایجاد هرگونه کشاورزی، دکل، سازه مانع و حفر چاه در عرصه آثار تاریخی ممنوع است. همچنین ضوابط حفاظتی عرصه از این قرار است که محدوده‌ای که بر نقشه با خط ممتد و به رنگ قرمز مشخص شده است به عنوان عرصه اثر تاریخی تعیین و ابلاغ شده است و هرگونه ساخت‌وساز در آن ممنوع بوده و هرگونه عملیات اجرایی، دخل و تصرف، تفکیک در عرصه، تغییر در نما و هرگونه اقدامی که منجر به تخریب یا آسیب به اثر تاریخی شود، ممنوع است.

مخاطرات قبلی پاسارگاد

در سال‌های گذشته نیز مسائل مختلفی عرصه و حریم مجموعه تاریخی و ثبت جهانی‌شده پاسارگاد را تهدید کرده است.

در مهر ماه سال ۱۴۰۰ آثار مخرب برخی فعالیت‌های کشاورزی در دشت‌های پاسارگاد و مرودشت و اظهارنظر وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی درباره مشکلات کشاورزان به خاطر حریم آرامگاه کوروش و قوانین میراث فرهنگی حاشیه‌ساز شد.

عزت‌الله ضرغامی وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شامگاه پنجشنبه ۲۲ مهرماه ۱۴۰۰ در جلسه شورای اداری استان فارس، اظهاراتی کرد که با نقدهای فعالان میراث فرهنگی نیز مواجه شد. ضرغامی گفت: «همه جای استان(فارس) درخصوص ساخت‌وساز در بخش حریم‌ها دچار مشکل است، امروز مردم شهر پاسارگاد به‌خاطر مقبره کوروش و قوانین نمی‌توانند ساختمان دوطبقه بسازند، درست کشاورزی کنند، چاه بزنند، دکل بزنند. من باید این مشکل را حل کنم. یک مقدار انقباض قوانین حریم‌ها را بردارم و انبساطی کنم. از جناب آقای رییسی هم خواهش می‌کنم اجازه بدهند هم در شورای‌عالی انقلاب فرهنگی و هم در دولت این موضوع را با اولویت مطرح کنیم، چون این تصمیم یک تصمیم ویژه و مثل حرکت روی لبه تیغ است.»

این اظهارات در حالی از سوی وزیر میراث فرهنگی مطرح می‌شد که از او انتظار می‌رفت به حمایت و حراست از میراث جهانی ایرانیان یعنی مجموعه تاریخی پاسارگاد برخیزد.

باید دید وزیر میراث فرهنگی که حالا دو سال از کسب تجربه‌اش در وزارت میراث فرهنگی گذشته است این بار در مواجهه با چالش ساخت‌وساز و توسعه گورستانی که حریم مجموعه جهانی پاسارگاد را به خطر انداخته است، چه واکنشی خواهد داشت.