از محبوب‌ترین و زیباترین هنرهای تولید دست در ایران، صنایع دستی شیراز هستندصنایع دستی شیراز
صنایع دستی شیراز از محبوب ترین هنرهای تولید دست در ایران به شمار می رود. سالانه میزان صنایع دستی صادر شده از ایران به کشورهای خارجی، بسیار زیاد است. از صنایع دستی زیبای این شهر می توان به گبه، کاشی هفت رنگ، منبت کاری، سرامیک، قالی، گلیم، آینه کاری، کاشی معرق، معرق کاری، گچ بری، خاتم کاری، سفالگری، منبت کاری، گیوه بافی، بوریابافی، نقره کاری، حصیربافی، قلم زنی و غیره اشاره کرد.
* قلمزنی از صنایع دستی شیراز
امروزه با استفاده از قلمزنی میتوان مصنوعات فراوانی اعم از مس و برنج را تزیین کرد و سابقه ی این هنر در ایران، بسیار طولانی است. نمونه های بسیاری از آثار فلزی دوره هخامنش بدست نیامده تا بتوانید دورنمای رواج این هنر در آن دوران را ببینید ولی آنچه که در آن عصر، تائید کننده ی رواج صنعت قلمزنی است؛ مجموعه ظرفها و بشقابهای نقره و طلای عصر ساسانی است که استادان ایرانی، آن ها را قلمزنی کرده اند و در بزم یا رزم و شکار، سلاطین این سلسله را نشان داده اند و در حال حاضر در موزه" ارمیتاژ" شهر لنینگراد می باشد.
رواج صنعت قلمزنی به دوران اسلامی تاریخ ایران برمیگردد و جنس مجموعه ابریقهای برنزی و آثار زیبای فلزی از حیوانات و پرندگان میباشد که از نوع بخوردان و ظرفهای آبخوری است که به شکل ساخته شده و اکثرشان در همدان و خراسان و ری و سمرقند است.
* خاتم کاری
خاتم کاری از قدیمی ترین هنر مردم ایران محسوب میشد و این هنر دارای قدمتی کهن در ایران میباشد ولی بطور ویژه ای در شهر شیراز، زبانزد خاص و عام است و از صنایع دستی شیراز به شمار می رود. این هنر در ابتدا در دوران صفوی بوجود آمد و مراحل انجام این کار در این منطقه نسبت به مناطق دیگر، از دلایل خاص بودن این هنر در شیراز می باشد. مسجد عقیق شیراز، بهترین نمونه برای مشاهده و تماشای این هنر می باشد.
خاتم‌کاری شیراز از دیرباز جایگاه ویژه‌ای در صنایع دستی کشور داشته استیکی از هنرهای ظریف و بسیار دقیق، خاتم سازی نام دارد که به شکل مثلث های کوچک، سطح اشیای چوبی را می آراید. از مواد اولیه خاتم سازی می توان به موادی از جمله چوب عاج، استخوان، برنج و طلا اشاره کرد که ظریف تر و منظم تر بودن نقش و نگار روی آنها بر ارزش این هنر می افزاید.( دقت کنید که مواد اولیه ای که در این هنر استفاده میشود؛ در کیفیت آن بسیار مؤثر است) پره وارو و سیم، از مرغوب ترین خاتم ها به شمار می رود.
طرفداران این هنر نیز بسیار زیاد است و از سمت مسافران داخلی و خارجی با استقبال بسیار خوبی روبرو است. کاربرد این هنر زیبا را می توانید بر روی جعبه جواهرات، جعبه آرایشی، قاب عکس و … تماشا کنید.
* منبت کاری از هنرهای دستی شیراز
از دیگر هنرهای سنتی و اصیل ایران می توان به منبت کاری اشاره کرد که دارای طرفداران زیادی می باشد. درواقع با استفاده از این هنر می توانید بر روی چوب، کنده کاری کنید. هنرمند، اشکال مختلفی را با استفاده از قلم و چکش مخصوص بر روی چوب، کنده کاری می کند. درحقیقت منبت کار، نقوشی را می کشد که برجسته بوده و از اصلی ترین شناسه منبت کاری به شمار می رود.
