آلزایمر، از پیشگیری تا درمان + نکات مراقبت از افراد آلزایمری

آلزایمر

آلزایمر چیست؟

بیمارى آلزایمر در واقع مشکلى مغزى است و نوعی بیماری ناهمگن از نظر ژنتیکی است که در تمام نژادها دیده می‌شود. مغز ما از میلیون ها سلول عصبى تشکیل شده است. هر دسته از این سلول هاى عصبى با هم تشکیل یک بخش را می دهند و هر بخش عهده دار یک مسؤلیت است. این سلول هاى عصبى براى بررسى و انتقال اطلاعات با یکدیگر و با بخش هاى دیگر در ارتباطند.

این ارتباط به صورت جریان الکتریکى کوچکى است که از یک سلول به سلول بعدى انتقال پیدا می کند. بین آنها یک فضاى خالى کوچک وجود دارد، این فضاى خالى کوچک توسط یک ماده شیمیایى مخصوص پر می ‌شود که انتقال جریان الکتریکى بین سلول ها را سریعتر و آسانتر می کند. این ماده شیمیایى مخصوص که “سروتونین” نام دارد، توسط خود مغز ترشح می شود.

با بالا رفتن سن و پیر شدن سلول ها، ترشح این ماده شیمیایى یا سروتونین کاهش می یابد، بدین ترتیب ارتباط بین سلولى و انتقال اطلاعات دچار مشکل می شود. این مشکل بیشتر از همه در بخش حافظه و خاطرات خود را نشان می دهد. زیرا خاطره ها ترکیبى هستند از یادآورى دیده ها و شنیده ها و احساسات که براى یاداورى آن ها مغز نیاز به برقرارى یک ارتباط پیچیده سلولى بین همه بخش ها دارد.

در بیمارى آلزایمر ترشح سروتونین به شدت کاهش می یابد. اما این مسئله همیشه به علت پیر شدن سلول ها نیست. سکته مغزى که باعث از دست رفتن بخشى از سلول هاى مغز می شود یا شوک عاطفى پس از دست دادن عزیزى می توانند خطر ابتلا به آلزایمر افزایش دهند.

علت بیماری آلزایمر

در بیماری آلزایمر ساختارهای پروتئینی کروی شکلی در خارج نورون‌های برخی مناطق مغز و ساختارهای پروتئینی رشته‌ای در جسم سلولی نورون‌ها، تشکیل می‌شود. این ساختارهای پروتئینی که به آنها اجسام آمیلوئیدی گفته می‌شود، در اثر برخی تغیرات درپروتئوم سلول‌های عصبی و بهم خوردن تعادل و تغییر در میزان و یا ساختار پروتئین‌های پرسینیلین، آپولیپوپروتئینE، سینوکلئین، و پپتید آمیلوئیدبتا، ایجاد می‌شود.

یکی از مهمترین پروتئین‌هایی که در ایجاد آلزایمر نقش دارد، پروتئین پیش ساز آمیلوئید (APP ) نام دارد، این پروتئین در سلول‌های دستگاه عصبی بیان می‌شود و در اتصال سلول‌ها بهم، تماس سلول‌ها و اتصال به ماتریکس خارج سلولی و اسکلت سلولی نقش دارد. پروتئین APP بوسیله سه نوع آنزیم پروتئولیتیک پردازش می‌شود. آنزیم‌های آلفا، بتا و گاما- سکرتاز، به ترتیب پروتئین APP را در اسیدهای آمینه ۶۷۸، ۶۷۱ و ۷۱۱برش می‌دهند.

با اثر آنزیم‌های گاما و بتا سکرتاز بر پروتئین APP، به ترتیب، پپتیدهایی بنام آمیلوئیدبتا۴۰ (دارای ۴۰ اسید آمینه)وآمیلوئیدبتا۴۲ (دارای ۴۲ اسیدآمینه)ایجاد می‌شوند. در حالت عادی مقدار این قطعات در سلول‌ها کم است و به سرعت تجزیه می‌شود اما اگر در پروتئوم سلول‌های عصبی این تعادل برهم بخورد و مقدار این قطعات افزایش یابد، ساختارهای پروتئینی کروی و درنتیجه آلزایمر ایجاد می‌شود.

در بیماران مبتلا بهسندروم داون ( تریزومی ۲۱) میزان بیان پروتئین APP افزایش می‌یابد و علائمی شبیه آلزایمر مشاهده می‌شود که می‌تواند به علت افزایش مقدار پپتید آمیلوئید بتا۴۲ باشد زیرا ژن پروتئین APP بر روی کروموزوم ۲۱ قرار دارد.

