به گزارش ایرنا، بناهای تاریخی متعددی در اصفهان وجود دارد که شماری از آنها به عنوان میراث تاریخی در یونسکو به ثبت رسید، میدان نقش جهان یکی از بزرگترین میدان های دنیاست و نمونه برجسته ای از معماری اسلامی است که توسط یونسکو به عنوان میراث جهانی ثبت شده است.
اما علاوه بر آثار تاریخی و طبیعی که در اصفهان وجود دارد، این شهر به لحاظ فرهنگی ظرفیت بسیاری برای گردشگری دارد، از جمله این ظرفیت ها می توان به مقبره بزرگانی اشاره کرد که در گوشه گوشه شهر اصفهان پراکنده و گاهی ناشناخته برای مردم و گردشگران، در دل خاک نصف جهان آرمیده اند.
علامه مجلسی
علامه محمد باقر بن محمد تقی بن مقصود علی مجلسی اصفهانی معروف به مجلسی دوم یا علامه مجلسی از بزرگ ترین علمای شیعه بود. او در سال ۱۰۳۷ ه.ق در اصفهان متولد شد و از کودکی نزد پدرش، محمدتقی مجلسی به تعلیم پرداخت. او در همه علوم زمان خود نظیر فقه، اصول، کلام، حکمت، رجال و حدیث تبحر داشت.
محمدباقر مجلسی در زمان شاه سلطان حسین، شیخ الاسلام اصفهان و ناظر بر امور مذهبی شهر بود.
وی چهل سال (۱۰۷۰- ۱۱۱۰ ه.ق) امام جمعه اصفهان بود. علامه مجلسی در ۲۷ رمضان ۱۱۱۰ یا ۱۱۱۱ ه.ق درگذشت و در کنار قبر پدرش مجاور مسجد جامع به خاک سپرده شد.
شماری از آثار وی عبارتند از: مرآت العقول، شرح چهل حدیث، حیات القلوب، عین الحیات و مشکوة الانوار.
کتاب بحارالانوار او دایرةالمعارف شیعه است.
کمال الدین اسماعیل
کمال الدین اسماعیل فرزند جمال الدین محمدبن عبدالرزاق ملقب به'خلاق‌المعانی' از شاعران و قصیده سرایان بزرگ سبک عراقی در شعر فارسی در قرن هفتم ه- ق است که روزگار را در مدح اکابر اصفهان و شاهان معاصر خود گذرانید.
وی که در سال ۵۶۸ قمری چشم به جهان گشود، در کودکی فنون و رموز شاعری را از پدر خود عبدالرزاق اصفهانی آموخت و همانند پدر به سرودن قصیده در مدح شاهان پرداخت.
کمال‌الدین دوره‌ی وحشتناک حمله مغول را به تمامی درک کرد و قتل عام مغول را '۶۳۳ ه- ق' در اصفهان به چشم خود دید و دو سال بعد به دست مغولی کشته شد.
از شاعران ایرانی، حافظ شیرازی حق کمال را ادا کرده است. حافظ با اینکه کمتر از گذشتگان خود نام برده ولی بیتی از کمال اسماعیل را در اشعار جاودانه خود آورده و به نام کمال نیز اشاره کرده است.
دیوان کمال در سال ۱۳۴۸ به تصحیح استاد حسین بحرالعلومی چاپ شده و در حال حاضر کم‌یاب است.
به دلیل وجود مقبره کمال در اصفهان، دو خیابان در اصفهان به نامش وجود دارد، خیابان کمال و خیابان کمال اسماعیل.
آرامگاه کمال الدین اسماعیل در اصفهان خیابان کمال در پارک کمال است که متاسفانه اکثر وقت ها بسته است و گاهی شخصی به نام دایی برات، برای نظافت درب را باز می کند.
ابوعلی سینا
ابوعلی حسین بن عبدالله بن سینا (در حدود ۳۷۰ بخارا - ۴۲۸ﻫ.ق همدان) حکیم، فیلسوف، طبیب و دانشمند بزرگ ایرانی از جمله بزرگانی است که بعدها موثرترین چهره در علم و فلسفه جهان اسلامی شد و القابی مانند شیخ الرئیس، حجه الحق و شرف الملک را دارا شد.
