لابد شما هم تاکنون این سوال کامو را که ابتدای کتاب افسانه سیزیف مطرح کرده شنیده‌اید: «تنها یک مسئله مهم فلسفی موجود است و آن خودکشی است. اینکه آیا زندگی ارزش دارد یا به زحمت زیستنش نمی‌ارزد. فهمیدن این که این جهان پوچ است کار سختی نیست اما آیا این پوچی ما را به خودکشی رهنمون می‌سازد؟»
این سوال را خیلی‌ها پاسخ دادند. از جمله مرتضی کلانتریان با انتخاب‌هایش، با کتاب‌هایش و اگر شایعات پیرامون مرگش درست باشد با پرت کردن خودش از طبقه ۱۲، آن هم در سن ۸۷ سالگی! ( فرزند کلانتریان خودکشی او را تکذیب کرده است)
در داستان« ظرافت جوجه تیغی»، که کلانتریان با ترجمه‌ای شیوا، جهانش را برایمان گشوده بود، دیده بودیم که هر کسی به فراخور موقعیتش حتما نسبتی با فلسفه دارد و زندگی را از دریچه فلسفه‌اش می‌نگرد. طلایی ترین جمله آن داستان از نگاه من این بود:«مهم مردن و در چه سنی مردن نیست، مهم این است که آدم به هنگام مردن در حال انجام دادن چه کاری است.»
آیا مرگ کلانتریان هم بخشی از فلسفه زندگی اش بوده؟ او هنگام مرگ در حال چه کاری بود؟
بهترین کار برای دریافتن پاسخ این سوال این است که شبیه بازجویان سیستم امنیتی رمان «نقطه ضعف» عمل کنیم. شاید کلانتریان این رمان را هم برای ترجمه انتخاب کرده تا روزی مثل امروز، ما هم با استفاده از آخرین دستاوردهای «روانکاوی» به اعماق روان کلانتریان برویم. اما در نهایت مغلوب لایه‌های عمیق انسانی او شویم.
نسبت کلانتریان با کتاب‌هایش شبیه نسبت ۱۳۰ شخصیت داستان«سیمای زنی در میان جمع» است و شخصیت اصلی داستان: لنی.
کتابی که ما برای خواندنش، باز هم مدیون ترجمه کلانتریان هستیم.
تمام ۱۳۰ شخصیت از لنی می‌گویند اما خود لنی کمتر در داستان حضور دارد. تمام کتاب‌ها و انتخاب‌های کلانتریان از او حکایت می‌کنند اما خود کمتر حاضر است.
اما بهترین انتخاب کلانتریان برای ترجمه از نظر من «رساله‌ای کوچک درباب فضیلت‌های بزرگ» بود. به خصوص این فرازش:«فضیلت یک انسان، آن چیزی است که او را انسان می‌کند، یا به عبارت بهتر، قدرت خاصی که او برای اثبات برتری ویژه خود داراست، یعنی بشریت او».
مرور فهرست فصل‌های این کتاب نوازشگر روح و روان آدمی‌ست:۱- ادب ۲-وفاداری ۳- دوراندیشی ۴- میانه روی ۵- شجاعت ۶- عدالت ۷- بخشندگی ۸- دلسوزی ۹- بخشایش ۱۰- سپاسگزاری ۱۱- افتادگی ۱۲- سادگی ۱۳- بردباری ۱۴- پاکدامنی ۱۵- نرم دلی ۱۶- حسن نیت ۱۷- شوخ طبعی ۱۸- عشق...
او داستانی در باره پایین آمدنش از پله‌های غرور تعریف می‌کند که گویی ترجمه عملی فصل ۱۱ این کتاب است:«پس از ترجمه و انتشار چند عنوان کتاب دیگر خیلی مغرور و از خود راضی شده بودم. دوست نازنینی داشتم به اسم خانم فردوس وزیری – بانوی قصه‌های کودکان ایران- که بیش از پانصد قصه برای بچه‌ها نوشت، اما امروز متاسفانه کسی اسمش را حتی به خاطر ندارد، پس از پایان ترجمه کتاب «رویا و تاریخ»، از خانم وزیری خواستم که این کتاب را با هم بخوانیم، چند صفحه که خواندیم، دیدم ایرادهایی می‌گیرد، ایرادهای بنی‌اسرائیلی به نظرم آمد. به او گفتم تو آنقدر برای بچه‌ها نوشتی که طرز فکر و نحوه نوشتنت هم بچگانه شده است، تو اصلاً قدرت درک یک نثر سنگین و تاریخی را نداری، حتی نمی‌توانی نثر کلود ژولین را بفهمی. گفت راست می‌گویی، واقعیت همین است که گفتی. تو دکترای حقوق داری، قاضی هستی و کتاب‌های زیادی ترجمه کردی. عقلم به این چیزها قد نمی‌دهد. اما این ترجمه‌ها را ببر در خانه چند صفحه را بخوان. اگر باز هم دیدی که نثرت شلاقی پرطنطنه، سنگین و سیاسی نیست، چه بهتر که به همین صورت چاپ کنی. اما اگر دیدی که این طور نیست چون آدم منصفی هستی و حق با من است، جمله‌هایت را بساب و صیقل بزن تا ساده‌تر و روان‌تر شود. در خانه وقتی ترجمه‌ام را دوباره مرور کردم دیدم نثر من آن قدر دست‌انداز دارد که از خودم خجالت کشیدم و از آن پله‌های غرور پایین آمدم.»
مرتضی کلانتریان دکترای حقوق و مترجم
متولد ۱۳۱۱ تنکابن
تحصیل در رشته حقوق در دانشگاه تهران و پاریس
اشتغال به عنوان قاضی دادگستری
پرداخت به وکالت بعد از بازنشستگی
از مترجمان بنام در حوزه ادبیات معاصر اروپا
برخی از آثار ترجمه او:
ـ نقطه ضعف، آنتونیس ساماراکیس
ـ سیری در حقوق بین الملل اثر مونیک شمیلیه ژانرو
ـ «قرارداد اجتماعی» اثر شاخص ژان ژاک روسو
ـ سیمای زنی در میان جمع،هاینریش بل
ـ «مرد رویاها» زندگینامه جان رید
ـ رویا و تاریخ، ولین کلود
ـ آمریکا در دو قرن،
ـ «ادبیات و حقوق» و «اندیشه‌های حقوقی» اثر فیلیپ مالوری
ـ بررسی یک پرونده قتل، میشل فوکو،
ـ بشریت‌ها و حاکمیت، مونیک شمیلیه ژانرو
ـ فضیلت‌های بزرگ اثر آندره کنت- اسپونویل
صادق خوانساری
- 12
- 5