علایم و نشانه‌های بیماری آلزایمر

بیماری آلزایمر در نخستین مراحلش معمولا ۱۰ علامت هشدار دارد:

- اختلال حافظه

- اختلال در انجام وظایف روزمره

- گم کردن زمان و مكان

- اختلال در گفتار

- اختلال در قضاوت

- اختلال در تفكر

- تغییر در خلق و خو

- جابه‌جا گذاشتن وسایل

- از دست دادن یا كاهش انگیزه زندگی

- تغییرات شخصیتی

علائم آلزایمر

ظهور نشانه هایی قبل از بروز  آلزايمر

- از دست رفتن حس  بويايی:  کاهش  توانايی  در تعيين  و تشخيص  بوها  قبل از  کاهش  حافظه  ايجاد  می شود. مطالعه نشان می دهد  آسيب  عصب ناحيه بويايی مغز  که مخصوص  کنترل حس بويايی است قبل از آسيب حافظه  ديده شده است .

- اختلال فضای بينايی: به دليل نرسيدن خون کافی و آسيب عصبی در ناحيه بينايی مغز يک نشانه زودرس ديگر، اشکال در اطلاعات بينايی است. اين مساله  با ناتوانی در دنبال کردن و يادآوری جهات بينايی يا کپی کردن  و نقاشی کردن تصاويری که فرد آنها را ديده ،همراه  می باشد.

- کاهش شنوايی: مطالعه روی  بيماران  مبتلا به آلزايمر  در دانشگاه فلوريدای جنوبی  نشان می دهد که ۴۹ تا ۵۲  درصد بيماران کاهش شنوايی داشتند.

- افسردگی: تقريبا  ۵۰ درصد  بيماران  مبتلا به آلزايمر  قبل از بروز  تغييرات شخصيتی  در آنها ، افسردگی  را تجربه کرده اند. وجود اين نشانه ها  در تمام  افراد  صرفا  به معنای  ابتلای قطعی آنها  به بيماری نيست  بلکه می تواند راهنمايی باشد  تا در صورت وجود علائم واقعی  بيماری  بخصوص در سنين بالا ، با درنظر گرفتن احتمال ابتلا به  بيماری  و زوال عقل ، فرد  را تحت نظارت  و مراقبت دقيق  قرار داده  و از ايجاد  خطر  و عوارض  جدی  بيماری  برای او  و مراقبت  کنندگانش  جلوگيری به عمل  آورد. 

دوره بیماری آلزایمر

روند پیشرفت بیماری آلزایمر در افراد مختلف با توجه به شرایط و پیشینه زندگی، زمان تشخیص گاهی به ۱۰ سال هم می‌رسد، نوع اقدام‌های مراقبتی و درمانی متفاوت است.

به طور كلی این بیماری ۳ مرحله دارد؛

- در مرحله اول یا خفیف، علایم به‌تدریج ظاهر می‌شوند و مشكلاتی را برای فرد به وجود می‌آورند.

- در مرحله میانی، تمام علایم بروز می‌کنند و بیمار قادر نیست تنها زندگی كند و حتما به همراهی نیاز دارد.

- در مرحله نهایی هم به دلیل درگیر شدن بخش‌های زیادی از مغز، علاوه بر مشكلات ذهنی، مشكلات جسمی متعددی نیز در فرد به وجود می‌آید و بیمار برای زندگی، كاملا به دیگران وابسته می‌شود.

درمان‌ بیماری آلزایمر

درمان آلزایمر با هورمون درمانیدرمان جایگزین با هورمون تستوسترون در مردان سالمند می‌تواند موجب بهبودی فرم خفیف آلزایمر شود. از آنجا كه فرآیند سالخوردگی در مردان با كاهش هورمون تستوسترون همراه است، پژوهشگران حدس می‌زنند فقدان این ماده می‌تواند از مهمترین دلایل بروز مشكلات دوران سالمندی باشد كه از جمله آنها می‌توان به آلزایمر اشاره كرد. تیمی از پژوهشگران دانشگاه كالیفرنیا به تازگی دریافته‌اند هورمون جنسی تستوسترون به طور مشخصی سبب بهبود كیفیت زندگی در افراد مبتلا به آلزایمر می‌شود.

براساس تحقیقات جدید، روشی‌نوین برای مبارزه با پیشرفت بیماری آلزایمر، پیشنهاد شده است: علت اصلی بیماری آلزایمر کاملا شناخته شده اما یکی از مواد مهمی که سبب بروز بسیاری از علایم این بیماری می‌شود، یک پروتئین به نام آمیلویید بتاپیتید AB است.

