در زمانه ما میزان تبادل خبر چنان سرعت برق‌آسایی گرفته است که گویا جهان به‌مثابه خانه‌ای شیشه‌ای همه چیز را در معرض دید همگان قرار داده است. اگر تا چندی پیش اخبار را مرتب رصد نمی‌کردیم چندان از قافله دانستن عقب نمی‌ماندیم ولی اکنون هر لحظه رویدادهای فراوانی شکل می‌گیرد و اخبار کثیری مخابره می‌شود. به گونه‌ای که در کوتاه زمانی امواج جدید خبری، رخدادهای قبل را به انزوا می‌برد.
امروز رسانه‌ها نقشی بی‌بدیل در شکل‌گیری افکار عمومی دارند؛ شاید با کمی اغراق بتوان گفت که نگاه مردم را رسانه‌ها می‌سازند. در واقع ما اکنون در مرکز انقلاب ارتباطاتی در عرصه رسانه‌ها هستیم و در مرکز این انقلاب، گسترش روزافزون رسانه‌های اجتماعی قرار دارند که به رقیبی جدی برای رسانه‌های اصلی تبدیل شده‌اند. هرچند که در عرصه خبررسانی، شبکه‌های اجتماعی بسیار فعال شده‌اند اما چون فاقد مرجعیت رسانه‌ای هستند، نمی‌توان آنها را به عنوان جانشین رسانه‌های اصلی به حساب آورد. از این‌رو مسئولیت و جایگاه رسانه‌های اصلی دوچندان شده است.
در عصر حاضر «آزادی» و «مسئولیت» اساس کار رسانه‌ها را شکل می‌دهند. رسانه‌ها ضمن اینکه از آزادی تضمین‌شده در قوانین مُدون کشورها برخوردارند در قبال این آزادی مسئولیت‌هایی را پذیرفته‌اند. رسانه‌ها باید از آزادی لازم در ایفای رسالتشان برخوردار باشند تا بتوانند پاسخگوی پرسش‌های افکارعمومی بوده و نقش نظارتی و مسئولانه خود را به خوبی ایفا کنند.
افکار عمومی هم از رسانه‌ها انتظاراتی دارند؛ توقع عمومی و منطقی آن است که رسانه‌ها نقش محوری در نظارت عمومی ایفا کنند و در زمینه شفاف‌سازی واقعیت‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی نقش فعال‌تر، رساتر و پویاتری به عمل آورند تا جامعه از سیطره مار هفت‌سر فساد رهایی یابد. در واقع هموار شدن مسیر توسعه، پیشرفت و حرکت متعالی، نیازمند عنصر شفافیت است.
از این‌رو بی‌توجهی به این عنصر مهم، تنزل سرمایه اجتماعی و بی‌اعتمادی مردم به‌نظام اقتصادی و سیاسی را در پی خواهد داشت. اساساً شفافیت، یکی از عناصر محوری حکمرانی خوب و از لوازم رسیدن به پیشرفت همه‌جانبه و پایدار تلقی می‌شود. از سویی دیگر باید توجه داشت که در شرایط کنونی جامعه ایران، وحدت، همدلی و انسجام ملی بین همه نیروهای سیاسی و اجتماعی یک ضرورت ملی است. در واقع رسانه‌ها می‌توانند میدان دوستی و محمل گفت‌و‌گو، انسجام و همبستگی ملی باشند و جامعه امروز ما بشدت به رسانه‌هایی با این توانمندی و ظرفیت نیازمند است.
رسانه‌ها می‌توانند با روشنگری و آگاهی‌بخشی، جامعه را از گردنه‌های سخت و پیچ درپیچ، به خوبی عبور دهند و با ایجاد زمینه مناسب برای حضور پررنگ رویکردهای مختلف سیاسی در تنویر و روشنگری افکارعمومی، به مثابه پادزهری در برابر تهدید‌آفرینانی که وحدت ملی و انسجام اجتماعی را نشانه گرفته‌اند، عمل کنند. رسانه‌ها با آگاهی‌بخشی می‌توانند تهدیدها را به فرصت‌ها تبدیل کنند و با تقویت همبستگی و وفاق ملی، ضریب امنیت را افزایش دهند.
خطری که در تحلیل نقش رسانه‌ها در کشور، باید مورد توجه قرار گیرد جایگزین شدن تخریب به جای نقد است. این مسأله موجب آن می‌شود که سیاه‌نمایی‌ها، جو ناامیدی را در فضای عمومی کشور پراکنده و از میزان نشاط اجتماعی بکاهد. جلوه بارز این آسیب، بداخلاقی‌های رسانه‌ای است که به گسترش بی‌اعتمادی در جامعه دامن زده و منجر به بدبینی در جامعه می‌شود.
با توجه به این نکات می‌توان چشم‌انداز روشنی فراروی رسانه‌های همگانی در ایران تصویر نمود. رسانه‌هایی که از خلاقیت، شجاعت و استقلال حرفه‌ای برخوردار باشند و با رویکردی مسئولانه نسبت به شفافیت و نظارت همگانی توجه کنند، می‌توانند نقش بارزی در بهبود جامعه ایفا نمایند. این نقش اگرچه بدواً در عرصه سیاسی و فرهنگی است ولی بی‌گمان با تقویت اعتماد اجتماعی و کمک به انسجام جامعه تأثیر بسزایی در کارآمدی اقتصادی به جا گذاشته و به کارآمدی مدیریتی ، یاری خواهد رساند.
این هدف مستلزم اعتماد به رسانه‌ها و تسهیل فعالیت آنهاست، اعتمادی که مبتنی بر رویکرد صحیح به رسانه است و آن هم نه به مثابه یک پدیده فانتزی و تشریفاتی بلکه به عنوان ضرورتی حیاتی در جامعه مدرن تلقی می‌شود.بر این اساس خبرنگاران و اصحاب رسانه از جایگاه و منزلتی بی‌بدیل در عرصه فرهنگی و اجتماعی برخوردارند و روز خبرنگار فرصتی شایسته برای توجه و تقدیر از مجاهدت‌های آنان در زمانه‌ای است که به عنوان «عصر سرعت و شفافیت» شناخته می‌شود.
سیدضیاء هاشمی(مدیرعامل سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی)
- 11
- 1
