در چند ماه اخیر هیچ بازار و حوزه‌ای نیست که وضعیت نامساعد اقتصادی به نوعی از خجالتش درنیامده باشد و تاثیر منفی روی آن نگذاشته باشد، از بازار مسکن، خودرو و کالاهای ضروری گرفته تا لوازم خانگی و...
بازار کتاب نیز از این قاعده مستثنی نیست و این روزها وضعیت مناسبی ندارد، البته این بازار سال‌هاست که با مشکلات دست و پنجه نرم می‌کند و برای سر پا ماندن تمام توان خود را به کار گرفته است.
در چنین شرایط نه چندان رو به بهبودی ناشران برای سرپا ماندن و پیشگیری از تعطیلی کسب و کارشان، ناچار به کاهش هزینه‌های خود هستند. با این حال در چنین شرایطی گویا این اقدامات نیز چندان موثر نیست.
در ماه‌های اخیر به نظر می‌رسد که ناشران بسیاری برای آنکه دخل و خرجشان باهم جور در بیاید دست به گزینش عناوین کتاب‌های‌شان زده‌اند و از خیر برخی از کتاب‌هایی که سال‌هاست مشغول چاپ‌شان هستند گذشته‌اند.
برای آنکه از صحت این اتفاق نه چندان خوشایند و علل وقوع آن مطلع شویم با محمد زارع مدیر انتشارات رود گفتگویی کرده ایم که در ادامه می‌خوانید.
کتاب همواره نخستین اولویت برای حذف شدنش است
محمد زارع درباره تاثیر وضعیت نامساعد اقتصادی بر کاهش تعداد عناوین کتاب‌های ناشران در ماه‌های اخیر گفت: «طبیعی است که در این شرایط تعداد عناوینی که ناشران به چاپ می‌رسانند کاهش داشته است، کتاب و کتابخوانی در بین مردم جایگاه بالایی ندارد و در سبد هر خانوار اولین چیزی که اولویت دارد خوراک و بهداشت و ... است و کتاب در آخرین جایگاه قرار دارد، به همین دلیل اگر قرار بر حذف باشد این کتاب است که کنار گذاشته می‌شود.»
او ادامه داد: «هرچقدر وضعیت اقتصادی نامساعدتر شود، بر کاهش تعداد کتاب‌های چاپی تاثیرگذار خواهد بود، اگر یک جامعه‌ای در زمینه آگاهی بخشی عمل کند می‌تواند در کارش موفق‌تر باشد و در اثر آن در فرهنگ نیز به موفقیت دست می‌یابد. برای فعالیت‌های فرهنگی نیاز به حمایت وجود دارد، اگر این حمایت نباشد به سختی فعالان این حوزه می‌تواند روی پای خودشان بایستند، این شعار نیست و می‌بینیم که بنگاه‌های فرهنگی این روزها به همین دلایل تعطیل می‌شوند.»
تیراژ امروز کتاب یک هشدار است
این ناشر درباره اینکه وضعیت تیراژ آثار نیز با کاهش بسیاری همراه بوده است، بیان کرد: «وقتی با تعداد عناوین چاپ شده کتاب‌ها را در دهه ۴۰ می‌بینید چقدر با الان متفاوت است؟ تیراژ کتاب های ناشران برجسته و مطرح ما امروز ۱۵۰ جلد است و این یک هشدار و نشانگر آسیبی است که جامعه از این طریق درچار می‌شود، خیلی باید نگران بود، زیرا که این اتفاق تبعات خیلی سنگینی برای جامعه دارد و باید برنامه‌ریزی شود و به دنبال راهکار مناسب بود.»
زارع ضمن مقایسه وضعیت واحدهای مستقل فرهنگی در خارج از ایران، توضیح داد: «الان در غرب و کشورهای اروپایی خیلی بیشتر به این حوزه اهمیت می‌دهند و واحدهای مستقل فرهنگی مورد حمایت قرار می‌گیرند، در ایران نیز باید این اتفاق رخ بدهد. یک ناشر وقتی چرخه اقتصادی‌اش دچار مشکل است به ناچار مجبور به کاهش تعدادی از عناوین کتاب‌های چاپی‌اش است.»
انتخاب عناوین تخصصی و ریسک بزرگ
او در پاسخ به اینکه یک ناشر برای کاهش تعداد عناوین کتاب‌هایش به چه معیارهایی توجه می‌کند، گفت: «ناشران بسیاری این روزها فعال هستند و هر کدام در حوزه‌ای تخصص بیشتری دارند، طییعی است که وقتی ناچار به گزینش و انتخاب شوند، روی حوزه تخصصی خود متمرکز شوند که ریسک بزرگی نیز هست.»
زارع اعتمادسازی برای خوانندگان کتاب را عاملی برای بهبود وضعیت آثار ادبی در بازار کتاب دانست و بیان کرد: «واقعیت این است که باید برای خواننده عمومی کتاب اعتمادسازی انجام شود، یکی از چیزهایی که به بازار لطمه زده سانسور است که باید کنترل شود، واقعیت این است که در یک جامعه باید تقابل آرا وجود داشته و فضای گفتگو ایجاد شود. این مسئله نیاز به آزادی در چاپ کتاب دارد تا اعتمادسازی برای مردم ایجاد شود تا بیشتر به سراغ کتاب بیایند. ما کتاب‌هایی داریم که سانسور ندارد اما به مشتری نمی‌توان ثابت کرد که سانسور ندارد.»
آثار تالیفی قربانی وضعیت نامساعد اقتصادی
او در پاسخ به اینکه وضعیت آثار ترجمه در چنین شرایطی چگونه است و ناشران در این زمینه چگونه دست به گزینش می زنند، گفت: «کتاب‌های ترجمه کمتر قربانی می‌شوند زیرا که بازار خود را همیشه دارند، ولی این کتاب‌های تالیفی هستند که دچار مشکل می‌شوند و ناشر به ناچار کتاب‌های تالیفی که مخاطب کمتری دارند را برای حذف در نظر می‌گیرد.»
این ناشر درباره معیارهای مورد توجه برای پذیرش آثار نویسندگان برای چاپ کتاب نیز توضیح داد: «ناشران در زمینه قبول آثار تازه برای چاپ نیز در حوزه تخصصی عمل می‌کنند که اقدام درستی نیست زیرا که ممکن است باعث حذف یک استعداد یا یک اثر فاخر شود که می‌توانست در این حوزه موفق باشد.»
مهدی درستی
- 14
- 5
