«ریل ماشین دودی» قاجارها در شهر ری کشف شد

به گزارش ایسنا، محسن شیخ‌الاسلامی - معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی استان تهران - با اعلام این خبر توضیح داد: به دنبال انجام عملیات عمرانی در پیاده‌رو خیابان فداییان اسلام در شهری ری و در مقابل امامزاده، پایه‌های ریل ماشین دودی دوره قاجار به مساحت حدود ۴۰ متر نمایان شد، بنابراین در نخستین قدم این مسیر و ریل‌های مشخص شده باید مرمت شوند و با کمک دستگاه‌هایی مانند شهرداری، ماشین دودی به صورت نمادین در کنار همان پایه قرار گیرد، چون ریل به دست آمده با آن ماشین هویت پیدا می‌کند.

او با بیان این‌که اثر به دست آمده، هویت صنعتی و مدرنیته شدن تهران است، تاکید کرد: این نقطه می‌تواند بخشی از هویت حمل و نقل درون شهری منطقه نیز باشد.

شیخ‌الاسلامی با بیان این‌که دستگاه‌هایی مانند مترو می‌توانند در هویت دادن به این منطقه دخیل باشند، افزود: این سازه قدمت صنعت حمل‌ونقل ریلی و درون شهری تهران را نشان می‌دهد که خود بخشی از هویت منطقه است، بنابراین آن باید حفظ شود، بنابراین نخستین قدم این است که آن پایه‌ها حفظ و ریل مرمت شود.

امیر مسیب رحیم‌زاده - مدیر اداره میراث فرهنگی شهر ری - در گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید: در بحث کف‌سازی شهرداری ری، کارگران به این ریل‌ها برخورد کردند که بر اساس صحبت‌های انجام شده با شهردار ری و مدیر کل میراث فرهنگی استان تهران، باید نسبت به احیا و حفظ محدوده‌ای که ریل در آن به دست آمده است، اقدامات لازم انجام شود.

او با اشاره به این‌که صحبت‌های انجام شده برای طراحی این مسیر و بازسازی آن و قرار دادن ماشین دودی در کنار ریل به دست آمده در مراحل اولیه است، می‌افزاید: ماشین دودی متعلق به همان دوره اکنون در حیاط مترو شهرری قرار دارد، بنابراین باید رایزنی‌ها در این زمینه نیز انجام شود، هر چند شهرداری منطقه نیز نسبت به این کار رضایت داشت.

وی همچنین درباره‌ی رایزنی با مالکان مغازه‌های قرار گرفته در این مسیر برای تعبیه یک مسیر گردشگری، از رضایت مالکان و لزوم رایزنی بیشتر با آن‌ها بعد از پایان مرمت‌ها خبر می‌دهد.

نام ماشین دودی را در تهران قدیم به اولین خط آهن ایران که بین تهران و شهر ری کشیده شد، تعلق گرفت و علت این نامگذاری بخاری بود که از دودکش قطار آن خارج می‌شد.

این راه آهن در سال ۱۲۶۱ خورشیدی در دوره ناصرالدین شاه ساخته شد که امتیاز آن را یک مهندس فرانسوی به نام «مسیو بواتال» به نمایندگی یک شرکت بلژیکی از ناصرالدین شاه گرفت. شاید بتوان گفت ماشین دود نخستین خط تراموای تهران است.

این ماشین دودی دو ایستگاه داشت. نقطه آغاز آن خط نزدیک خیابان دروازه خراسان (میدان قیام و پارک کوثر فعلی) و نقطه پایانی جلوی در شاه عبدالعظیم در شهر ری بود. در آغاز هر بار به هنگام راه افتاده قطار، بچه‌ها سنگ زیادی به ماشین دودی می‌زدند. این وسیله جدید مورد پذیرش مردم تهران واقع نشد در مدت کوتاهی با ورشکست شدن این شرکت بلژیکی، تراموا در تهران به بایگانی تاریخ سپرده شد.

در شروع کار ماشین دودی مردم کنجکاو تهران برای آشنایی با پدیده جدیدی که به شهرشان آمده بود به محل «گارماشین» که ایستگاه ماشین دودی بود می‌رفتند، ولی هیچ‌کس جرئت و تمایل سوار شدن به آن را نداشت. تا اینکه ناصرالدین شاه برای اولین بار با گروه زیادی از مقامات مملکتی با ماشین دودی به شهرری مسافرت کرد و همین مسئله باعث تشویق مردم به استفاده از ماشین دودی گردید. این راه‌آهن در سال‌های دهه ۱۳۴۱ تعطیل شد و اکنون باقی مانده آن ماشین در حیاط مترو شهر ری و بخش دیگر آن در بخشی از فضای پارک ملت است.