هفته نامه سلامت/ سیفلیس یا سفلیس Syphilis نوعی بیماری آمیزشی است که از باکتری «ترپونما پالیدوم» ناشی میشود. راه اصلی انتقال سیفلیس تماس جنسی است. همچنین می‌تواند در دوران بارداری یا هنگام زایمان از مادر به جنین منتقل شود و منجر به سیفلیس مادرزادی شود. در زبان فارسی این بیماری «کوفت» نامیده میشود.
نگرانی روزافزون در این مورد است که سیفلیس احتمال انتقال (ایدز) را ۴ برابر افزایش می‌دهد. سیفلیس معمولا با زخم‌های بدون درد روی اندام تناسلی یا در دهان یا مقعد شروع میشود. به این فاز عفونت اولیه گفته میشود. پس از این مرحله باکتری‌ها می‌توانند تا سال‌ها در بدن به صورت نهفته و غیرفعال باقی بمانند و سال‌ها بعد دوباره فعال شده و موجب بیماری‌زایی شوند.
بیماری معمولا از طریق آزمایش خون تشخیص داده میشود. البته باکتری‌ها را نیز می‌توان با میکروسکوپ مشاهده کرد. سیفلیس را می‌توان به طور موثری با آنتی‌بیوتیک‌ها به‌خصوص با تزریق عضلانی پنی‌سیلین جی (که برای سیفلیس عصبی به صورت داخل وریدی تجویز میشود) یا باسفتریاکسون درمان کرد. برای کسانی که حساسیت شدید به پنی‌سیلین دارند، می‌توان از داکسی سایکلین دهانی یا آزیترومایسین استفاده کرد.
پرهیز از تماس فیزیکی با شخص مبتلا و همچنین استفاده درست از کاندوم در کاهش خطر انتقال سیفلیس موثر است. همچنین پرهیز از استفاده موادی از قبیل نوشیدنی‌های الکلی و سایر موادی که موجب افزایش رفتارهای جنسی پرخطر می‌شوند، برای پیشگیری از بیماری توصیه میشود.
اگرچه در دهه ۱۹۴۰ میلادی به دنبال استفاده گسترده از پنی‌سیلین میزان ابتلا به سیفلیس کاهش چشمگیری داشت، پس از آغاز هزاره سوم در بسیاری از کشورها میزان ابتلا افزایش یافته است. در مبتلایان به سیفلیس، به دلیل وجود زخم‌هایی روی آلت تناسلی یا لب و زبان احتمال آلودگی با ویروس HIV طی تماس جنسی افزایش می‌یابد.
علائم و نشانه‌های بیماری در مرد و زن یکسان و به سختی قابل‌تشخیص است و ۳ ماه پس از مقاربت جنسی با افراد آلوده ظاهر میشود. سیفلیس مراحل متعددی دارد. مراحل اولیه و ثانویه بسیار عفونی و واگیر است.
سیفلیس می‌تواند در یکی از این ۴ مرحله ظاهر شود؛ اولیه، ثانویه، نهفته و سوم. همچنین می‌تواند به صورت مادرزادی باشد. به دلیل علائم متنوع این بیماری آن را «مقلد بزرگ» نامیده‌اند.
علائم سیفلیس اولیه
یک یا چند زخم بدون درد در محل ورود باکتری به بدن ظاهر میشود. به طور متوسط این زخمها پس از ۲۱ روز ظاهر میشود.
سیفلیس مرحله ۱ (زخم گرد بدون درد روی آلت)
ممکن است اصلا به زخمها توجه نکنید. این زخمها در هر جای بدن ممکن است ظاهر شوند اما عمدتا در فرج (لب‌های مهبلی کلیتوریس و اطراف منفذ پیشابراه)، سرویکس (گردن رحم) در زنان و روی آلت تناسلی مردان و اطراف مخرج و دهان در هر دو جنس دیده می‌شوند.
