چندروزی است که باز هم زخم کهنه‌ای بر پیکر کبود مراغه زبان باز کرده و موضوع داغ گفتمان عمومی در فضای مجازی منطقه و به‌تدریج ملی شده است. گودبرداری بی‌ملاحظه، غیرکارشناسی و شبانه شرکت عمران و بهسازی در حریم گنبد کبود و برج مدور، دو اثر شاخص عصر سلجوقی کشورمان که در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده و به علت قرارگرفتن در نخستین گروه آثار ثبتی ایران قابلیت بین‌المللی یافته است، موجب اعتراض جدی افکار عمومی در فضای مجازی شده و کارشناسان، محققان و مدیریت شهری را به توضیح و یاری فراخوانده‌اند.
خطاب بخشی از این گفتمان متوجه کارشناسان و متخصصان عرصه میراث فرهنگی به‌عنوان جزئی مؤثر از مدیریت شهری است. بر این اساس، نگارنده بنابر تخصص و موقعیت شغلی خود و در جهت تنویر افکار عمومی نکاتی را به استحضار مردم فهیم و فرهنگی مراغه و علاقه‌مندان حوزه میراث فرهنگی می‌رسانم.
١- با تعمق در موضوع تجاری‌سازی انبوه پیرامون گنبد کبود و برج مدور مراغه مشخص می‌شود که در یک طرف موضوع مردم، حقوق مکتسبه عمومی (ثروت اهل شهر) و منافع ملی مطرح است که هرازگاهی همراه با توسعه تخلفات سرمایه‌گذار در حریم آثار با اعتراضاتی همراه شده و پس از مدتی فروکش کرده است ولی این بار با توسعه شبکه‌های اجتماعی و شکل‌گیری سازمان‌های مردم‌نهاد قدری متفاوت و در وسعت بیشتر در فضای مجازی به‌عنوان افکار عمومی انعکاس یافته است.
٢- در طرف دیگر این موضوع شرکت عمران و بهسازی با هیئت‌مدیره و اعضای ذی‌نفع با حقوق مکتسبه خصوصی (ثروت ذی‌نفع) است که اگرچه در ظاهر با تعامل و در نشست‌های مکرر و با توافق با مدیریت شهری و مدیران میراث فرهنگی کار خود را پیش می‌برد؛ بخشی از تخلفات و روند اجرائی مخدوش که بدون توقف مؤثر و کنترل شایسته ادامه دارد، به این شرح بوده است:
الف) آغاز طرح ساماندهی پیرامون برج‌های کبود و مدور با فرض فهم و اهداف مشترک ساماندهی محوطه و تخصیص و بهبود فضاهای فرهنگی و عمومی ضمن ملاحظه توجیه اقتصادی طرح مابین اعضای محترم کمیسیون و شرکت سرمایه‌گذار شکل گرفته و طرح پیشنهادی در کمیسیون با تخصیص فضا به میزان ٥٠ درصد به‌عنوان باغ تخت ایرانی، ١٧,٦ درصد به‌عنوان اقامتی و گردشگری، شش درصد به‌عنوان موزه و نمایشگاه و تنها ٢٦.٤ درصد به‌عنوان مختلط تجاری، اداری و پارکینگ بررسی شده است ولی متعاقب آن همواره با پیشروی شرکت، مدیریت شهری و استانی عقب نشسته‌اند.
ب) در مرحله بعدی حرمت حریم آثار حفظ نشده و محدوده آن به هر دلیل از ٧٥ متر به ٢٥ متر محدود و نقشه‌ها تهیه شد و در مرحله آغاز اجرا این هم رعایت نشد. با پیداشدن پی‌و‌پایه برج سوم و چهارم در مراحل مختلف مطالعه، کافی بود که طرح کلی مورد بازبینی و بررسی مجدد قرار گرفته و راهکار مقتضی اتخاذ شود که متأسفانه بدون توجه به این امر مراحل دیگر طرح، انگار که شالوده هیچ عنصر معماری‌ای وجود نداشته، ادامه داشته است.
ج) سه سال برای آزادسازی و اجرای تمام طرح پیش‌بینی شده بود که این کار انجام نشده و طرح فقط در بخش تجاری و پارکینگ حدود ٣٠ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و بخش‌های فرهنگی و عمومی به هیچ‌وجه و با هیچ درصدی پیشرفتی نداشته است.
د) روش اجرای طرح و عدم اجرای تعهدات استحکام‌بخشی و تقویت فنی آثار تاریخی قبل از گودبرداری از دیگر روندهاي مخدوش است. خاک‌برداری و کار ماشین‌آلات سنگین و استفاده از دژبرهای سنگین و تردد آنها از روی پی و پایه برج پنهان‌شده سوم و نزدیک‌ترین نقطه به برج‌ها موجب ایجاد مشکلات فنی و ریزترک‌ها در تزیینات تخمیری معرق و معقلی شده که پس از مدتی کنده و از بدنه جدا خواهند شد و لزوم استحکام‌بخشی فوری پس از این آسیب‌ها را دارد.
نتیجه آنکه:
١- نقش پایش و نظارت افکار عمومی مبارک است و بر اندیشمندان و فرهیختگان فرض است که از این به بعد به‌موقع موضع بگیرند چون وقتی کار از کار گذشت، دیگر فایده‌ای نخواهد داشت و در این مورد خاص با تصحیح و تلطیف نگاه خود به روند اجرای طرح، به جای توقف کامل پروژه، اولویت‌های شرکت و بخش خصوصی را تغییر داده و نمود اجرائی طرح را از صرفا تجاری خصوصی به فرهنگی عمومی که بخش مغفول و تعهدات معطل شرکت است، خواستاریم و پس از حصول نتیجه و پیشرفت درخورملاحظه در این حوزه بهره‌برداری تجاری ادامه داشته باشد.
٢- بر دادستان محترم (به‌عنوان عنصر اصلی) فرض است که به دنبال صدور دستور توقف عملیات، به‌عنوان مدعی‌العموم و با ضمانت حقوق مکتسبه عمومی راهکار مقتضی را اتخاذ کنند. بدیهی است هم روند مخدوش اجرائی گذشته و هم تدابیر مقتضی فعلی و آینده بنا بر ذات وجودی و فلسفه پیوست اقدامات در حافظه فرهنگی آثار ملی که قابلیت جهانی دارند، ثبت می‌شود و مورد قضاوت نسل‌های آینده قرار خواهد گرفت.
- 16
- 2