به گفته پزشکان این پروتئین به طور منظم در مغز انسان ساخته می‌شود با این حال در برخی شرایط تغییراتی در این پروتئین به وجود می‌آید و به یک ماده مضر تبدیل می‌‌شود. محققان تلاش نمودند تا با تزریق یک آنتی بادی که در مغز به پروتئین AB متصل می‌شود، از اثرات مضر تجمع این ماده در مغز جلوگیری کنند و با این کار از ایجاد بیماری آلزایمر جلوگیری خواهد شد. 

داروهای مورد استفاده برای بیماران آلزایمر

خیلی‌ از داروهایی‌ که‌ برای‌ مشکلات‌ دیگر مورد استفاده‌ قرار می‌گیرند می‌توانند باعث‌ گیجی‌ یا خواب‌آلودگی‌ شوند. این‌ داروها را باید حتی‌الامکان‌ قطع‌ کرد. هم‌اکنون‌ داروهای‌ زیاد دیگری‌ تحت‌ بررسی‌ هستند. بعضی‌ از آنها برای‌ کنترل‌ علایم‌ آشفتگی‌ مفید هستند. داروهای‌ جدیدی‌ که‌ با نسخه‌ پزشک‌ تجویز می‌شوند ممکن‌ است‌ پیشرفت‌ بیماری‌ را در بعضی‌ از بیماران‌ به‌ تأخیر اندازد.

پیشگیری و بهبود روند آلزایمر

تاکنون هیچ راه تضمین شده ای برای پیشگیری از آلزایمر وجود نداشته است، اما تحقیقات اخیر نشان داده است موارد زیر قبل از ابتلا به این بیماری نیز می تواند در پیشگیری آن موثر باشد.

- تمرینات فکری: مطالعه، بازی های فکری، حل کردن جدول و ...

حل جدول برای پیشگیری و بهبود روند آلزایمر

- تمرینات بدنی: ۳۰ دقیقه ورزش روزانه برای سلامت قلب، ماهیچه ها و مغز (پیاده روی، باغبانی، تمیز کردن منزل و....)

- نوشیدن مایعات به اندازه ی کافی: کم آبی، مهم ترین فاکتور متغیر برای از دست دادن حافظه است. به مقدار کافی مایعات بنوشید و از مصرف نوشیدنی های الکلی اجتناب کنید.

- مراقب داروهای مصرفی باشید: پزشک شما باید از کلیه داروهای تجویزی و غیر تجویزی که مصرف می کنید آگاه باشد. زیرا ترکیب بعضی از داروها باعث گیجی، فراموشی و یا آسیب بلند مدت به حافظه شود.

- از رژیم غذایی سالمی پیروی کنید: روزانه حداقل ۵ نوع میوه و سبزی تازه بخورید و سبزیجات پهن برگ مثل بروکلی، اسفناج و کاهو

- از مکمل فسفاتیدیل سرین Phosphatidylserine استفاده کنید: مطالعات مختلف نشان می دهد که استفاده از این مکمل در مراحل اولیه ی ابتلا به آلزایمر، سرعت پیشرفت بیماری را کاهش می دهد. بنابراین اگر این بیماری در خانواده در حال گسترش است بهتراست با مشورت پزشک مصرف آن را شروع کنید.

مواد غذایی موثر در پیشگیری و بهبود آلزایمر

- مواد غذایی سرشار از فولات یا اسیدفولیک: کمبود فولات در توانایی و قدرت درک انسان‌ها اختلالاتی به وجود می‌آورد.

- مواد غذایی سرشار از ویتامین‌های C و E: مثل توت‌فرنگی و بادام

- منابع غذایی امگا ۳: ماهی‌های چرب، گردو و روغن زیتون

- مواد غذایی یا نوشیدنی‌های سرشار از فلاوونوئیدها: سیب، گندم، زغال اخته و گریپ‌فروت و سبزیجاتی از قبیل مارچوبه، پیاز، کلم بروکسل، سیر، لوبیا، پیاز، نخودفرنگی و اسفناج

- پودر کاری: در کشور پرجمعیت هند میزان ابتلا به بیماری آلزایمر بسیار کمتر از کشورهای غربی است. احتمال می‌رود زردچوبه که در ترکیبات پودر کاری وجود دارد بی دلیل نباشد. این ادویه سرشار از ماده‌ای به نام curcuma است و رنگ زرد آن نیز مدیون وجود همین ماده است.