این زخمها بسیار واگیر و مسری هستند، حتی بدون درمان نیز طی ۶ – ۲ هفته خود به خود بهبود می‌یابند اما بیماری در صورت درمان نشدن بهبود نمی‌یابد و وارد فاز دوم میشود. بنابراین بسیار مهم است که درمان هر چه سریع‌تر انجام شود.
سیفلیس اولیه نوع ۱ از طریق ارتباط مستقیم جنسی با زخم‌های عفونی شخص دیگر عارض میشود. تقریبا ۳ تا ۹۰ روز بعد از اولین ارتباط (به طور متوسط ۲۱ روز) یک زخم پوستی که آن را «شانکر» می‌نامند در قسمت تماس ظاهر میشود. این زخم معمولا ( ۴۰ درصد موارد) از نوع زخم سفت، بدون درد و خارشی روی پوست و دارای ظاهری تمیز و حاشیه‌هایی برجسته در اندازه‌ای بین ۳/۰ تا ۳ سانتی‌متر است. البته این زخم ممکن است هر شکلی به خود بگیرد.
در حالت معمول، این زخم از یک لکه به یک سفت‌دانه و در نهایت به یک زخم تبدیل میشود. گاهی اوقات ممکن است چند زخم در محل ظاهر شوند. زمانی که این بیماری با ایدز همراه باشد ظهور چند زخم در محل رایج است. ممکن است زخمها دردناک یا حساس باشند (در ۳۰درصد موارد) یا در محلی خارج از اندام تناسلی ظاهر شوند (بین ۲ تا ۷درصد موارد)
رایج‌ترین محل زخم در زنان گردن رحم، در مردان دگر جنس‌گرا آلت تناسلی (۹۹درصد موارد) و در مردانی که با مردان دیگر آمیزش می‌کنند معمولا مقعد و راست‌روده (۳۴درصد موارد) است. معمولا غدد لنفاوی (در ۸۰درصد موارد) در اطراف محل عفونت بزرگ می‌شوند. این اتفاق ۷ تا ۱۰ روز بعد از شکل‌گیری شانکر رخ می‌دهد. اگر این زخم درمان نشود ممکن است ۳ تا ۶ هفته در محل باقی بماند.
علائم سیفلیس در فاز دوم بیماری
یک لکه پوستی با زخم قهوه‌ای به اندازه یک سکه کوچک نشانه مرحله مزمن سیفلیس است. این لکه پوستی ۶-۳ هفته بعد از ظهور شانکر در هر قسمتی از بدن ظاهر میشود. اگر چه این لکه ممکن است کل بدن را درگیر کند، اغلب در کف دست و پا ظاهر میشود. به علت وجود باکتری فعال در زخمها هرگونه تماس جنسی یا غیرجنسی منجر به انتشار عفونت میشود. لکه پوستی در طی چند هفته یا ماه بهبود می‌یابد.
سیفلیس ثانویه تقریبا ۴ تا ۱۰ هفته بعد از عفونت اولیه ظاهر میشود. این در حالی است که بیماری ثانویه به شیوه‌های مختلفی ظاهر میشود و علائم آن غالبا پوست، غشای مخاطی و غدد لنفاوی را درگیر می‌کند. ممکن است دانه‌هایی متقارن، مایل به قرمز- صورتی، بدون خارش روی بدن و انتهای اندام‌ها، از قبیل کف دست و پا ظاهر شوند. زخم ممکن است ماکولوپاپولار یا دانه چرکی باشد. اگر عفونت درمان نشود، مرحله ثانویه معمولا ۳-۲ هفته پس از ظهور زخمها اتفاق می‌افتد. علائم بیماری در این فاز به اشکال زیر بروز می‌کند:
• بیماری شبیه آنفلوانزا، احساس خستگی و کوفتگی و از دست دادن اشتها همراه تورم غدد (تورم غدد ممکن است هفته‌ها یا ماه‌ها طول بکشد)
• لکه‌های سفید در سطح زبان یا کام
• از دست دادن مو به صورت لکه‌لکه (ریزش موی سکه‌ای منتشر)
هنگامی که این علائم ظاهر میشود سیفلیس بسیار واگیر و مسری است و به شریک جنسی منتقل میشود. حین این دو مرحله اولیه سیفلیس، عفونت را درمان می‌کنند. در غیر این صورت بیماری وارد فاز بعدی میشود که معمولا ممکن است تا سال‌ها بدون علامت باقی بماند.