مهارت ابن سینا در پزشکی و معالجه حاکم آن وقت، موجب شد تا مورد محبت وی واقع شده و در دربار موقعیت بسیار خوبی پیدا کند. اما به سبب آشفتگی اوضاع سیاسی در ماوراء النهر، ناچار به ترک بخارا به مقصد جرجانیه و سپس گرگان شد. وی در فاصله سال ۴۰۵ و ۴۰۶ هجری قمری به ری رفت. در این مدت ابن سینا در دربار فخرالدوله در ری ماند و سپس از آنجا برای دیدار یکی دیگر از فرمانروایان این خاندان، شمس الدوله عازم همدان شد.
در همدان ابن‌سینا توانست شمس الدوله بیمار را معالجه کند و به دلیل این حسن خدمت چنان عزتی یافت که منصب وزارت به وی محول گردید.
پس از مرگ شمس الدوله چون از ادامه خدمت در منصب وزارت خودداری کرد، او را به زندان افکندند.
در زندان کتاب مشهورش «شفا» را نوشت. پس از مدتی توانست از زندان فرار کرده و با لباس درویشی از همدان بگریزد. ابن سینا از همدان به اصفهان آمد.
در این شهر مورد توجه علاءالدوله قرار گرفت و مدت پانزده سال با آسایش خاطر در این شهر زندگی کرد. او در این مدت، چندین کتاب مهم نیز نوشت و حتی موفق به ساخت یک رصدخانه شد. اما این آسایش برای او موقتی بود، زیرا اصفهان یکبار در معرض حمله مسعود غزنوی فرزند سلطان محمود غزنوی قرار گرفت و در این حمله بعضی از آثار مهم این حکیم بزرگ از میان رفت و این امر ضربه بزرگی برای وی بود و علاوه بر آن، بیماری قولنج نیز آزارش می داد.
و بالاخره به دلیل همین بیماری در سال ۴۲۸ هجری در سن پنجاه و هفت سالگی دارفانی را وداع گفت.
در مورد محل دفن او در میان مورخین و صاحب نظران اختلاف است. پاره ای مدفن او را اصفهان در یکی از محله های اطراف خیابان ابن سینا می دانند.
بقعه بابا قاسم
یکی از عرفا و زهاد مشهور که در اوائل قرن هشتم هجری در اصفهان زندگی می کرد بابا قاسم اصفهانی است که پس از چند قرن مزار او همچنان زیارتگاه مردم اصفهان است. (کلمه بابا از قرن هشتم تا دهم هجری برای عرفای صوفیه به نشانه احترام استفاده می شد)
بابا قاسم در مدت حیات در شهر اصفهان با عزت و احترام زندگی می کرد و در مدرسه ای که در محله طوقچی به نام او ساخته بودند تدریس می کرد.
پس از درگذشت او مریدان و شاگردانش وی را نزدیکی مدرسه اش به خاک سپردند و یکی از شاگردان به نام سلیمان ابی الحسن طالوت دامغانی بر مزار او مقبره و آرامگاهی بنا کرد.
گنبد بقعه هرمی شکل ۸ ترک است که هر دو ترک آن با خط بنائی و کاشی معرق لاجوردی بر زمینه آجری اسماء الهی منقوش است.
کتیبه ای که در قسمت فوقانی نمای خارجی سر در مقبره نصب شده بیانگر تعمیراتی است که در سال ۱۰۴۴ هجری مقارن سلطنت شاه صفی به وسیله شخص نیکوکاری به نام آقازمان در گنبد انجام گرفته است. بر در چوبی مقبره نیز با خط ثلث برجسته عبارات مذهبی منقوش است.
داخل بنا شبستان نفیس و بی نظیر مقرنس کاری شده و گنبدهای آن دارای دو کتیبه کاشی معرق همراه با عباراتی از قرآن مجید است.
