استفاده از فلزات کم حجم و گرانبها، موجب پیدایش تاریخچه پول در ایران شده استتاریخچه پول در ایران
نحوه ی زندگی انسان های اولیه به صورت دسته جمعی بود، به همین خاطر به تعویض کالا نیازی نداشتند. بعد از این که طایفه ها و قبایل بوجود آمد، مبادله ی کالا به کالا رواج پیدا کرد. مبادله ی کالا به کالا مشکلاتی داشت. از این رو ابتدا از فلز برای رفع مشکلات مبادله استفاده کردند و بعد از آن با گذشت زمان از فلزات گرانبها و سبک وزنی نظیر طلا، نقره و مس استفاده کردند. فلز مورد استفاده در مبادله ی کالا در بیشتر کشورهای شرقی و آسیایی، به شکل حلقه بود و از آن در سه هزار سال پیش از میلاد استفاده می کردند که پیش از اختراع سکه به عنوان قدیمی ترین وسیله ی مبادله شناخته میشد. از دوهزار سال قبل از میلاد، حلقه هایی از ویرانه های معابد در کاوش های شوش به دست آمده است. معاملات با استفاده از فلزات سبک وزن و گرانبها ، آسان میشود و توسط عموم افراد مورد استفاده قرار می گرفت و مرحله ی پیدایش پول از آن زمان آغاز شد.
پول، برگرفته از کلمه ی یونانی Obolos میباشد و درواقع به سکه ای گفته میشود که معادل یک ششم درهم یا دراخم است. کلمه" پول"، طبق باور و عقیده ی کریستین سن در زمان اشکانیان به ایران رواج پیدا کرد. سکه به یک دستگاه آهنینی می گفتند که با استفاده از آن بر پول های میان مردم که با آن معامله می کردند، مهر زده میشد. با گذشت زمان به آن اثر مهری میگفتند که بر روی سکه های حک می شد. به این ترتیب سکه به یک قطعه فلز با وزن معین گفته میشود که روی آن علامت رسمی دولت و حکومتی که عیار و وزن آن و ارزش آنرا تعهد می کند، قید شده است.
پول های مختلفی در زمان های مختلف وجود داشته است. درواقع پول در هر زمانی از زندگی بشر به یک نوع متنوع بوده و برای معاملات کاربرد داشته است. اینک بعضی از پول ها از بین رفته است ولی تنها نکته ی قابل توجه در زندگی انسان، سابقه طولانی پول و ارز است که امروزه به عنوان جزء اصلی زندگی انسان شناخته میشود.
* دریک:
دریک در ایران از اولین پول های تاریخی محسوب میشد که حکومت ها آن را بوجود آوردند. دریک برای نخستین بار در حکومت هخامنشیان بوجود آمد و کاربرد بسیاری در آن زمان داشت. در زمان هخامنشیان به سکه های طلا، دریک می گفتند که نقش یک کمان دار بر روی آن حکاکی شده بود.
اختراع پول یکی از کشفیات شگرفی بود که بشرتوانست مشکلات مبادله کالا را برطرف سازد* پشیز:
پشیز در زبان عامیانه به معنای چیز بی ارزش میباشد ولی این کلمه در زمان های گذشته در ایران به عنوان یک درصد از واحد پولی( درم) به شمار می رفت. به سکه های مسی و برنزی که در حکومت ساسانیان ضرب می شد پشیز می گفتند و از آن بعنوان پول استفاده می کردند. پشیز دارای ارزشی معادل پاپسی یا فلوس بود. البته پشیز با نام های دیگری شناخته میشد که به آن ها فلس، قاز، پاپسی یا پول سیاه می گفتند.
* دینار:
در حال حاضر در بسیاری از کشورها، دینار به عنوان واحد پولی درنظر گرفته میشود. در زمان قدیم، نوعی سکه از جنس طلا با نام دینار وجود داشت که برای تشریفات در زمان ساسانیان مورد استفاده قرار می گرفت. نام آن در زمان قبل، دنار بود ولی امروزه این واحد پولی در زبان عربی وارد شده و تبدیل به دینار شده است.
* محمودی:
به فرماندهی سلطان محمود غزنوی واحد پول حکومت غزنویان به نام محمودی بود که برگرفته از نام سلطان محمود بوده است. از محمودی در زمان حکومت غزنویان بعنوان پول استفاده می شد که با آن مبادلات انجام می دادند.
* چاو:
پول رسمی کشور در زمانیکه مغول ها به ایران حمل کردند و حکومت را در دست گرفتند، چاو نامیده شد. نخستین اسکناس کاغذی که تولید آن از زمان مغول ها در ایران شروع شد، چاو بود.
* صنار:
طبق گفته ها صنار، مخفف کلمه ی صد دینار میباشد که به خاطر تکرار زیاد، این طور تلفظ میشود. ارزش سکه های مسی معادل صد دینار بود و بعنوان پول در زمان صفویان مورد استفاده قرار می گرفت.