برای منبت کاری می توان از چوب های مختلفی استفاده کرد اما تأکید بیشتر هنرمندان بر روی چوب های گردو، شمشماد و گلابی کنده کاری می باشد. منبت کار باید به نوع چوب انتخابی توجه ویژه ای نشان دهد، بدین دلیل که در منبت کاری از اصلی ترین عنصر محسوب میشود. استحکام چوب باید زیاد باشد و علاوه بر آن ، این چوب برای زیباتر شدن نقوش اجرا شده باید یکپارچه باشد.
* معرق کاری از صنایع دستی شیراز:
معنای کلمه معرق، وصله، تکه و رگه می باشد. درصورت استفاده از رگه در هرکاری، نوعی معرق کاری محسوب میشود. در این هنر با روشها و شکل های مختلف، تکه های ریزی از سنگ، فلز، چوب، پارچه، کاشی و… را در کنار یک دیگر می گذارند. با استفاده از تکه های ریز اشیا روی صنایع دستی می توان طرح معرق، پدید آورد. اهمیت و رواج معرق کاری به دوران حکومت سلجوقیان برمیگردد ، ظرافت روی اشیا را با مشاهده آثار این دوران( قرن ششم) میتوانید ببینید. اوج خلاقیت ایرانی ها در قرن ششم در معرق کاری، نمایان است.
هنر معرق از جمله صنایع دستی قدیمی در ایران و همین طور شیراز محسوب میشوداهالی ایران توانستند اشکال هندسی خارق العاده ای را در آن زمان با استفاده از ریاضیات بسازند. ایرانی ها معرق کاری را در دوران سلجوقیان، بر روی اشیای ریزتر و ظریف تر انحام دادند و به این ترتیب، هنر مشرق زمین، گسترش پیدا کرد. معرق کاری در شیراز، از پرطرفدارترین صنایع دستی میباشد که در بازارهای آن به فروش گذاشته اند.
* شیشه گری شیراز:
یکی از هنرهای مردمان شیراز، شیشه گری میباشد و می توانید این هنر را در اشیای شیشه ای به دست آمده از مناطق مختلف کشور نظیر ری، شوش، نیشابور و ساوه ببینید. ظروف شیشه ای در اوایل دوره اسلامی، شامل گلدان، قوری، بطری و فنجان بوده است و بیشترین کاربرد آن در مصارف خانگی است. بعضی از این اشیاء در قرون هشتم و نهم میلادی به دست آمده اند و در آن ها از هیچگونه تزئینی استفاده نشده است. همچنین در زمان یکی از حفاری های منطقه حسنلو، تعدادی دکمه شیشه ای به دست آمده که متعلق به دوره هخامنشی میباشد و نشان می دهد که شیشه گری در آن دوره رونق داشته است. ظروف شیشه ای شیراز از متنوع ترین های کشور، شناخته میشود.
* گلیم بافی از صنایع دستی شیراز
پوست حیوانات به عنوان نخستین کفپوش بشر اولیه محسوب میشد ولی وقتی که بشر توانست پس از گذشت هزاران سال، مواد اولیه طبیعت را به میل خود شکل دهد، تصمیم گرفت که برای خودش بالاپوشی بسازد و برای محل سکونتش، کف پوشی را تهیه کند. جنس اولین کف پوشهایی که به دست انسان ساخته میشد؛ حصیر و بوریاست و پس از آن به بافت زیراندازهای پشمی روی آورد. آناتومی و بقایای یک گلیم ۷۷۰۰ ساله در کاوش های باستان شناسی در شرق جزیره به دست آمده است ولی نمونه های چندانی از گذشته های دور به علت آسیب پذیری مواد اولیه گلیم وجود ندارد. در دوره اشکانی، قدیمی ترین نمونه ی گلیم ایران و قطعه گلیمی بوجود آمده است .
یکی از صنایع دستی شیراز، گلیم بافی میباشد که در محصولاتی نظیر کفپوش و ... بکار میرود* نقره کاری:
نقره در طبیعت، مانند طلا و مس به صورت خالص وجود دارد ولی بیشتر به صورت سنگ یافت می شود و باید اقدام به استخراج آن با استفاده از واکنش های شیمیایی کرد. باتوجه به خصلت نرم بودن نقره می توانید با استفاده چکش، آن را تغيير شکل دهید و علت ساخت صنایع دستی زیبا با استفاده از آن، همین امر می باشد.