فاز نهفته و بدون علامت بیماری
در صورت درمان نشدن، فرد وارد مرحله نهفته بیماری میشود. در این مرحله مسری نیست و علائمی نیز ندارد.
در این مرحله هیچ علامت یا نشانه‌ای از عفونت ندارید. این مرحله به وسیله آزمایش‌های خونی تشخیص داده میشود. اگر درمان نشوید، ممکن است تا مرحله پایانی سیفلیس علائمی نشان ندهید و در مرحله آخر علائم تظاهر کند. این مرحله ممکن است ۱۰ تا ۱۵ سال طول بکشد.
سیفلیس نهفته به‌عنوان بیماری‌ای مربوط به سرم شناسی تعریف میشود که عفونت بدون هیچ علائمی در آن مشاهده میشود. این بیماری همچنین در آمریکا یا به صورت زودرس (کمتر از ۱ سال بعد از سیفلیس ثانویه) یا دیررس (بیش از ۱ سال بعد از سیفلیس ثانویه) تعریف میشود. انگلستان از یک دوره زمانی ۲ ساله برای زودرس بودن و دیررس بودن سیفلیس نهفته استفاده می‌کند. در سیفلیس زودرس ممکن است شاهد بازگشت علائم باشیم. سیفلیس نهفته دیررس بدون علائم است و به اندازه سیفلیس نهفته زودرس واگیردار نیست.
علائم سیفلیس در فاز سوم و مزمن بیماری
حدود یک‌سوم از افرادی که در مرحله ثانویه بیماری قرار دارند وارد مرحله پرعارضه ثالثیه می‌شوند. در این مرحله باکتری به ارگان‌هایی مانند قلب، چشم‌ها، سیستم عصبی، استخوان‌ها، مفاصل و سایر نقاط بدن صدمه می‌رسانند. ممکن است این مرحله چند سال و حتی برای دهه‌ها طول بکشد. این مرحله از بیماری ممکن است منجر به بیماری‌های مغزی، نابینایی و دیگر مشکلات عصبی، مشکلات قلبی و مرگ شود.
تشخیص و درمان
نمونه‌ها باید در آزمایشگاه زیر میکروسکوپ از نظر وجود باکتری بررسی شوند. نتایج آزمایش معمولا یک هفته بعد آماده میشود. در صورتی که آزمایش مثبت باشد و به سیفلیس مبتلا باشید، پزشک بیماری را برای شما تشریح می‌کند و به سوالات شما در زمینه بیماری پاسخ خواهد داد. همچنین از شما درباره شریک یا شرکای جنسی سوال خواهد کرد، تا در صورت نیاز آنها نیز تحت درمان قرار بگیرند.
اگر در مراحل اولیه عفونت سیفلیس باشید، باید از هرگونه مقاربت اعم از دهانی، مهبلی یا مقعدی بپرهیزید.همچنین باید از مقاربت با شریک جنسی‌تان و هر نوع زخم و جوش‌های پوستی تا کامل شدن درمان خودداری کنید.
درمان سیفلیس معمولا با تزریق پنی‌سیلین ۲ هفته طول می‌کشد.علاوه بر آن مصرف قرص یا کپسول آنتی‌بیوتیک در برخی بیماران ضروری است. اگر نسبت به هر نوع آنتی‌بیوتیکی حساسیت دارید یا درصورتی که احتمال می‌دهید باردار هستید، باید حتما پزشک را آگاه کنید. به پایان رساندن دوره درمان بسیار مهم است. در صورت قطع درمان باید درمان را از اول شروع کنید. پس از پایان درمان برای آزمایش‌های خونی در فواصل معین باید به پزشک مراجعه شود.