آرامگاه خواجه نظام الملک (دارالبطیخ)
بنای آرامگاه خواجه نظام الملک در منطقه احمد آباد اصفهان و در کوی دارالبطیخ قرار دارد. در این آرامگاه به جز مقبره خواجه نظام الملک مقابر تنی چند از شاهان و شاهزادگان سلجوقی وجود دارد که به نظر می رسد این مقابر متعلق به ملکشاه سلجوقی، برکیارق، محمد بن ملکشاه، محمود بن ملکشاه و ملکه خاتون (ترکان خاتون) زوجه ملکشاه است.
امروزه آنچه از این بنا باقی مانده است با ساختار معماری دوره سلجوقی منافات کلی دارد اما در بنا چند سنگ قبر نفیس از دوره سلاجقه مشاهده می شود.
منارجنبان (مقبره عمو عبدالله گارلادانی)
بنای معروف منارجنبان متعلق به قرن هشتم هجری قمری است و بر روی مقبره عمو عبدالله گارلادانی، از دانشمندان و عالمان دینی قرن هشتم هجری قمری بنا شده است.
ساختمان این مقبره پس از مرگ عمو عبدالله در سال ۷۱۶ هجری قمری و در دوران حکومت ایلخانان مغول بنا شده است.
هارون ولایت (هارون بن علی یکی از اولاد حضرت امام حسن مجتبی (ع)
هارون ولایت یکی از قدیمی ترین بناهای مذهبی دوره صفوی است که به موجب کتیبه سر در آن در سال ۹۱۸ هجری قمری در زمان شاه اسماعیل اول صفوی ساخته شده و در دوران جانشینان وی توسعه یافته و تکمیل شده است.
با توجه به مدارک تاریخی مقبره هارون ولایت متعلق به هارون بن علی یکی از اولاد حضرت امام حسن (ع) است.
بنای هارون ولایت شامل سردر، دو صحن در شمال و مغرب و یک گنبد کاشیکاری است. سردر باشکوه و مجلل این بنا با تزئینات کاشیکاری و کتبیه ای به خط ثلث با کاشی سفید معرق بر زمینه لاجوردی سال ساخت آن را که ۹۱۸ هجری است بیان می دارد.
این سردر به دو محوطه مربع شکل که در مغرب و شمال سردر واقع شده اند باز می شود و ساختمانی که در مغرب است شامل مدرسه کوچکی است که در اطراف آن حجره هائی ساخته شده است. در ایوان جنوبی محراب زیبائی است که با کاشی معّرق تزئین شده است. سردر شرقی هارون ولایت روبروی مسجدعلی واقع شده که تزئینات آن کاشی معّرق است.
کتیبه های مختلفی که در قسمت های بنای هارون ولایت وجود دارند بیانگر تعمیرات و تغییراتی است که در ادوار مختلف در هارون ولایت انجام شده است.
در محراب نیز سه لوح کوچک وجود دارد که در آن ها نوشته هائی با تاریخ ۱۲۹۸ هجری قمری و کتیبه دیگری به رنگ سفید بر زمینه آبی حاشیه ای تاریخ ۱۳۲۹ هجری را بر خود دارد.
آنچه بنای هارون ولایت را جدا از جنبه مذهبی آن به شهرت رسانیده است کاشی های شفاف زنده و سرشار از هیجان آن هستند که از شاهکارهای هنرمندان مسلمان اصفهانی است.
جابری انصاری
حاج میرزا حسن خان جابری انصاری (۱۲۸۷ شیراز-۱۳۷۶ ﻫ.ق اصفهان)، ملقب به «صدرالادباء» از محضر عالمانی چون آخوند کاشی و جهانگیرخان قشقایی، شیخ محمد حسن نجفی، سید محمد باقر درچه ای کسب علم نمود.
در انقلاب مشروطه، بزرگان اصفهان او را به وکالت خویش در مجلس برگزیدند ولی نپذیرفت و به روزنامه‌نگاری روی آورده، مجله «گنجینه انصار» را منتشر نمود.