* عباسی:
عباسی هم مثل محمودی، نام سکه ای در زمان حکومت صفویان بود که برگرفته از نام شاه عباس صفوی می باشد. جنس سکه های عباسی که به عنوان یک واحد پولی شناخته میشد از نقره و مس بود. سکه ی عباسی ارزش چندانی نداشت و در مقابل، اشرفی نام سکه های طلا در آن زمان بود.
* نادری:
سکه ای که در ایران بعنوان ریال مرسوم شد، سکه ی رئال پرتغال نام داشت. سکه های ریال در دولت ایران با گذشت زمان، ضرب شد و از آن برای مبالغ بالا استفاده میشد. نادرشاه افشار در اواخر قرن هجدهم میلادی، یک نوع سکه ضرب کرد که ۵۰۰ دینار ارزش داشت و نام« نادری» را برای آن سکه انتخاب کرد. ولی مردم برای این سکه از لفظ« ده شاهی» بجای لفظ نادری استفاده کردند و معاملات خود را با آن انجام دادند.
* پاپاسی:
به پول های کم ارزش و پول خرد در اصطلاح عامیانه پاپاسی گفته می شد که این واحد پولی، معادل پشیز یا کم تر از پشیز ارزش داشت و از آن بعنوان پول مورد استفاده قرار می گرفت.
تاریخچه پول دریک در ایران به حکومت هخامنشیان بازمی‌گردد* شاهی:
یکی از انواع واحدهای شمارش پول در دوره ی قاجار که به میزان پنجاه دینار ارزش داشت، سکه شاهی نامیده میشد. یکی از انواع طلا که در آن زمان ، معادل دو ریال ارزش داشت، سکه شاهی بود.
* قران:
در زمان حکومت قاجار، یکی از واحدهای پولی، قران بود. احتمالا قران از لقب ناصرالدین شاه که سلطان صاحب قران بوده، برگرفته شده است. هر قران به میزان هزار دینار، ارزش داشته است.
* تومان:
در زمان قاجار، یکی از واحدهای شمارش پول به نام تومان یا تومن شناخته میشد. ۱۰ ریال، معادل هر تومان بود. درحال حاضر از واحد تومان به صورت غیررسمی استفاده می شود. مغول ها در زمان امپراتوری به شخصی که تعداد سربازهایش ۱۰ هزار نفر بودند امیرتومان می گفتند.
* ریال:
از زمان پهلوی، ریال بعنوان واحد پولی ایران در نظر گرفته شد که یک دهم تومان ارزش داشت که این ارزش کمی بود. اکنون ریال به عنوان واحد پول رسمی کشور به شمار میرود ولی از تومان در میان عوام استفاده می شود. کاربرد علامت IRR در معاملات بین المللی به منظور نمایش ریال ایران می باشد. پول ها و سکه های مختلفی در طول حکومت های موجود در ایران بوجود آمده و مورد استفاده قرار گرفته ولی هر کدام از آن ها با گذشت زمان منسوخ شده اند و بجای آن ها از واحد پولی دیگری استفاده شده است.
واحدهای پولی دوره قاجار
سکه های ایران در طول سلطنت قاجار به نام های شاهی، صنار، عباسی و ده شاهی مورد استفاده قرار می گرفت. همچنین سکه های هزار دیناری و دو هزار دیناری در اواخر دوره قاجار، ضرب شدند و از این سکه ها با نام های دیگری همچون یک قرانی و دوزاری یاد میشد. در ابتدای سلطنت پهلوی، به خاطر یکدست شدن واحد پول ایران، سکه های ریال بجای ۱۱۷۵ دینار به مبلغ ۱۰۰۰ دینار( مطابق قران) کاهش داده شدند و از این رو واحد پول به ریال تبدیل شد. امروزه، سکه ی ریال به عنوان واحد پول رسمی ایران شناخته میشود. اسکناس های پنج ریالی و ده ریالی بعد از رواج پول کاغذی و تورم های اقتصادی مختلف در دوران پهلوی چاپ شدند که امروزه هم چنان مردم برای کلکسیون های مختلف پول از آن استفاده میکنند.
نشر اسکناس
هوتم شیندلر و ژوزف رابیو که از ایران شناسان مشهور بودند مدیریت بانک در ایران را بر عهده داشتند. بانک شاهنشاهی با ابتکار رابیو، اسکناس های کوچکی را چاپ کرد و به این ترتیب مردم در زندگی روزمره ی خود از آن استفاده کردند. در ابتدا قرار بود که اسکناس با پشتوانه ی طلا چاپ شود، ولی بعدها با پشتوانه ی نقره چاپ شد و همچنین پشتوانه طلا باید برابر هفتاد درصد اسکناس ها در گردش باشد ولی با گذشت زمان معادل پنجاه درصد و بعد از آن تبدیل به سی درصد شد؛ درواقع هفتاد درصد از اسکناس ها پشتوانه نداشتند که این کار برای بانک ها سود بسیاری داشت.
تاریخچه پول در ایران، به زمان قبل از دولت هخامنشی و تصرف لیدی برمیگرددگردآوری: بخش فرهنگ و اندیشه سرپوش
- 18
- 2