پیشگیری از سیفلیس
تا سال ۲۰۱۰ میلادی هیچ نوع واکسن موثری برای پیشگیری از این بیماری وجود نداشته است. پرهیز از تماس فیزیکی با شخص مبتلا و همچنین استفاده درست از کاندوم در کاهش خطر انتقال سیفلیس موثر است. البته استفاده از کاندوم به طور کامل خطر ابتلا را از بین نمی‌برد بنابراین مراکز کنترل و پیشگیری بیماری روابط تک همسری بلندمدت و دوطرفه با فرد سالم و پرهیز از استفاده موادی از قبیل نوشیدنی‌های الکلی و سایر موادی که موجب افزایش رفتارهای جنسی پرخطر می‌شوند را توصیه می‌کنند.
می‌توان از طریق غربالگری مادران در طول دوران بارداری و درمان کسانی که مبتلا هستند از ابتلای نوزادان به سیفلیس مادرزادی پیشگیری کرد. کارگروه طب پیشگیری آمریکا USPSTF بر غربالگری جهانی همه خانم‌های باردار به شدت تاکید دارد. این در حالی است که سازمان بهداشت جهانی توصیه می‌کند همه زنان در اولین بررسی‌های پیش از زایمان و نیز مجددا ۳ ماه بعد مورد آزمایش قرار گیرند.
اگر جواب آزمایش مثبت بود، آنها باید به همسران خود توصیه کنند تحت درمان قرار گیرند. البته سیفلیس مادرزادی همچنان در کشورهای در حال توسعه شیوع دارد چرا که در این کشورها بسیاری از زنان اصلا از مراقبت قبل از تولد بهره‌مند نیستند و کسانی هم که از مراقبت‌های قبل از تولد برخوردار هستند مورد غربالگری قرار نمی‌گیرند و این مساله هنوز به ندرت در کشورهای توسعه‌یافته وجود دارد چراکه در این کشورها کسانی که مستعد ابتلا به سیفلیس (از راه استعمال دارو و...) هستند دست‌کم در دوران بارداری تحت مراقبت قرار می‌گیرند. به نظر می‌رسد در کشورهایی با درآمد کم یا متوسط، اقداماتی در جهت افزایش دسترسی مردم به آزمایش‌های در کاهش نرخ ابتلا به سیفلیس مادرزادی موثر بوده است.
علت و علاج سیفلیس چیست؟
سیفلیس یک بیماری مقاربتی است بنابراین از راه استخر، استفاده از توالت‌فرنگی و... منتقل نمیشود. علت ایجادکننده این بیماری میکروبی از خانواده اسپیروکت‌ها به نام «تریپونما پالیدوم» است. علائم بیماری معمولا با زخم‌های بدون درد در ناحیه تناسلی، دهان یا مقعد شروع میشود. سیفلیس بیماری‌ای است که در ۳ مرحله ممکن است قسمت‌های عمده بدن را درگیر کند. معمولا شکل اولیه بیماری در دستگاه تناسلی است اما نوع دوم و سوم آن خارج از دستگاه تناسلی عمل می‌کند.
سیفلیس بیماری طول‌کشنده و مزمنی است که می‌تواند باعث تخریب شدید بعضی از قسمت‌های محوری بدن از جمله دستگاه اعصاب مرکزی یا قلب و عروق شود. به همین دلیل تشخیص و درمان به موقع بیماری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. خوشبختانه درمان سیفلیس ساده است و به بستری شدن بیمار در بیمارستان نیازی ندارد اما بیمار باید تحت نظر پزشک متخصص بیمارهای عفونی باشد و اقدامات لازم درمانی را انجام دهد.
