همه چیز درباره «جشن سده»؛ زهوشنگ ماند این سده یادگار بسی باد چون او دگر شهریار

به روال آیین باستان در پسین روز دهم بهمن- هر ساله در نقاط بسیاری از گیتی که ایرانیان می زیند جشن سده برگزار می شود.

با توجه به اهمیت این سنت دیرین که حافظ فرهنگ غنی کشورمان بطول تاریخ میباشد و پویایی و خلاقیت انسان ها را به دلیل ایجاد شادی و سرور همراه می آورد، همزمان با این روز... به چگونگی این سنت دیرین در نقاطی از ایران زمین می پردازیم.

* در باغی به نام بداغ آباد که در نزدیکی کرمان قرار دارد از هفتم بهمن ماه هر سال، تعدادی از زرتشتیان این شهر جمع شده و در اتاق های آن سکنی می گزینند تا برای چند روزی زندگی مشارکتی را به رسم اجداد خود تجربه کنند.

در روز دهم بهمن همزمان با غروب خورشید موبدان در لباس مخصوص سرتاپا سفید، و مشعل به دست ، در حالیکه نوای دف و دایره که به وسیله ی دختران مدارس زرتشتی آن دیار که کریمانش می نامند، نواخته می شود آنان را همراهی می کند، برای روشن کردن آتش با آرامی و هماهنگی بی نظیری حرکت می نمایند.

- با تهمت آتش پرستی «به ایرانیان خدا پرست با پیشینه ۳ هزار ساله به عنوان پیشگامان وحدانیت» که بر دامن کبریاش ننشیند گرد.

پس از برافروختن کوهی از خارها، دور این آتش انبوه جمع و خداو ندصاحب آتش را نیایش کرده و هر کس در دل خود آرزویی برای بهزیستی مردم، جامعه و رفع شر، دروغ، فساد و بدی می کند و آتش با اسپند و کندری که به آرزو رسیده ها در آن می ریزند همه جا را خوشبو می کند و از فردای آن روز مردم این دیار کهن جاوید، برای استقبال از نوروز آماده می شوند.

* این جشن در یک محوطه ی بدون درخت در نزدیکی شهرستان یزد هر سال در عصر دهم بهمن، برگزار می شود و با توجه به اینکه در گذشته وسایل ارتباط جمعی نبود، مردم به روال قدیم فرصت دیدار یکدیگر را در این روز همراه با سنت آتش افروزی و دعا و نیایش غنیمت می شمرند که از لحاظ اجتماعی بسیار حائزاهمیت می باشد. این مراسم مشابه کرمان است، زیرا در این دو شهر زرتشتیان بسیاری در کنار مسلمانان به آرامش می زیند.

* کناره های زاینده رود اصفهان از پشته های هیزم و خار پر شده، نوازندگان گرد آمده و همه ی شهر با شمع و مشعل آراسته می شود.به پای پرندگان گردوهای تو خالی پر شده به نفت و قیر که مشتعل شده بسته و آنان را رها می کنند می گویند که سلاطین وقت این گونه مراسم را کافی ندانسته و با شکوه تر از آنچه که به خلاصه گفتیم انتظار داشتند به طوری که در کتاب تاریخ بیهقی شرح جشنی رفته است که در آن آتش چندان بزرگ بود که فروغ آن از ده فرسنگی از هر سو دیده می شد.

فردوسی در این مورد می گوید:

بهشتم بباید زآتشکده چو نزدیک شد روزگار سده

- بیرونی در کتاب التفهیم سبب نام سده را به عدد صد ارتباط داده و می گوید:

این جشن درست صد روز پس از آغاز زمستان که پنج ماه بود و از اولین روز آبان آغاز می شد برگزار می شود زیرا که ایرانیان باستان سال را به دو بخش می کردند تابستان هفت ماهه و زمستان پنج ماهه.

- این وجه تسمیه و هنگام اصلی جشن به عهد ساسانیان می رسد.

- وجه دیگر سده آن است که می گویند چون اولاد آدم به صد رسید و مصادف با دهم بهمن بود آن را سده نام نهادند و در آن شب آتش بازی کردند و کوه های آتش از هیمه و چوب برافروختند.

زهوشنگ ماند این سده یادگار بسی باد چون او دگر شهریار (فردوسی)

- بعضی جشن سده را به فریدون نسبت داده اند:

سده جشن ملوک نامدار است- ز افریدون و از جم یادگار است (عنصری)

منوچهری می گوید:آمد ای سید احرار شب جشن سده شب جشن سده را حرمت بسیار بود

در این روز پارسیان جشن مفصلی برپا می کردند و آتش بسیار بر می افروختند و ملوک و سلاطین وقت مرغان و جانوران صحرایی را گرفته دسته های گیاه خشک بر پای آنان بسته و شعله ور می ساختند و رهایشان می کردند تا آتش در همه کوه و صحرا افتد و سده هر چه باشکوه تر و و سیع تر برگزار شود.

- گویند واضع این جشن کیومرث بود و او را صد فرزند دختر و پسر، چون به سن رشد و تمیز رسیدند در شب این روز جشنی ساخت و همه را کدخدا کرد و آتش بسیار افروختند و به این سبب آنرا سده می گویند. نظامی می گوید:به نوروز جمشید و جشن سده- که نو گشتی آیین آتشکده سنت فرخنده و شادی افزا ی سده را که خلاقیت و سلامتی فکر و روان را در پی دارد.