وی نویسنده آثار مهمی مانند تاریخ اصفهان و ری و همه جهان، تاریخ نصف جهان و همه جهان، آگهی شهان از کار جهان و آفتاب درخشنده می باشد.
مزار وی در تکیه بابا رکن الدین (تخت‌فولاد) واقع است.
آرامگاه شهشهان
آرامگاه شهشهان در محله شهشهان از نواحی دردشت شهر اصفهان بنا شده است. این بقعه بر فراز آرامگاه یکی از عرفای قرن نهم هجری قمری به نام شاه علاء الدین محمد که در سال ۸۵۰ هجری قمری به امر شاهرخ تیموری کشته شده، بنا شده است و کتیبه های گچبری زیبایی در داخل آن وجود دارد. خطوط ثلث زیبای داخل آرامگاه شهشهان، کار خط نویسان مشهور قرن نهم هجری قمری اصفهان است.
خطاط کتیبه اصلی بقعه محمود نقاش خوشنویس مشهور قرن نهم هجری است که به خط ثلث گچبری شده ، اشعار و عباراتی را نوشته و به شهادت شاه علاء الدین محمد اشاره کرده است.
بقعه علاء الدین شهشهان مربوط به دوره تیموریان است و در اصفهان، خیابان ابن سینا، کوچه مسجد صفا، میدان شهشهان واقع شده و این اثر در سال ۱۳۲۷ با شماره ثبت ۳۶۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
بقعه شیخ ابو مسعود رازی (خانه انقلاب اسلامی و ولایت)
بقعه شیخ ابو مسعود رازی یا بقعه مسعودیه که در گذشته های دور قبرستان عمومی اصفهان بوده و حافظ ابونعیم مورخ و محدث و دانشمند بزرگ نیز در همین محل به خاک سپرده شده است.
شیخ ابومسعود رازی از محدثین و دانشمندان نامدار قرن نهم هجری است که پس از مرگ؛ یک مجموعه شامل چهارسو و حمام و باغ بسیار بزرگی در کنار مزار او ساخته شد و به درب شیخ شهرت یافت.
در دوره سلطان یعقوب آن قویونلو از طرف محمد ابن جلال الدین عربشاه بر آرامگاه وی بنای زیبا و مجللی ساخته شد که هم اکنون غیر از بقعه و سردر کاشیکاری آن چیزی باقی نمانده است.
به نظر بسیاری از محققین و پژوهشگرانی که معماری و کاشیکاری دوران ایلخانی را بررسی کرده اند کاشیکاری این سردر بعدها الهام بخش بسیاری از کاشی کاران اصفهان بوده است.
حافظ ابونعیم که از مورخین و محدثین بزرگ اصفهان بوده نیز در جوار شیخ مدفون است.
مکان خانه انقلاب اسلامی و ولایت شهر اصفهان که در سال های اخیر ساخته شده در بقعه شیخ ابو مسعود رازی در چهارباغ پایین خیابان جامی قرار دارد.
صائب تبریزی
میرزا محمدعلی متخلص به صائب تبریزی و معروف به میرزا صائبا بود .این شاعر ایرانی میان سالهای ۱۰۰۷ - ۱۰۰۰ هجری متولد شد. اگرچه اجداد او اهل تبریز بودند و خود او نیز در تبریز بدنیا آمد اما در کودکی همراه پدر و سایر اعضای خانواده به اصفهان هجرت کرده است.
صائب تبریزی شاعری کثیرالشعر بود و دیوانی تا دویست هزار بیت دارد. از صائب مثنوی به نام قندهارنامه درباره جنگ های شاه عباس و فتح قندهار به جا مانده است.
وی در سال ۱۰۸۱ - ۱۰۸۷ هجری قمری در اصفهان درگذشت و در محله لنبان دفن شده. قبر صائب در باغچه ای در اصفهان در خیابانی که به نام او نامگذاری شده است قرار دارد.