دکتر عباس انتظاری، متخصص پزشکی اجتماعی و طب پیشگیری عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
مقایسه ایدز و سیفلیس
ایدز
علت: ویروس، جدی‌ترین بیماری آمیزشی
نشانه‌ها: معمولا بعد از ۸ تا ۱۰ سال آشکار میشود. در زنان ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد اما برخی افراد به یک بیماری کوتاه‌مدت شبیه آنفلوانزا مبتلا شوند که گاهی همراه با بثورات پوستی و بزرگ شدن عقده‌های لنفاوی است.
از علائم دیگر آن می‌توان تب مداوم، تعریق شبانه، خستگی شدید، کاهش وزن، اسهال و عفونت در دهان یا گلو را نام برد.
سیفلیس
علت: باکتری تروپونما،نوعی عفونت آمیزشی
از طریق رابطه جنسی(دهانی، مقعدی و واژنی) بدون حفاظت ایجاد میشود. نشانه‌ها: این عفونت علاوه بر اندام تناسلی، صورت و دست‌ها و پا‌ها را درگیر می‌کند. در مراحل حاد بیماری اعضای داخلی نیز گرفتار می‌شوند و همچنین باعث بثورات پوستی، تب و بزرگ شدن عقده‌های لنفاوی میشود.
درمان: مصرف دوره‌ای از آنتی‌بیوتیک تزریقی
دوره خاموشی: ۱۲-۱ هفته
علت اینکه آزمایش سیفلیس انجام میشود این است که اگر این بیماری قبل از ازدواج تشخیص داده شود، فرد مبتلا می‌تواند خود را معالجه و از انتقال بیماری به همسر خود جلوگیری کند.
به علاوه، تشخیص و درمان سیفلیس در خانم‌ها می‌تواند از انتقال این بیماری به جنین و عوارض آن هنگام بارداری جلوگیری کند. به این‌ترتیب، انتقال این بیماری کنترل میشود.
وقتی این برنامه در سال‌های ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰ میلادی در ایالات متحده آغاز شد، سیفلیس و سایر بیماری‌های منتقل‌شونده از راه جنسی به‌خصوص در شهرهای بزرگ بسیار شایع بودند.
در آن زمان، نگرانی بسیاری در زمینه پیشرفت این بیماری بین مردم وجود داشت.
کشف آزمایش خونی که می‌توانست مواجهه قدیم یا جدید با این بیماری را نشان دهد، منجر به برنامه‌های غربالگری گسترده‌ای شد و برای کسانی که قصد ازدواج داشتند نیز مورد استفاده قرار گرفت. در صورت وجود شواهدی از عفونت، فرد مبتلا قبل از ازدواج درمان میشود.
دکتر افشین علیزاده،عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
توصیه‌های کاربردی
در صورتی که خود یا همسرتان دچار ضایعات مشکوک و جوش‌های چرکی روی آلت یا جوش زیر پوستی در ناحیه تناسلی هستید:
حتما با پزشک مشورت کنید.
به هیچ عنوان جوش‌ها یا ضایعات را فشار ندهید یا نترکانید زیرا این اقدام باعث تشدید آسیب به بافت‌های مجاور و گسترش عفونت میشود.
از لباس‌های زیر گشاد و نخی استفاده کنید.
شستشوی مداوم و خشک کردن مناسب ناحیه آلت تناسلی و کشاله ران بسیار کمک‌کننده است.
به هیچ عنوان خودسرانه اقدام به درمان یا کندن جوش‌ها نکنید.
هرگز از تیغ برای از بین بردن موهای زائد این ناحیه استفاده نکنید.
از تماس جنسی بدون محافظ اجتناب کنید.
حتما برای تشخیص نوع ضایعه و بررسی خطر احتمالی به پزشک مراجعه کنید.
ممکن است نیاز به نمونه‌برداری و ارزیابی آزمایشگاهی باشد.
