آشنایی با انواع صنایع دستی یزد

صنایع دستی یزد قدمتی دیرینه دارد

صنایع دستی یزد

شهر یزد از نمونه های خاص خلاقیت بشر در ایجاد و توسعه زندگی شهری میباشد. مجموعه ای ارزشمند از میراث فرهنگی ایران در استان یزد وجود دارد که به دوره های مختلف تاریخی تعلق دارد.

تلاش مردم یزد باید سخت تر از میزان معمول باشد تا بتوانند بر موانع محیطی و جغرافیایی، غلبه کنند. علاوه‌براین ، شهروندان یزد در صنایع دستی ایران، نوآوری هایی را بوجود آورده اند. از لازمه ی این نوآوری ها می توان به دقیق بودن، تفکر و هوش فراوان و داشتن ظرافت اشاره کرد که هنر، فرهنگ و تمدن بی نظیری به واسطه آنها در قلب بیابان ساخته شده است.

* ترمه دوزی از صنایع دستی یزد:

قدمت ترمه بافی به بیش از چهارصد سال میرسد. درواقع زرتشتیان برای دوخت نوعی شلوار در جشن ها از هنر ترمه دوزی با استفاده از مواد اولیه ابریشم بعنوان تار و کرک نازک، نخ و پشم بعنوان پود و نقش و نگارهای مختلفی همچون طرح شاه عباسی، بته و جقه، شاخ گوزنی و... استفاده می کردند.

از گونه های متفاوت ترمه یزدی می توان به پارچه ترمه، شال بندی، شال یزدى، شال رضایی، شال چارقدى، شال محرمات، شال راه راه، شال اتابکی، شال کشمیرى و... اشاره کرد. نحوه ی بافت ترمه در گذشته با استفاده از هنر دست و انگشت بود؛ به همین خاطر به آن انگشت باف می گفتند ولی بافت آن با گذشت زمان برای راحتی کار به صورت نیمه دستی و با دستگاه های خاصی انجام گرفت.

ترمه دوزی یکی از صنایع دستی یزد میباشد

* شَعربافی از صنایع دستی یزد:

به مشاغل نساجی در گویش یزد، شَعربافی می گویند. دلایل اصلی محبوبیت این شغل در بین شهروندان یزد، کمبود آب، رکود کشاورزی و همچنین عبور جاده ابریشم از شهر یزد بوده است.شاخه های مختلفی از این صنعت وجود دارد اما پایه و اساس صنعت شعربافی، ابزار چوبی میباشد که طراحی و تولید آن در ابعاد مختلفی امکانپذیر است. همچنین از اصول طراحی آن می توان به دو غلطک و چند پدال کوچک و بزرگ اشاره کرد.

* قالی بافی:

اصلی ترین صنایع دستی مردم یزد، بافتن فرش و قالی دست بافت میباشد که به حدی زیبا و چشمنواز است که طرفداران زیادی را به خود جذب کرده است. هنرمندان و استادان این شهر، بیشتر از ۵۰ درصد از فرش های دست بافت را بافته اند که در بازار های خارج از استان به فروش می رسند.

قالی دست بافت از اصلی ترین صنایع دستی مردم یزد است

نقوش خاص موجود در این فرش ها، خصوصیات و سنت و آداب و رسوم مردمان سرزمین یزد را نشان میدهد و نقوش قالی یزد، متفاوت از نقوش قالی های استان ها و شهر های دیگر ایران است. اصلی ترین نقوشی که در قالی یزد، استفاده شده نظیر گل و ماهی، هراتی، کرمانی و سردار جنگل می باشد.

* چادر شب بافی یزد:

میزان تولید چادر شب در برخی از شهرها بیشتر است که از آن ها می توان به یزد، اردکان و زارچ اشاره کرد. جنس این محصول رنگی رنگی و چهار خانه ای از پنبه یا ابریشم است. معمولاً تولید این محصول به دو صورت نازک و ضخیم می باشد. مردم از نوع نازک آن برای رختخواب بهره می گیرند که به آن رختخواب پیچ می گویند. همچنین کاربرد چادرشب ضخیم، برای حمل وسایل کشاورزان می باشد.

* مسگری در یزد:

ظروف و کالاهای مسی در میان صنایع دستی یزد، توجه بسیاری از افراد را به دلیل کیفیت، تنوع و طرح های متعدد به خود جلب کرده است. درواقع از صنایع مشهور و کهن شهر یزد می توان به مسگری اشاره کرد که این شهر را به عمده مراکز تولید این هنر دستی تبدیل نموده است.

مسگری از صنایع مشهور و کهن شهر یزد می‌باشد

در زمان قدیم، تولیدات مسی نظیر سینی، ملاقه، کف گیر، کماجدان، لگن و... بود اما اندازه و نوع تولیدات مسی با تغییرات سبک زندگی، تغییر و تنوع بیشتری پیدا کرده است و از اشکال تزئینی که به آن اضافه شده است می توان به قندیل آبی، قوری، اشکال تخت جمشید، کشکول، مرغ و ماهی، ساعت، گل وبوته با برجسته کاری های ترمه اشاره کرد.

* زیلو بافی، جزو صنایع دستی یزد:

به کف پوشی که جنس آن از پنبه تهیه شده، زیلو می گویند و کاربرد آن برای مناطق کویری می باشد. بیشترین آمار تولید زیلو در شهرستان میبد و استان یزد میباشد و خرید و فروش صنایع دستی یزد در این شهر، به شکل کف پوش پنبه ای مرسوم شده است. شغل بسیاری از مردم این شهر، زیلو بافی میباشد و قدمت آن به دوران قبل از اسلام برمیگردد.