- سیب: سیب دشمن آلزایمر است. روشهای بسیاری پیشنهاد شده تا روند ابتلا به بیماری كاهش یابد و شاید مفید ترین و سودمند ترین این روشها، ژیم غذایی مناسب و كنترل شده برای سالمندان باشد. عامل اصلی ایجاد آلزایمر، رادیكالهای آزاد اكسید كننده هستند كه با افزایش سن بیشتر تولید می شوند. اگر میخواهید جلو تولید آنهار ا بگیرید یا تولید آنها را به حداقل برسانید روزی دو تا سه لیوان آب سیب و یا سه تا چهار عدد سیب میل كنید. مطمئن باشید كه ضرر نمی كنید.

- زردچوبـه: زردچوبه‎ ماده‌ای ضد آلزایمر است و در درمان‎ و پیشگیـری‎ از بیماری‎ آلزایمر موثر است‎. محققان‎ دریافتند زردچوبه‎‎‎ یا رنگ‎ دانه زرد موجود در ادویـه كاری‎ پروتئین‎ بتاامیلیوئیـد را در مغـز موشها تجزیه‎‎ و از رسوب‎‎ این‎‎ پروتئین كه سبـب تخریب‎ بافت‎ مغز می‎‎شود جلوگیری‎ می‌كند. محققان‎ معتقدند زردچوبه‎ بیش‎ از هر داروی‎ دیگری‎‎ در پیشگیری از تشكیل‎ توده‎ پروتئینی‎ موثر است‎.

درطب‎ سنتی‎ هند، زردچوبه‎ از هزاران‎ سـال‎ پیش‎ به‎‎ عنوان‎‎ یك‎ ماده ضدالتهاب‎ در درمـان بیماریهای‎ مزمن‎‎ و ناتوان كننـده‎ كـاربـرد داشته‎ است‎. این‎‎‎ تحقیق‎ نشان می‎‎دهد، میتوان از خـواص‎ ضدالتهابی‎‎ و آنتی اكسیـدان‎‎ ایـن مـاده‎ در بیماریهایی‎ ماننـد سـرطان‎ , آلـزایمـر و بیماریهای‎ قلبی‎ بهره‎ برد.

زردچوبه ماده‌ای موثر در پیشگیری از آلزایمر

تصورات نادرست درباره‌ی بیماری آلزایمر

- اگر یکی از افراد فامیل دچار این بیماری شود، شما نیز به آن مبتلا خواهید شد.

- آلزایمر تنها بیماری افراد سالمند است.

- آلزایمر قابل درمان است.

- از دست دادن حافظه یعنی آلزایمر.

- اگر من دچار آلزایمر شوم، زندگیم تمام است.

- تمام بیماران آلزایمری پرخاشگر و خشن هستند.

- بیماران آلزایمری متوجه وقایعی که در اطراف آنها رخ می دهد، نیستند.

نکاتی که لازم است برای مراقبت‌ از بیماران آلزایمر بدانید

افراد مراقبت‌کننده‌ از بیمار می‌توانند برخی‌ از مشکلات‌ بیمار را با اجرای‌ بعضی‌ کارها کاهش‌ دهند. مانند:

- تکرار ، برای‌ بیمارانی‌ که‌ مشکلی‌ در حافظه‌ دارند شاید یادآوری‌ مکرر کمک‌کننده‌ باشد.

- یک‌ گفتگوی‌ صمیمانه‌ مختصر و در عین‌ حال‌ قوی‌ می‌تواند بیمار مضطرب‌ یا آشفته‌ را آرام‌ کند.

- منحرف‌ کردن‌ ذهن‌ بیمار ، که قدم‌ زدن‌ با بیمار می‌تواند در این‌ زمینه‌ کمک‌کننده‌ باشد.

- اگر یکی‌ از اعضای‌ خانواده‌ دچار این‌ بیماری‌ است‌، حالت‌ خصومت‌ آنها را به‌ خود نگیرید.

- محیط‌ خانه‌ را طوری‌ تغییر دهید که‌ فرد بیمار دچار آسیب‌ بدنی‌ نشود.

- برای مراقبت‌، از دیگران‌ درخواست‌ کمک‌ کنید تا بتوانید به‌ خود استراحت‌ دهید.

- از اینکه‌ نیاز به‌ استراحت‌ و فراغت‌ دارید احساس‌ گناه‌ نکنید حتی‌ اگر بیمار از این‌ مسأله‌ احساس‌ رضایت‌ نداشته‌ باشد.

- اگر گروه‌ حمایتی‌ برای‌ خانواده‌ بیماران‌ آلزایمر وجود دارد به‌ آن‌ بپیوندید و اگر وجود ندارد به‌ ایجاد آن‌ اهتمام‌ ورزید.

بیماری لزایمر

گردآوری: بخش پزشکی سرپوش