در جستجوی واکسن سیفلیس
تشخیص بالینی سیفلیس دشوار است و تایید ابتلا به این بیماری تنها از طریق آزمایش خون یا بررسی میکروسکوپی امکان‌پذیر است. تاکنون بیشتر مراکز تحقیقاتی و درمانی تمام تلاش خود را روی درمان افراد بیمار و شریک جنسی آنها گذاشته‌اند اما ساخت واکسن این بیماری نهایت خواست درمانگران است. مطالعات جدید امیدها را برای یافتن واکسن بیماری زنده کرده است.
سازمان بهداشت جهانی برآورد کرده در سال ۲۰۱۲ میلادی حدود ۷/۱۰ میلیون نفر در سراسر جهان بین سنین ۱۵ تا ۴۹ ساله به این بیماری مبتلا بوده‌اند و هر سال ۶/۵ میلیون نفر به جمع مبتلایان می‌پیوندند. بیماری در کشور آمریکا روند روبه‌رشدی دارد.
مشکلی که بر سر راه درمانگران برای درمان بیماری قرار می‌گیرد و آنها را محدود می‌کند، تمایل نداشتن فرد بیمار به درمان یا عدم جسارت برای پرده برداشتن از روابط جنسی‌اش است. همچنین مشکل بودن روش تشخیص یکی دیگر از محدودیت‌ها در این زمینه است.
باکتری ترپونما پالیدوم برای اولین بار در سال ۱۹۰۵ میلادی شناسایی شد اما تاکنون هیچ کس نتوانسته پروتئین لایه خارجی را شناسایی کند. محققان طی سال‌های متمادی از هر ترفندی استفاده کردند تا به ساختار این پروتئین پی ببرند ولی موفق نشدند، تا زمانی که علم ژنتیک به جایی رسید که این امید را به وجود آورد که شاید کدهای ژنتیکی دیواره خارجی این باکتری شبیه سایر باکتری‌ها باشد. این باکتری بخشی از باکتری اسپیروکت فیلوم است که حالت مارپیچ و فنرمانند دارد. تنها نکته‌ای که کار را کمی آسان می‌کند، تعداد کدهای ژنتیکی باکتری است که تنها ۱۰۰۰ ژن است و همین موضوع بررسی ژنتیکی این باکتری را تا حدی آسان می‌کند.
محققان نمونه‌های مورد مطالعه را از نقاط مختلف دنیا مانند کلمبیا و جمهوری چک گردآوری کردند و متوجه شدند همه باکتری‌ها شباهت ژنتیکی دارند که البته منطقی هم به نظر می‌رسید زیرا تعداد ژن‌های باکتری محدود است. ژن‌ها فقط در شرایطی که مساله مرگ و زندگی مطرح باشد به شکل دیگر تغییر می‌کنند، اما چه عاملی مرگ و زندگی باکتری را کنترل می‌کند؟
سپس محققان پروتئین و درنهایت آنتی‌بادی آن را ساختند. آنتی‌بادی ساخته‌شده به دیواره خارجی باکتری چسبید.این حالت به معنای آن بود که آنها پروتئین را پیدا کرده‌اند. البته باکتری‌ای که مدام برای فرار از سیستم ایمنی بدن تغییرشکل می‌دهد مورد خوبی برای واکسن نیست. شرایطی که برای ساخت واکسن لازم است کاملا برعکس است؛ یعنی ما نیاز به پروتئینی داریم که در همه باکتری‌های سیفلیس یکسان باشد.
بنابراین آخرین قدم گروه تحقیق این بود که به عقب برگردند و با استفاده از ژن‌هایی که نشان کرده بودند، ژن‌هایی را پیدا کنند که در پروتئین‌هایی را کدگذاری می‌کردند که تغییرشکل نمی‌دادند. یکی از محققان می‌گوید: «ما دنبال پروتئینی بودیم که حداقل کمترین تغییرشکل را داشته باشد.» آنها سرانجام موفق شدند و اکنون سرگرم آزمایش این واکسن روی خرگوش هستند. اگر آنها پروتئین را درست شناسایی کرده باشند، راه زیادی برای ساختن واکسن باقی نمانده است.
ترجمه: سیما اخلاقی
- 22
- 3