قدیمی ترین اثر زیلو بافی در مسجد جامع میبد به نمایش گذاشته شده است. هرچند که تعداد بافندگان این کفپوش به دلیل کاهش تقاضای بازار، بسیار کاهش یافته است ولی در گذشته از محصولات پر خرید و فروش صنایع دستی یزد به شمار می رفت.

طرح های زیلو از جذابیت بسیاری برخوردارست. از جمله ی این نقش ها می توان به پرت توره، کلید، رکنه دونی، زلفک، بند رومی، هشت پر بزرگ و هشت پر کوچک اشاره نمود. رنگهایی نظیر قرمز، سفید، نارنجی، سبز و آبی از بیشترین رنگ های مورد استفاده در این آثار هستند.

* طلا سازی یزد:

تاریخچه ی هنر طلا سازی و جواهر سازی در یزد، طولانی است و ساخت آن به شکل های مختلفی براساس قالب بندی، ریخته گری فلز و برداشت موم، انواع جواهرات می باشد. علت شهرت طلای یزد به دلیل ذوق و صبر سازندگان آن است. همچنین دلایل دیگری که باعث شده تا طلای یزد در بین علاقه مندان، جایگاه ویژه ای پیدا کند؛ نظیر صداقت و وفاداری طلاسازان و طلافروشان یزدی می باشد.

هنر طلا سازی و جواهر سازی دارای تاریخچه ای طولانی در یزد است

* زری بافی یزدی:

از دیگر صنایع دستی یزد می توان زری بافی را نام برد که قدمت آن مربوط به دوران هخامنشی است. باتوجه به ارزشمند بودن بافت پارچه های زری بافی، ظرافت این هنر، بسیار بالاست. جنس تار استفاده شده در زری بافی از ابریشم خالص میباشد و همچنین جنس پود موجود در زری بافی از ابریشم رنگی و نخ گلابتون است.

این نوع پارچه در ایام گذشته و در زمان پادشاهی به منظور آرایش و زیبایی کاخ پادشاهان استفاده می شد و از منسوجات مختص ایران به شمار می رفت. تولیدات ابریشمی در حدود دو هزار سال پیش در ایران و خصوصا یزد، شهرت بسیاری در بین مردم سایر کشور های جهان کسب کرده است.

* دندانی:

به پارچه ای كه بافت آن زحمت بسیار دارد ولی ساده به نرمی رسد، دندانی یا گل خورد میگویند و همچنین با نام پارچه جامه زرتشتیان شناخته میشود.

* گیوه بافی از صنایع دستی یزد:

زنان برای بافت گیوه از نخ پنبه و سوزن استفاده می کنند. گیوه بافی هم چنان در مناطقی نظیر تفت، مهریز، خوانزا، نیر، بهاباد ادامه دارد. پس از آن كه زنان، رویه گیوه را بافتند؛ كار دوخت آن توسط مردان صورت گرفت که به آن تخت كشی می گویند. تخت گیوه را در زمان گذشته از چرم و لته( پارچه های سر قیچی) درست می كردند اما با گذشت زمان برای درست کردن آن از تخت لاستیكی استفاده کردند.

گيوه‌بافی یکی از صنایع دستی یزد میباشد

* دارایی بافی:

دارایی بافی( ایکات) در کارگاه های یزد با استفاده از موادی تهیه میشد که از آن ها می توان به ماده اولیه ابریشم طبیعی و نخ ویسکوز و رنگ های گرم و روشن زرد، سبز، قرمز و بنفش اشاره کرد که قدمت آن به بیش از ۸۰۰ سال پیش برمیگردد. رنگ های پرحرارت قرمز و بنفش موجود در این پارچه، حال و هوای کویری را زنده می کند و وقتی که این پارچه بطور کامل، بافته شد؛ اندازه مصرفی آن به مقدار نیاز مشتری بریده می شود. کاربرد این پارچه ها در قدیم برای بقچه، رولحافی، بقچه سوزنی بود.

اگر تار این پارچه پاره میشد، از گره استفاده نمیکردند؛ بلکه برای چسباندن آن از پودر پنبه و عسل بهره می گرفته اند. همچنین در زمان قدیم، این پارچه را در جهیزیه عروس قرار می دادند که از وسایل سرمایه ای و دارایی وی محسوب می شد.

* شمد بافی از صنایع دستی یزد:

به یک پارچه نازک از جنس نخ پنبه و یا ابریشم مصنوعی که بعنوان رو انداز در تابستان استفاده می شد؛ شمد می گفتند که در رنگ های روشن و طرح های ساده چهارخانه یا راه راه بافته میشد.

شمد بافی یکی از صنایع دستی یزد میباشد که جنس آن از نخ پنبه و یا ابریشم مصنوعی است

* حصیربافی:

حصیربافی یا بافت بوریا در مناطق مختلف استان یزد رواج دارد كه از این مناطق می توان به بافق، طبس، بهاباد، مباركه و ورستانی« زردین» اردكان اشاره کرد. حصیر را با الیاف درخت خرما می بافند. مناطق طبس و بافق به عنوان مهم ترین مراكز تولید این صنعت شناخته میشود. از انواع تولیدات حصیری می توان به انواع كلاه، جارو، بادبزن، سبد و پادری اشاره نمود.

گردآوری: بخش فرهنگ و اندیشه سرپوش