خاصیت میکروب کشی نقره، از دیگر ویژگی های منحصربه فرد آن به شمار می رود. درصورت ریختن آبی درون ظرف نقره، می بینید که کثیف نمیشود و همیشه میتوان آنرا نوشید. در تپه سیلک، آثار نقره کاری شده زیادی وجود دارد؛ یعنی نیاکان ما میتوانستند نقره را پالایش و استخراج کنند و اشیای فوق العاده زیبایی را با این فلز بسازند.
* سفالگری شیراز:
سفالگری از دیگر صنایع و هنرهای دستی شیراز محسوب میشود. در حرفه سفالگری از مهم ترین مواد اولیه می توان به ماسه، گلِ رس و مواد سوختنی اشاره کرد. هنر سفالگری صرفا در شیراز، خلق نشده است بلکه از این هنر در اغلب شهرهای ایران استفاده می کنند و آثار شگفت انگیز و زیبایی را خلق می کنند.
سفالگری از جمله هنرهای رایج در شیراز است که با ابزارهای مختلفی تهیه میشود* هنر مینیاتور در شیراز:
از دیگر سوغاتی های هنرمندانه و خلاقانه شیراز می توان، هنر زیبای مینیاتور را نام برد. عبارت فرانسوی« مینی موم ناتورال»، مخفف کلمه« مینیاتور» میباشد که به معنی طبیعت ظریف و کوچک است. در نیمه اول قرن اخیر و تقریباً از زمان قاجاریان از این کلمه در زبان فارسی استفاده شد. به انواع هنرهای ظریفی( به هر شیوه ای که اجرا و ساخته شده باشد) که برای شناسایی نوعی نقاشی در هنرهای ایرانی بکار می رود؛ مینیاتور می گویند.
* کاشی هفت رنگ:
از هنرمندانه ترین آثار آمیخته شده با معماری شیراز می توان از کاشی هفت رنگ یاد کرد که به وفور در بناهای تاریخی و مساجد شیراز دیده می شود. استاد کاران، نمونه ای از این کاشی های رنگارنگ را ساخته اند که می توانید آن را بر روی دیوار ساختمان های معروف قدیمی همچون مسجد نصیرالملک شیراز ببینید. این کاشی ها به ابعاد ۱۵×۱۵ و ۲۰×۲۰ با استفاده از رنگ آمیزی های متنوع و هنرمندانه تزئین شده اند. هفت رنگ استفاده شده در ساخت این کاشی ها نظیر سفید، قرمز، سیاه، فیروزه ای، لاجوردی، حنایی و زرد می باشد.
* گبه از هنرهای دستی شیراز:
به فرشی که در ابعاد کوچک با استفاده از الیاف پنبه یا پشم بافته می شود؛ گبه یا قالیچه خرسک می گویند. در میان عشایر قشقایی و لر، بافت این نوع قالی، رواج دارد.
یکی دیگر از صنایع دستی شیراز که بسیار در سراسر ایران طرفدار دارد، گبه است* قالی در صنایع دستی شیراز:
به نوعی کفپوش که با استفاده از الیاف پنبه ای، پشم و ابریشم، آن را می بافند؛ قالی می گویند. هنر روستائیان و عشایر هنرمند شهر شیراز، بافت قالی می باشد؛ از این رو میزان محبوبیت فرش و قالی های شیراز، بسیار زیاد است و از شهرت جهانی، برخوردار می باشد. از ویژگی های منحصر به فرد این قالی ها می توان به مشخصات فنی مانند نوع گره، دار، چله کشی، ابعاد، پودکشی و… اشاره کرد .
ویژگی های ظاهری قالی شیراز به دو صورت می باشد. به این شرح که عشایر در دسته اول، فرش هایی را می بافند و براساس یک نقشه ذهنی و خلاقانه، چنین طرحی را می بافند یا از اشکال هندسی الهام می گیرند. قالی های شیراز در نوع دوم، پیرو سبک های منظم، منسجم و متقارن کمتر هستند و بیشتر از طرح های شاخ و برگ و گل و گیاه در این فرش ها استفاده می شود. طرح و نقش های این نوع قالی های شیراز، نظیر ماهی درهم، بته ای، گیاهی و افشان می باشد.
گردآوری: بخش فرهنگ و اندیشه سرپوش
- 16
- 5