بقعه ستی فاطمه و مقبره شاهزادگان
یکی از اماکن مقدسه اصفهان ستی فاطمه است که مردم اصفهان به آن اعتقاد دارند و می گویند فاطمه صغری دختر حضرت موسی بن جعفر (ع) در این محل مدفون است اما در کتب و منابعی که امام زادگان را معرفی می کنند نامی از آن دیده نمی شود.
به هرحال، ساختمان صحن و بقعه ستی فاطمه به زمان صفویه مربوط می شود. در داخل بقعه ستی فاطمه و در اطراف گنبد اشعاری با خط نستعلیق سفید بر زمینه لاجوردی به چشم می خورد که تاریخ آن ۱۲۴۲ هجری و زمان فتحعلیشاه قاجار است. اشعار مزبور حاکی از آن است که شخصی به نام محمد علی خان قبه این آرامگاه را ساخته است.
بقعه شاهزادگان، در ضلع جنوبی صحن ستی فاطمه قراردارد که بنای آن در زمان شاه عباس دوم صفوی ساخته شد و داخل آن با گچ بری و سطح بیرون آن با کاشیکاری تزئین شده است. در داخل بقعه کتیبه ای برجای مانده که قسمت هائی از آن از بین رفته است.
در این محل نوه های شاه اسماعیل اول مدفون هستند که در سال ۱۰۴۱ هجری قمری به دست شاه صفی یکی از سلاطین بی رحم صفویه کشته شده اند. علاوه بر این شاهزادگان که در کودکی کشته شده اند، فرزندان یکی از سرداران شاه عباس اول نیز در این محل به خاک سپرده شده اند.
بر روی قبور شاهزادگان سنگ های یکپارچه مرمری نفیس قرار دارند که منقش به نقوش مختلف و هرکدام دارای یک کتیبه در قسمت بالا و اشعاری در اطراف به خط نستعلیق هستند.
در ضلع جنوبی داخل بقعه شاهزادگان نیز بر یک قطعه سنگ مرمر بسیار شفاف که به حالت عمودی در قسمت پائین دیوار نصب شده اشعاری نوشته شده است.
یکی از سنگ قبرها تاریخ ۱۰۴۱ هجری قمری را برخود دارد و خوشنویس مشهور عصر صفویه محمدرضا امامی آن را نوشته است.
جمال الدین محمدبن عبدالرزاق اصفهانی
جمال‌الدین محمدبن عبدالرزاق اصفهانی از شاعران سده ششم هجری و از شعرای عهد سلطان خوارزم شاه بوده است. وی پدر کمال الدین اصفهانی است.
عبدالرزاق در اصفهان زاده شد اما به آذربایجان نیز سفر کرد و گویا در نقاشی نیز دست داشته و با خاقانی شروانی، انوری، ظهیر فاریابی و رشید وطواط مکاتبه و مشاعره داشته است. شعر او از حکمت و اخلاق و وعظ بهره بسیار دارد. یکی از بهترین سروده های وی ترکیب‌بند مشهور وی در نعت و ستایش پیامبر اسلام است. دیوان اشعار او نزدیک به بیست‌هزار بیت شعر است.
جمال‌الدین محمدبن عبدالرزاق به سال ۵۸۸ﻫ.ق در گذشت و احتمال داده شده است که مقبره او در اصفهان، (احتمالاً مقبره درب امام) قرار داشته باشد.
صاحب بن عباد
اسماعیل بن عباد، وزیر مؤید الدوله و فخرالدوله دیلمی بود و مصاحبت وی با مؤید الدوله او را به صاحب شهرت داده است.
اسماعیل نه تنها وزیری مقتدر، ادیب، شاعر، دانشمند و نویسنده برجسته ای بود; از این رو، با بزرگان علم و ادب زمان خود نشست و برخاست داشت. کتابخانه وی معروف بوده است; به طوری که نوشته اند در سفری چهارصد شتر کتاب های وی را حمل می کرده اند.
درباره زادگاه صاحب اختلاف نظر وجود دارد. برخی او را از طالقان قزوین، برخی دیگر اصطخر فارس و عده ای طالقان اصفهان، طالخونچه کنونی، دانسته اند. صاحب در شب ۲۴ صفر ۳۸۵ در ری درگذشت. پیکر وی را به اصفهان آوردند و در دهلیز خانه اش در محله طوقچی دفن کردند. آرامگاه او همواره از زیارتگاه های بنام شهر اصفهان بوده است.
صاحب در محله جورجیر مسجد باشکوهی به نام جامع صغیر یا جامع رنگرزان بنا کرد. برخی از آثار مکتوب وی عبارتند از : اخبار الوزراء، الابانه عن مذهب اهل العدل، اخبار ابی العیناء، الامامه، الانوار و الوزراء.
میرفندرسکی
امیر ابوالقاسم بن میرزا بیک بن صدرالدین موسوی، معروف به میرفندرسکی ، از مشاهیر دانشمند اصفهان زمان صفوی بود. وی در حکمت، عرفان، شعر، ادب، و فلسفه به مراتب والایی دست یافت.
او با دانشمندانی مانند شیخ بهایی و میرداماد معاصر و در ارتباط بود. میرفندرسکی مدت زیادی را در سفر گذرانید و به ویژه سال ها در هندوستان به سر برد و گفته شده است که در آنجا ریاضت کشید و به تزکیه نفس پرداخت. وی در اصفهان مجلس درس داشت و کتاب های ابن سینا از جمله قانون و شفا را تدریس می کرد. مهارت او در حل مسائل ریاضی معروف بوده است. از جمله آثار میرفندرسکی تاریخ الصوفیه و تحقیق المزلّه را باید نام برد. وی به سال ۱۰۵۰ ه.ق در اصفهان درگذشت و در تکیه میر تخت فولاد به خاک سپرده شد.
آرامگاه سید شفتی
آیت الله سید محمدباقر شفتی در سال ۱۱۷۵ هجری قمری در روستایی در اطراف زنجان به دنیا آمد.
پدرش سید محمدتقی راهنما و عالم آن منطقه به شمار میرفت. این مرد بزرگ از همان ابتدا در روستای خود و در محضر پدر بزرگوار خود مشغول تحصیل شد و حتی بعد از مهاجرت پدر در شفت نیز تا هفده سالگی از محضر ایشان درس آموخت. سپس در سال ۱۱۹۲ قمری برای کسب علم از عالمان عراق راهی کربلا شد.
وی در سال ۱۲۰۵ قمری به ایران بازگشت و در اصفهان ساکن شد و بساط تدریس و تحقیق را آغاز کرد.
مرحوم شفتی از علمای پرکار دوران بود که تا حدود شصت عنوان کتاب برای ایشان ثبت شده است.
او در هشتاد و پنج سالگی در دوم ربیع الاول سال ۱۲۶۰ هجری قمری بر اثر بیماری، بعد از نماز ظهر جان به جان آفرین تسلیم کرد و در اصفهان در کنار مسجد سید در مقبره شخصی به خاک سپرده شد.
بابا علمدار
بابا علمدار، از عرفای اصفهان می‌باشد.
بابا علمدار، در محلّه الیادران در غرب اصفهان مدفون است و قبر درازی دارد. گویند قد بلندی داشته است.
در اطراف قبر او قبرستان اختصاصی محلّه الیادران بوده که در اوایل قرن چهاردهم هجری شمسی قسمتی در خیابان صارمیّه قرار گرفته و خراب شد و باقی را تصرّف نموده به خانه و مغازه و مدرسه تبدیل کردند.
استان اصفهان با بیش از ۲۲ هزار بنا و اثر تاریخی که یکهزار و ۸۵۰ مورد آن به ثبت ملی و هفت اثر آن به ثبت جهانی رسیده، کانون توجه گردشگران خارجی و داخلی بویژه در تعطیلات نوروز است.
بر اساس آمار موجود در تعطیلات نوروزی سال گذشته ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر به استان اصفهان سفر کردند.
- 14
- 6
